Sushi voor de ziel in kerkgebouw

Loop op een doordeweekse dag door Zwolle en je vindt er tal van prachtige kerken. Ze zijn omgebouwd tot appartementencomplex, boekhandel of sushirestaurant – maar is God er nog te vinden? Is de eerste associatie van mijn peuterdochter straks sushi, wanneer zij een kerk ziet?

We praten wat af over het antwoord op kerkverlating. Met de identiteit als heet hangijzer. Het lijkt alsof je als kerk je identiteit moet verkopen of verdedigen, door te vertellen hoe geweldig je bent of door buitenstaanders aan te vallen.

Het openstellen van het kerkgebouw geeft de gelegenheid in contact te komen met mensen buiten de geloofsgemeenschap. Dat bleek uit mijn onderzoek naar de dagelijkse openstelling van de Dominicanenkerk in Zwolle, waar zowel de spiritueel zoekende als de atheïst binnen komt lopen.

Als je kunt luisteren zonder dubbele agenda, of met op zijn minst een open agenda, blijkt die buitenstaander misschien wel meer een binnenstaander te zijn dan gedacht. Met als grootste winst dat de geloofsgemeenschap zichzelf beter leert kennen en ontdekt waar de brug ligt naar – en waar de kloof zit met – de buitenstaander.

troost

Deze buitenstaander blijkt ook best een binnenstaander te willen zijn. Een bezoek aan het kerkgebouw roept een ervaring van verbondenheid met de geloofsgemeenschap op. Dat is opvallend, omdat deze gemeenschap – behalve een vrijwilliger – niet fysiek aanwezig is tijdens de openstelling.

Bezoekers beleven de geloofsgemeenschap als voorbeeld van onbaatzuchtigheid en solidariteit. Ze vinden troost in de ervaring dat in die kerk een geloofsgemeenschap samenkomt met dezelfde vragen en twijfels als die van de bezoeker. Ze krijgen er hoop en worden uitgedaagd naar dit ideaal te leven.

statisch gebruik

De buitenstaander komt niet naar uw kerkdiensten. Maar dat wil niet zeggen dat de persoon niet zoekt naar oorsprong, zin en doel van dit bestaan. God is niet dood, maar de zoektocht naar God kent veelkleurige uitingsvormen. Kloosterweekenden zitten maanden van tevoren vol, er is yoga in elke sportschool en in boekwinkels staan tal van spirituele zelfhulpboeken in de rekken.

Ondanks de veelkleurige religieuze markt die ontstaan is, benaderen kerken hun eigen gebouw nog altijd te statisch. Het nut ervan wordt afgemeten aan het aantal mensen dat de kerkdiensten bijwoont, het aantal kerkleden en hun financiële bijdragen.

Een sushirestaurant in een kerk is zeven dagen per week open. De meeste kerken als godshuis zijn enkel op zondagochtend toegankelijk, in een voor buitenstaanders onverstaanbare dienst. Welke beeldvorming over het kerkgebouw gaat dan de toekomst bepalen?

Dit terwijl het kerkgebouw een enorme schat bewaart. En in de samenleving groeit een nieuwe generatie op die onbevangen en nieuwsgierig de kerk tegemoet treedt. Aan deze behoefte wordt amper tegemoetgekomen.

zinvolle invulling

De morele armoede van onze samenleving is haar hyperfocus op vooruitgang. Daarmee is zij steeds minder ingericht op een zinvolle invulling van het bestaan. De koopzondagen tonen dat economisch nut onze week bepaalt, en niet wat we nodig hebben om zinvol en gelukkig te leven.

Hoeveel mensen nemen nog de tijd stil te staan bij hun tijdelijkheid? Met een beetje geluk luisteren we een podcastpreek op de wc. Het is niet meer het ritme van de tijd, maar het zijn fysieke plekken die mensen dwingen stil te staan bij de zin van het leven. Denk aan de overweldigende natuur, een museum of een treincoupé die dwingen tot stilte en reflectie. Het zijn anti-plaatsen in verhouding tot hun context. Plekken die hun betekenis aan dat anders-zijn ontlenen. Waar de dynamiek van de weerbarstige, gebroken realiteit kan samenvallen met de hoop dat het anders zou kunnen zijn.

Dit is de schat die ook het kerkgebouw herbergt. Geheel passend bij het DNA van de kerk om ‘wel in, maar niet niet van’ deze wereld te zijn. Zo blijkt dat een bezoek aan de Dominicanenkerk voor 70 procent van de bezoekers rust oplevert; 52 procent van de bezoekers die zelf niet gelovig zijn, ervaren er verwondering. Het openstellen van je kerkgebouw kan een heilzaam antwoord zijn op de zoektocht van velen naar rust en ontstijging van het lelijke aardse. De hemel raakt er even de aarde. Je vindt er geen sushi, maar voedsel voor de ziel.

nieuwe wereld

Veel kerken zoeken als gemeenschap en met hun gebouw naar nieuwe wegen. Er wordt veel gepraat en nog harder gerend om allerlei nieuwe activiteiten van de grond te trekken, zonder te zien waar de ware schat ligt – in de gemeenschap, in het gebouw dat behoort tot de orde van het niet-efficiënte, niet-nuttige en niet-economische domein. Het kerkgebouw contrasteert daardoor met deze tijd; het is heilig. Met een bezoek is de buitenstaander even deelgenoot van dit ‘heil’.

Open je kerkdeuren, doe niks, maar wees er tegelijkertijd met heel je hebben en houden, luister en ontvang. <