Waar blijft een analyse van de woningnood?

Terwijl Nederland kampt met een tekort van meer dan 300.000 woningen, lijkt politiek-bestuurlijk Den Haag stilletjes aan te accepteren dat deze regering op de woningmarkt geen grote maatregelen meer zal nemen. Er wordt terecht meer regie van de rijksoverheid gevraagd. Desondanks blijft de koers eigenlijk hetzelfde.Het pad van de ronkende termen als ‘Woondeal’, ‘Nationale Woonagenda’ en ‘Nationale Omgevingsvisie’ wordt afgelopen, hoewel zonneklaar is dat deze beleidsinzet de woningnood niet gaat verhelpen. Weliswaar spreken coalitiepartijen steeds vaker hun zorgen uit over de woningmarkt, het blijft vooral bij woorden.

Zo heeft het er alle schijn van dat Nederland de woningnood moet uitzitten tot na de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021. Dus nog minstens een heel jaar zonder nieuw beleid. En dan hopen op een betere aanpak van de nieuwe regering.

Toch is dit uitstelgedrag van de regering niet eens het ergste – het is uit politiek perspectief wel enigszins begrijpelijk dat vier coalitiepartijen elkaar gevangen houden en het regeerakkoord niet willen openbreken. Dezelfde beweging zag men in het klimaatbeleid en het stikstofdossier.

'Zonder grondig onderzoek is er zomaar weer een kabinetsperiode verlopen.'

Het ergste is dat de minister van Wonen niet eens diepgravende analyses van de oorzaken van de woningnood laat uitvoeren. Die zouden noodzakelijke keuzes in de volgende regeerperiode in kaart kunnen brengen. De huidige passiviteit kan negatieve gevolgen hebben voor de kabinetsformatie van 2021.

Het resultaat kan immers zijn dat er geen inhoudelijke overeenstemming - zelfs niet op hoofdlijnen - zal bestaan tussen de partijen over de (structurele) oorzaken van de woningnood in Nederland. En al helemaal niet over de maatregelen die de nieuwe regering zal moeten nemen. De kans is groot dat de kabinetsformatie dan uitmondt in een bij elkaar onderhandeld pakketje aan maatregelen – ietsje minder verhuurderheffing, wat meer bouwprikkels voor gemeenten, iets andere inkomensgrenzen voor de sociale woningbouw, misschien toch wat prijsregulering in het middensegment –
zonder dat vaststaat dat dit pakketje de woningnood daadwerkelijk gaat verminderen. En dan is er zomaar weer een kabinetsperiode verlopen.

Alle politieke partijen kunnen leuke maatregelen bij elkaar shoppen. En een belangrijke menukaart met maatregelen zal snel verschijnen: het Centraal Planbureau publiceert binnenkort een update van het rapport Kansrijk Woonbeleid. Maar het valt te betwijfelen of deze publicatie politici verenigt tot een gemeenschappelijk beeld van de problemen op de woningmarkt en de (structurele) oorzaken hiervan.

Van de ambtelijke Brede Heroverwegingsrapporten hoeven we daarnaast weinig te verwachten. Ook het onderwerp ‘Goed wonen als onderdeel van integrale gebiedsontwikkeling’ zal niet de inhoudelijke analyse bevatten die ik bedoel.

het kan anders

Het kan ook anders. Van de arbeidsmarkt is al een diepgaande analyse gemaakt: het rapport van de commissie Borstlap. Over het toeslagenstelsel ligt dat rapport er ook: het Interdepartementaal Beleidsonderzoek Toeslagen. Over het belastingstelsel zijn verschillende analyses en bouwstenen ter hervorming gereed.

Waar blijft dan de Commissie Woningnood? Een reden voor het uitblijven zou kunnen zijn dat coalitiepartijen geen zin hebben in de uitkomsten van een dergelijke analyse. Het huidige woningtekort is deels immers goed te verklaren. Het is het gevolg van stoppen met bouwen tijdens de economische crisis, terwijl het inwoneraantal van Nederland groeide. Van perverse financiële prikkels die projectontwikkelaars en lokale overheden aanzetten om te weinig en te duur te bouwen. Van het niet willen aanwijzen van bouwlocaties buiten de grote steden en daar goede, snelle ov-verbindingen naar aan te leggen. Van te weinig regie van de rijksoverheid op de woningmarkt, buiten de nieuwbouw-afremmende verhuurderheffing. Er mist een wetenschappelijke commissie die een ‘stelselanalyse’ maakt van de nieuwe woningmarktsituatie, deze verklaringen in een breder perspectief toetst en beleidsscenario’s maakt voor de toekomst.

andere tijden

De laatste grote stelselrapporten over de woningmarkt in Nederland dateren uit 2010. Een decennium geleden dus. In andere financieel-economische tijden, in andere politieke omgevingen, en met andere overwegingen en prioriteiten. Het is de hoogste tijd voor een Commissie Woningnood. <