Zes ‘kantelkansen’ voor de kerk

Wij willen niet meer zoveel ‘moeten’, wij willen ons niet meer vastleggen, wij willen gezien worden en het goede nieuws opnieuw ontdekken. Dat verlangen heeft niet alleen een christen; dat heeft iedereen. En daarom volgen hier zes zeer uitvoerbare aanmoedigingen om de mens op te zoeken in dat verlangen.

We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk. Dit is het credo van de bekende hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans. Hij heeft van ‘veranderen’ z’n beroep gemaakt en bestudeert al dertig jaar de ‘transitie van de samenleving’.

Het weefsel van de samenleving verandert, de structuur van de economie verandert en grote technologische doorbraken geven daar nog eens een extra slinger aan. Gevolg volgens Rotmans: een collectief unheimisch gevoel, conflicten tussen oud en nieuw, chaos en richtingloosheid en verschuiving van macht. Wat de samenleving nodig heeft om deze verandering van tijdperk goed te doorstaan, zijn ‘dwarsdenkers, friskijkers en kantelaars’.

‘Misschien is de kerk als instituut passé, als lokale gemeenschap zeker niet.’

Laten dat nu net niet de kenmerken zijn die vanouds aan de kerk worden toegedicht. Of toch wel? Misschien is het wel zo dat dat simpelweg moet. Als de kerk missionair wil zijn tenminste. Om de mens van vandaag te bereiken, moeten wij christenen, moet de kerk bereid zijn dwars te denken en fris te kijken. En zo nodig te kantelen: naar die medemens toe.

Zoek de mensen op in hun verlangen. Want de mens van vandaag zit vol zit met leegtes. Hij ervaart chaos en eenzaamheid maar zoekt rust en geborgenheid. Hij weet in dit digitale tijdperk niet meer wat waar is en wat de moeite waard is, maar wil graag echtheid en zingeving. Hij kan zich niet meer binden maar verlangt wel naar verbinding. Hij heeft dan wel niets met de kerk, maar wil niet dat er niks is.

En ook: de Nederlander van vandaag is lang niet altijd meer wit en westers, maar steeds vaker gekleurd en komend van elders. Dit zijn de bewegingen cq. verlangens die trendwatchers signaleren en waar missionaire initiatieven hun kansen zien om te kantelen.

oordelen uitstellen

Ten diepste betekent dit een proces van terug naar de wortels van het christelijk geloof en de oorspronkelijke bedoeling van kerk-zijn. Van doen naar zijn, van moeten naar ontmoeten We leven in een veeleisende maatschappij. Die wordt ons opgedrongen door media en sociale media. Daardoor krijgen we het gevoel dat we heel veel moeten. Dat we perfect moeten zijn, dat we de meest geweldige dingen moeten doen en kunnen. Daardoor zijn we altijd onderweg. Naar iets beters en mooiers. Terwijl we er diep in ons hart geen zin meer in hebben. We willen niet meer doen, we willen gewoon zijn. Zonder pretentie. We willen niet meer moeten, maar ont-moeten. Niet meer reizen, maar aankomen.

Kantelkans: jouw kerk of groep mag een plek zijn waar niets meer hoeft. Waar je mag zijn wie je bent. Waar oordelen uitgesteld worden, waar fouten maken mag en waar luisteren naar God en elkaar de belangrijkste ‘geloofsdaad’ is. Van kerkverband naar netwerk.

gemeenschap

Lid zijn van een politieke partij, een omroep, een vakbond, een vereniging: daar zijn we niet meer voor te porren. Want we onderschrijven bijvoorbeeld wel standpunt A, maar niet standpunt B. En we willen wel een keer naar een bijeenkomst, maar niet elke week. We willen misschien nog wel ergens bij horen, maar niet ergens toe verplicht worden. We willen samenkomen rond een verlangen, niet rond een overtuiging met bijbehorende set regels. Daarom ontstaan er steeds meer groepen van christenen en niet-christenen die samen eten, leren en ontdekken.

Kantelkans: misschien is de kerk als instituut passé, maar de lokale kerk als gemeenschap zeker niet. Want de mens van vandaag wil graag verbinding, zij het dan liever met mensen, dan met een leer of een overtuiging. Daarom wil hij in zijn zoektocht graag mensen ontmoeten met wie hij kan uitwisselen. In een warme, open gemeenschap waar je kunt ontdekken wat het geloof betekent en met mensen doet. Zo’n gemeenschap heeft open randen en werkt samen met andere kerken en andere organisaties in de wijk. Van zondag naar maandag, van woorden naar daden.

doen wat je gelooft

De beroerde reputatie van de kerk schaadt ook de reputatie van het geloof. Buitenstaanders verwarren beide nogal eens met elkaar en neem ze dat eens kwalijk. Er is maar één manier om dat te doorbreken en dat is: doen wat je gelooft. Pas dan kan de buitenstaander opmerken: het geloof gaat over hier en nu en dus ook over mij. Je hebt er echt wat aan, onze samenleving wordt er beter van.

Kantelkans: de kerk mag alle dagen van de week een plek zijn waar het Koninkrijk van God zichtbaar is. Doordat haar leden zich inzetten voor de bloei van de plek waar de kerk staat. Zo zijn wij priesters in stad, wijk, buurt en dorp. Van secularisatie naar spirituele nieuwsgierigheid.

spiritualiteit

Religie mag dan een slechte naam hebben, toch staat de Nederlander meer open voor spiritualiteit dan de afgelopen decennia het geval was. Doordat veel jonge mensen geen ervaringen hebben met de kerk, ontstaat een nieuwe nieuwsgierigheid naar geloof. ‘Ongelovigen zijn vaak veel geloviger dan ik dacht. […] Nederland bidt nog steeds en hoopt hartstochtelijk op een leven na de dood”, zei ook Tijs van den Brink bij de honderdste uitzending van Adieu God. Zijn gasten willen dat dit leven op wat voor manier dan ook zin heeft. Dat er een groter geheel is, een allesomvattend verhaal waarin wat je doet er ook echt toe doet.

Kantelkans: dat de mens ‘ongeneeslijk religieus’ is, is een kans voor de kerk. Een kans om het evangelie in te brengen in elke leefwereld, om aan te sluiten bij de diepste verlangens, hoop en onzekerheid van mensen. Het is een kans én een noodzaak om in samenspraak met de samenleving te ontdekken wat het goede nieuws is, om Gods verhaal opnieuw te verwoorden. Dat kan ook verwarring meebrengen. Onszelf verplaatsen in de ander en er zelf ook durven zijn, is geen eenvoudige opdracht. Het is een kunst om de taal te leren spreken die harten raakt.

nabijheid

Van digitale afstand naar ‘real life’ nabijheid. Facebook, Instagram en Twitter doet ons verlangen naar die oude Nokia met alleen een belfunctie. Om daarmee die goede vriend te bellen en met hem af te spreken in de kroeg voor een echte ontmoeting en oprechte interesse in elkaar.

Kantelkans: neem als kerk je ruimte in op het wereldwijde web! Wees gastvrij aanwezig op internet en sociale media. Als ‘God’ nog steeds het meest ingetikte zoekwoord is op Google, moet de kerk daar ook zijn. Met vlogs, blogs, via gezamenlijke platforms, websites als ikzoekgod.nl, maar ook met een uitnodiging voor een echte ontmoeting. Vriendschap, echtheid en nabijheid, dat zou de mens van vandaag in de kerk moeten kunnen vinden. Om vervolgens via jou en mij te ontdekken wie Jezus is.

gastvrijheid

Een volgende verandering die we zien: Nederland telt in 2019 vier miljoen mensen met een migratieachtergrond en naar verwachting zijn dat er zes miljoen in 2060. Volgens een recente schatting door het CBS is hiervan een miljoen christen, afkomstig uit diverse culturen. In de ontmoeting met broers en zussen uit andere culturen kunnen christenen veel leren en ontdekken. In veelkleurige gemeenschappen leren we hoe we samen kerk kunnen zijn. Bovendien ontdekken vele migranten uit onder meer Iran, Afghanistan, China, en Syrië hier in het westen de liefde en vrijheid van Jezus. Er valt oneindig veel te leren wanneer je samen de Bijbel gaat lezen.

Kantelkans: gastvrijheid. Voor je het weet heb je een engel onderdak gegeven (Hebreëen 13), een kans die de kerk niet voorbij moet laten gaan.

zes kansen

Zes kansen. Zes aanmoedigingen om onze medemens op te zoeken in zijn verlangen. Allemaal hartstikke mooi en met wat geloof en goede wil nog uitvoerbaar ook. Want als we eerlijk zijn, herkennen we onszelf in deze trends: ook wij willen niet meer zoveel moeten, ook wij willen ons niet meer vastleggen, ook wij willen gezien worden en het goede nieuws opnieuw ontdekken. Een christen is ook maar een mens; de kerk die ‘zij’ nodig hebben, hebben ‘wij’ net zo hard nodig: een kleurrijke, warme, open gemeenschap, met een boodschap die goed nieuws is. Die in de samenleving aanwezig is en waarin Jezus kenbaar wordt.

De aanleiding voor dit artikel is de opdracht van de synode van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKv) om naar trends en ontwikkelingen in de samenleving te kijken en te zoeken naar aanknopingspunten voor het goede nieuws van Jezus Christus. Daarbij is samengewerkt door Deputaten Ondersteuning met Missionair steunpunt, Diaconaal steunpunt, NL Zoekt, Agape, Missie Nederland, TEAR, Praktijkcentrum, Intercultural church plants en Verre Naasten. Op 25 januari wordt over deze thema’s de conferentie ‘Kerk zijn op de rand’ gehouden (www.kerkzijnopderand.nl)