Hoe een gesloten religieuze gemeenschap toch veilig kan zijn voor vrouwen

Binnen gesloten religieuze gemeenschappen is er in de afgelopen vijftig jaar en langer sprake geweest van zeer veel individueel en onnodig leed. Dit als gevolg van vaak terugkomende, eeuwenoude patronen van dwang. Zo ook in de joodse, soms (ultra)orthodoxe gemeenschappen, waar ik vandaan kom.

In mijn boek Exodus uit de vuurtoren (ND 28 november) vertel ik over de overlevingstocht in mijn jeugd. Ik groeide op in een geïsoleerd, koud en fundamentalistisch huis. Ik kreeg onder andere te maken met geweld, droeg alle zorg voor een lichamelijk en geestelijk zieke moeder en probeerde ondertussen vast te houden aan mijn interne kompas en de mooie zaken uit het leven.

dominospel

Door de gemeenschap – onder andere de joods-orthodoxe school het Cheider en de (geestelijke) leiders – werd er niet consequent ingegrepen. Ik heb ondervonden hoezeer het mis kan gaan wanneer er wordt weggekeken en niet adequaat wordt gehandeld.

Nadat ik getrouwd was, bouwde ik een leven buiten die gemeenschap op. Ik ben er zelf verbluft door hoe succesvol dat ging, zeker met zo’n start in het leven en alles wat er ondertussen nog steeds gebeurde, maar waar niemand enig idee van had. Zo had ik tot mijn 28e altijd pepperspray op zak, want volgens de laatste dreigingen van mijn halfbroer, net voordat ik uit huis ging, liep ik het risico op eerwraak.

Financieel was het pittig, emotioneel zat ik met de gevolgen en fysiek worstelde ik.

Hoe prachtig mijn leven ook werd door de keuzes die ik wél kon maken, uiteindelijk bleken de sporen door de keuzes die ik níét had kunnen maken, onuitwisbaar: ik had endometriose. Als tiener mocht ik van mijn moeder niet aan de pil. De biologische kinderloosheid die daaruit voortkwam, had mogelijk voorkomen kunnen worden, als ik in mijn tienerjaren het doktersadvies – de pil doorslikken – had kunnen opvolgen. Ineens werd ik, alsof ik in een dominospel zat, ingehaald door de geschiedenis.

kindermisbruik

Nu ben ik slechts één stem. In de komen andere, soortgelijke stemmen aan bod, van mensen die zich hebben losgemaakt uit een ultraorthodox joods milieu. Daarbij wordt het gevaar van een dogmatisch web duidelijk. In One Of Us spreekt een leider uit de gemeenschap met een slachtoffer van kindermisbruik. Hij verontschuldigt zich, want hij zal niets doen. Gods wil zal moeten zegevieren.

Dichter bij huis schreef rabbijn Ra­phael Evers onlangs over kindermisbruik. Het zijn theoretische constructen die vanuit de Joodse wet bedacht zijn, en voor een deel is het gewoon gezond verstand, maar waarom vinden er dan delicten plaats, niet alleen in het verre, maar ook recente verleden?

Kortom, leiders falen regelmatig en slaan de plank vaak volledig mis. Dat geldt ook voor leiders binnen christelijke en moslimgemeenschappen en bij civiele organen zoals Jeugdzorg. Voor hulpinstanties blijft het overigens vaak onmogelijk om die gesloten religieuze gemeenschappen echt binnen te dringen en hulp te bieden.

vertrouwenscommissie

Ik pleit voor een vertrouwenscommissie, bestaande uit vrouwen die vanuit de gemeenschappen zelf komen, gericht op toetsing, preventie en heling – indien nodig, door de civiele organen zoals Jeugdzorg ondersteund.

Er ligt een immense rol bij vrouwen. Zij kunnen de link leggen naar de mannelijke leiders én naar de families. Ze kunnen toetsen, adviseren, bijstaan, bemiddelen, ingrijpen en zich hard maken voor het humane belang van álle betrokkenen binnen de families.

Laat die vertrouwenscommissie wereldwijd in iedere gemeenschap officieel door de mannelijke leiders worden erkend, zodat de vrouwen écht inspraak krijgen.

Laat die vrouwelijke leiders taboes – die geen doel meer dienen en de menselijkheid in de weg zitten – ontsleutelen.

Laten ze voor radicale transparantie gaan, in plaats van ‘de vuile was’ niet buiten hangen, klokkenluiders monddood maken, wegkijken of zaken onder het tapijt schuiven. Laat hen beseffen dat kinderen van de mensheid als geheel zijn en dat we verantwoordelijk voor elkaars welbevinden zijn.

Laat hen met passende oplossingen komen, waarbij ze bedenken dat mensen in deze tijd ook voor zichzelf willen nadenken en via internet zeer veel kennis toegankelijk is.

nooit dwang

Laten het vrouwen zijn die de eigen gemeenschap en leefwijze door en door kennen en liefhebben, maar bevatten dat niemand een ander kan dwingen op het gebied van levensovertuigingen en -invulling, zelfs niet op een milde wijze.

Laten het vrouwen zijn met empathie, intelligentie, doortastendheid, respect en vooral inclusiviteit, die menselijke waardigheid altijd op de eerste plaats zetten.

Ik draag slechts een oplossing aan en wil gerust helpen met opzetten, maar laat het vervolgens los. Ik ken genoeg geschikte vrouwen. Dan kan ik me weer op andere zaken focussen. <