De coronatijd riep vragen op voor de kerk. Ik zie nu wel uit naar een goed gesprek

Op aanwijzing van de overheid hebben de kerken in Nederland gedurende drie à vier maanden geen normale erediensten gehouden. Sinds een paar weken staan de kerkdeuren weer iets wijder open dan een smalle kier. Gemeenteleden komen samen, maar ze mogen nog steeds niet zingen.

Mij viel op dat deze maatregelen niet tot heftige discussies hebben geleid. De vraag naar de grenzen van de bevoegdheid van de overheid in kerkelijke zaken kwam wel aan de orde in de media, maar leidde niet tot een fel debat.

Opvallend vond ik ook dat ik niemand heb horen zeggen: ‘hier heeft de overheid niets over te vertellen; we moeten God meer gehoorzamen dan de mensen’. Of: ‘als we gehoorzaam doen wat God vraagt, zal Hij ons beschermen; dan hebben we van corona niets te vrezen’. Zelf voelde ik mij trouwens ook niet geroepen deze gezichtspunten naar voren te brengen.

Kennelijk leeft vrij algemeen het besef dat we desnoods op een andere dan de gebruikelijke manier kerk kunnen zijn en God eren, als de beperkingen maar niet te lang duren. Dat getuigt van Bijbelse nuchterheid. 

Toch rezen er de afgelopen weken bij mij een paar vragen. Zou het ook kunnen zijn dat blanke christenen in de westerse wereld helemaal niet meer rekenen met de mogelijkheid van bescherming door een bijzonder ingrijpen van God? Dat we, anders dan gelovigen in vroeger tijden of elders in de wereld, alleen nog denken in termen van waarneembare oorzaken en gevolgen? Of dat we ons wel oriënteren aan Paulus’ oproep tot gehoorzaamheid aan de overheid in Romeinen 13, maar de mogelijkheid van noodzakelijk verzet geheel uit ons gezichtsveld verdwenen is?

Het is goed dat we dit soort vragen de afgelopen maanden niet uitgebreid besproken hebben. We leefden als het ware in oorlogstijd. Soldaten op het slagveld moeten niet gaan debatteren over de te volgen strategie. Op dat moment moeten zij vechten, in vertrouwen dat de legerleiding weet wat het beste is. Discussies over de strategie moeten wachten tot na het gevecht.

Ondertussen is de strijd tegen corona minder heftig geworden. We kunnen weer ademhalen en de zomervakantie breekt aan. Wellicht bieden de komende weken een goed moment voor theologische bezinning. 

Sommigen zullen zeggen: ‘alsjeblieft niet; nu even ontspannen, zonder moeilijke vragen aan mijn hoofd’. Dat kan een heel gezonde benadering zijn. Maar vroeg of laat moeten de theologische vragen weer aan de orde komen. Bijvoorbeeld deze: wat betekent het concreet dat je, als je in vertrouwen op God leeft, mag rekenen op zijn bescherming? Of: waar ligt de grens van de zeggenschap van de overheid en wanneer is verzet geboden?

Voor alles is er een vastgestelde tijd, zegt Prediker 3. Er is een tijd om te vechten en een tijd om ons te bezinnen en te discussiëren. Ik kan best even wachten, maar zie wel uit naar een goed gesprek.

De auteur is hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit Kampen en de Faculté Jean Calvin in Aix-en-Provence. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.