Luister naar

Dromen van Olympische Spelen in Olympia: ‘Doet eer aan originele karakter van de Spelen’

Achtergrond
Geld en politieke belangen bepalen het beeld van de Olympische Spelen. Dat kan opgelost worden door de Zomerspelen altijd te houden in de stad waar ze ooit begonnen: Olympia. Als het aan historicus Fik Meijer ligt, worden de Olympische Spelen voortaan in het Griekse Olympia gehouden. Hij pleit in zijn vorige week verschenen boek Droom of Daad nadrukkelijk voor goedkopere, schonere en van politieke boycots ontdane Spelen. Of het ooit zover komt, betwijfelt hij ook zelf. 'Ik kan er slechts op hopen.'
Gerrit-Jan van Heemst
zaterdag 30 mei 2020 om 03:00
De vlam voor de Winterspelen van 2018 in Pyeongchang wordt aangestoken in de Tempel van Hera in Olympia, het heiligdom waar de Spelen in 776 voor Christus voor het eerst werden gehouden.
De vlam voor de Winterspelen van 2018 in Pyeongchang wordt aangestoken in de Tempel van Hera in Olympia, het heiligdom waar de Spelen in 776 voor Christus voor het eerst werden gehouden. beeld afp / Aris Messinis

Leiden

De 77-jarige Leidenaar Meijer is altijd gefascineerd geweest door de Oudheid en de Olympische Spelen. Als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam gaf hij veel college over de Spelen. Toen hij zes jaar terug in Griekenland het oude Olympia bezocht en vlak bij de tempel van de lang geleden aanbeden oppergod Zeus werd overvallen door weldadig warme regen, droomde hij weg en liet zijn gedachten en gevoelens volledig de vrije loop. 'Idealisten zijn blijven dromen van een herleving van Olympia, tevergeefs hopend op een weerklank in de moderne wereld', schrijft hij ietwat weemoedig in het voorwoord van zijn boek.

'De Spelen waren vaak zwaar gekleurd door politieke motieven.'

'De Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid stonden volledig in het teken van het aanbidden van Zeus', zegt Meijer, die in Droom of Daad uitvoerig ingaat op de historie van het evenement. 'De eerste editie had plaats in 776 voor Christus, en elke vier jaar werden ze opnieuw georganiseerd. In het begin waren deze Spelen een regionale aangelegenheid, maar op den duur meldden sporters uit heel Griekenland zich in Olympia. De sportonderdelen waarvoor zij zich konden opgeven namen ook langzaam toe. Kogelstoten, worstelen, hardlopen; die sporten bestonden lang geleden ook al. Er was geen geld met de Spelen gemoeid en dat amateurisme is altijd een kernwaarde van het evenement geweest. Maar in de loop van de geschiedenis zie je dat geld een belangrijke rol is gaan spelen bij de organisatie. Net als de factor 'politiek'.

Meijer neemt zijn lezers mee naar het jaar 1896, toen in Athene de allereerste Olympische Spelen plaatsvonden. Onder toeziend oog van de Fransman Pierre de Coubertin werkten een kleine 250 mannen zich in het zweet; ze waren actief op negen verschillende sportonderdelen, verspreid over niet minder dan 43 nummers. Het gemiddelde niveau van de atleten was naar moderne maatstaven gemeten echter niet hoog. De meeste deelnemers waren gewone leden van sportverenigingen of studenten. Alleen Hongarije had een echte selectie gestuurd.

Athene

'Er zijn echt heel veel voordelen aan Olympia.'

'Maar vanuit de hele wereld kreeg Griekenland complimenten voor de organisatie', vervolgt Meijer met bevlogenheid. 'Er waren twaalf landen actief geweest in Athene en een arm land had het toch maar mooi voor elkaar gekregen om het toernooi in goede banen te leiden. De Grieken waren trots op hun succes en stelden voor de Spelen voortaan in Athene te houden. Maar De Coubertin, die best een groot ego had, weigerde aan dat verlangen tegemoet te komen.'

De Olympische Spelen van 1900 hadden plaats in Parijs, de hoofdstad van De Coubertins vaderland Frankrijk. Hij was op zijn strepen gaan staan en zocht oorlog met de Grieken, die vonden dat zij recht hadden op de organisatie. 'De Coubertin was voorzitter van het door hem opgerichte Internationaal Olympisch Comité en ging helemaal zijn eigen gang', zegt Meijer. 'Dat leidde gelijk tot een mislukking. In Athene had de bevolking zich achter de Spelen geschaard, maar de Fransen liepen er bepaald niet warm voor. Bronnen zeggen dat er in totaal nog geen drieduizend toeschouwers aanwezig waren. De Spelen waren goedbeschouwd een aanhangsel van de wereldtentoonstelling, die dat jaar aan Parijs was gegund. Er stonden ook sportonderdelen op het programma die totaal niet deden denken aan de Spelen in de Oudheid, zoals brandblussen, vissen en vliegeren.'

De Coubertin ontnam de Olympische Spelen de mogelijkheid om in Athene uit te groeien tot een stabiel toernooi dat de Grieken toebehoorde. De factor 'politiek' zou ook in de jaren na Parijs een dominante rol krijgen, weet Meijer. 'In 1908 in Londen waren Engelse juryleden partijdig. Er mocht beslist geen Amerikaan winnen, omdat er politieke spanning was tussen beide landen. De Spelen van 1936 werden door Adolf Hitler gebruikt om propaganda te maken voor het Derde Rijk. Hij hield zich ogenschijnlijk op de achtergrond tijdens het toernooi, maar drong er achter de schermen wél op aan dat er twee Joodse atleten uit de Amerikaanse estafetteploeg werden gezet. De Amerikanen zouden later op hun beurt de Spelen van 1980 in Moskou boycotten en kregen heel wat andere landen zover hun voorbeeld te volgen. Vier jaar later, in Los Angeles, bedankten de Russen voor de eer om naar de Verenigde Staten te komen.
Er zijn al met al heel wat voorbeelden te geven van Spelen die zwaar gekleurd waren door politieke motieven. We kunnen daar gewoon niet omheen.'

kosten

Ook in de meer recente geschiedenis zijn schrijnende gevallen aan te wijzen, vervolgt Meijer. Hij betrekt de Winterspelen bij zijn verhaal, die qua omvang en kosten normaal gesproken niet konden wedijveren met de Zomerspelen. 'Maar moet je eens kijken wat de Spelen van 2014 in Sotsji gekost hebben', zegt Meijer. 'Er is in Rusland een vermogen tegenaan gegooid om in een nota bene subtropische stad winterse omstandigheden te creëren. Voor miljarden euro's is er aan kunstsneeuw neergelegd, wat natuurlijk enorm onnatuurlijk aandoet. En veel van de stadions die zijn opgetuigd, worden nu niet meer gebruikt en zijn verpauperd. Dat geldt ook voor faciliteiten in bijvoorbeeld Rio de Janeiro, dat de Zomerspelen van 2016 kreeg. Ik kan zo nog wel meer voorbeelden geven.
Begrotingen worden soms met wel 700 procent overschreden, wat in feite natuurlijk volledig onaanvaardbaar is. Die enorme overschrijdingen zijn begonnen in Montreal in 1976. Grote steden willen per se de Spelen binnenhalen om aan prestige in de wereld te winnen.
Meer dan ooit strekt het daarom tot aanbeveling om te bekijken of Olympia als vaste plaats voor de Zomerspelen zou kunnen fungeren.'

Een hypermodern sportcentrum in Griekenland dat goed wordt onderhouden, zou het originele karakter van de Spelen eer aandoen, zegt Meijer. Uitspattingen die in andere landen ten koste gaan van de schatkist en het milieu, kunnen zo worden bespaard. 'En van politieke boycots heb je ook geen last meer, omdat de Spelen altijd op dezelfde plaats zijn.
Je hebt daardoor ook altijd het sterkste deelnemersveld. Bovendien zijn olympische records beter met elkaar te vergelijken. De omstandigheden zijn namelijk elke vier jaar gelijk. Er zijn echt heel veel voordelen aan Olympia.'

Dat het toewijzen van de Spelen aan verschillende steden wél sfeerverhogend is, wordt door Meijer best begrepen 'Natuurlijk heeft elke stad zijn eigen ambiance. Dat brede palet van organiserende steden is natuurlijk heel kleurrijk. Maar ik vind het maatschappelijk steeds minder verantwoord om elke vier jaar zo'n gigantisch olympisch dorp op te tuigen. Ik hoop echt van harte dat mijn droom ooit eens een daad wordt.'

n.a.v. Droom of Daad. Fik Meijer. Uitg.
Prometheus, Amsterdam 2020. 192 blz. € 19,99

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Kostas Tsimikas van Liverpool neemt een corner.

AI-assistent van Google en Liverpool voorspelt corners en geeft voetbaltrainers advies

Heb je als professioneel voetbalteam moeite met corners van tegenstanders? Een nieuw AI-model, TacticAI genaamd, zou soelaas kunnen bieden. Het voorspelt in driekwart van de gevallen naar wie de bal als eerste gaat.

 Irene Schouten: 'Afgelopen dagen reed ik  mijn snelste rondes ooit, maar ik realiseer me ook dat er een leven is naast de topsport.'

Drievoudig olympisch kampioene Irene Schouten (31) stopt met schaatsen. 'Er is een leven naast topsport'

Drie gouden en één zilveren medaille won schaatsster Irene Schouten (31) afgelopen weekend tijdens de WK afstanden in het Canadese Calgary. Toch besloot ze na vijftien jaar topsport te stoppen - voor velen onverwachts.

Kelvin Kiptum. Kiptum liep als een bezetene en legde in sommige weken het zevenvoudige van een marathon af. Die honderden kilometers wierpen al snel hun vruchten af.

'Marathonkomeet' Kelvin Kiptum (1999-2024) wilde atletiekgeschiedenis schrijven

In november liep Kelvin Kiptum over de Coolsingel om het parcours van de Rotterdamse marathon te verkennen. Daar wilde hij zijn wereldrecord aanscherpen. Zondag kwam het Keniaanse wonderkind om het leven bij een auto-ongeluk.

Gio Lippens, de stem van het wielrennen bij de NOS, is met pensioen.

Gio Lippens neemt afscheid als wielercommentator voor de NOS. Commentaar blijft hij leveren, maar dan vanaf de bank

31 jaar deed Gio Lippens verslag van de Tour de France voor de NOS. Sinds hij besloot vervroegd met pensioen te gaan, schoof hij zonder gêne zijn agenda leeg. Commentaar blijft hij leveren, maar dan vanaf de bank.

Regillio Simons tijdens de Nederlandse Eredivisie wedstrijd tussen Heracles Almelo en FC Volendam

Regillio Simons heeft zijn bestemming gevonden: 'Je moet bidden voor de gebrokenheid van de wereld'

Trainer Regillio Simons (50) is aangesteld om het haperende FC Volendam in de eredivisie te houden. Zijn geloof geeft hem daarbij rust. ‘De weelde van de voetbalwereld is een klus waar je mee om moet gaan.’

Voetbaltrainer Jürgen Klopp.

Voor Liverpool-trainer Jürgen Klopp is God een trouwe metgezel: 'Dat is een enorme troost'

Voetbaltrainer Jürgen Klopp stopt aan het einde van het seizoen na negen jaar bij Liverpool. Van de Duitser is bekend dat hij open is over zijn geloof. ‘Als iemand ernaar vraagt, vertel ik over God.’