Luister naar

Essay: Is het mogelijk authentiek te reizen in tijden van massatoerisme?

Nieuws
Hilbrand Rozema Hilbrand Rozema
donderdag 16 mei 2019 om 15:25

Februari 2019, samen met ND-collega’s breng ik een bezoek aan het beroemde Uffizi-museum in Florence. Honderden mensen tegelijk verdringen zich voor de werken van Leonardo da Vinci en Botticelli. Honderden armen steken de lucht in om over de hoofden heen te filmen en te ­fotograferen. Massatoerisme, alledaags in Italië. Ik krijg het er Spaans benauwd van.

Grote kans dat het je straks, tijdens de zomervakantie, weer overkomt: in de rij voor een schilderij ... Snel, verzin een list. Is het mogelijk authentiek te reizen in tijden van massatoerisme? Hoe dan? Een verkenning, met tips.

Niemand wil een massamens zijn. Maar omdat iedereen dit tegelijk niet wil, is men het toch. Elke dag posten we oorspronkelijke foto’s, maar we herkennen de locaties van elkaar. Is er een uitweg uit de fuik van het platgetreden pad?

Ik keerde de drukte in het Uffizi de rug toe. Tijd voor een andere aanpak. Ik liet die mevrouw op Botticelli’s schelp staan en zette me aan het determineren van gevogelte. Na een paar uur had ik ganzen, gaaien, kippen, fazanten, steenpatrijzen en, een topwaarneming, twee grote zaagbekken. Daar hingen ze, in broedkleed, de snavels felrood ... Je zou het zó boven de bank hangen. Goed, ze zijn dood. ’s Nachts, als iedereen slaapt, komt er een middeleeuwse kok die die vogels kaalplukt en ’s morgens zie je er niks meer van.

Kortom: vogels kijken, dat kan ook in het museum.

Of, dat kan ook: richt je op kunst die anonieme mensen afbeeldt. In het Uffizi heb je marmeren koppen van Romeinse keizers maar ook van onbekende burgers. Oog in oog met onze voor(bij)gangers in de tijd. Hoe wonderlijk: hun naam zullen we misschien nooit weten, maar van sommigen zien we de gezichten nog, uitzonderlijk gedetailleerd. Je kunt er zelf verhalen bij verzinnen: wat zag die man of vrouw?

Dit was tip 1: kies een dwarse invalshoek.

De mens is gevoelig voor het misverstand dat waar velen tegelijk bij elkaar drommen, ook werkelijk iets gebeurt wat men niet mag missen. Dat is in Florence zelf het probleem niet, die stad toont bijzondere kunst en architectuur. En dat voortschuifelen in drommen, het gebrek aan kijk- en ademruimte, heeft één voordeel: dat je bewondering en verrukking kunt delen. Het grote nadeel is dat je niet meer met deze kunst alleen kunt zijn. Even kijken, rustig in je opnemen, kon dat nog maar. Maar die tijd komt niet meer terug, zolang vliegtuigen je voor 30 euro naar Londen, Parijs, Berlijn, Milaan, Rome en Barcelona brengen. Eerst moeten er natuurrampen komen en tropische ziekten, zoals nu al, in Zuid-Italië. Zomers met 45 graden of meer, dat zou ook helpen. Dan blijven er vast meer mensen thuis.

De deelnemers aan het prachtige tv-programma Project Rembrandt mochten blijven logeren in het Rijksmuseum in Amsterdam. Zij schuifelden bij nacht langs geliefde werken. Daar ligt een opening, in de muur van de massa.

Sta extra vroeg op of sla uw vleugels uit bij deemstering. Wees uw eigen uil van Minerva.

Dat mag niet in musea, maar vergeet de openbare ruimte niet. Die hebt u dan vrijwel voor u alleen. In Florence bezochten we de Dom. Die avond, na het eten, hadden we het rijk in de stad alleen, het kerkplein was leeg, de bleke marmerhuid van de kerk glansde als een witte olifant. In de schemer krijgt de tijd andere eigenschappen, is contact met het verleden mogelijk. Schemer is een treuzeling van licht, het rekt de tijd uit. Dit was tip 2: kies een afwijkende tijd. Ga dauwtrappen, of zoek de schemering.

Reistip 3: Neem de ‘road less travelled on’, het ongebaande pad. Keer de hoofdstroom de rug toe. Durf te verdwalen! Nietzsche wist het al: ‘Als je niet was verdwaald, had je de weg niet gevonden.’ Ga eens spontaan naar zomaar een plaats in Nederland waar u nog niet was. Loop daar niet door de hoofdstraat, maar ga achterom. Doe alsof je daar woont. Maak mooie foto’s van wapperende was aan de lijn. Op Twitter volgde ik enkele twitterende reizigers die hun foto’s plaatsten onder de hashtag #ZeeuwseTreurTour. Wat bleek? Ze waren verzot op verval, op Belgische toestanden in Nederland. Rolluiken. Binnenplaatsjes. Verveloze schuurtjes. Duivenhokken. Ach, Terneuzen bij avond …! De Zeeuwen konden het goed hebben, ze reageerden met zelfspot.

Soms is iets zo lelijk dat het weer mooi wordt. De Botlek bij nacht. De lichtjes van de industriewoestijn bij Pernis. De boulevard van Vlissingen. Den Helder, Gibraltar van het noorden. Je kunt het lelijk noemen, maar kijk dan nog maar een keer. Lelijk is het punt niet. Mooi lelijk is niet lelijk. Dit zijn de rafels, de losse draadjes, de rauwe buitenposten van ons land, plekken voor echte mensen, de smaak van ijzer op je tong als de wind verkeerd staat, de lucht van gebakken vis en zeezout. Straten zonder rolkoffertjes en kapsones­lijers. Mensen zoals de Vlissingers, die de schouders op­haalden toen Hollywoodster Morgan Freeman het Zeeuwse filmfestival Film by the Sea kwam openen. Inderhaast werd een schamel plukje sjekkie-rokend publiek opgetrommeld, Freeman vond het schitterend, naar verluidt, want genegeerd worden, dat was hem in geen decennia gebeurd, wat een verademing. En dat in Vlissingen, bij de zee.

Waar bent u nog nooit geweest? Almelo? Enschede? Cuijk? Helmond? Waar wacht u op! Breid uw terreinkennis uit. Ga kamperen in Groningen. Maak er een sport van. Neem de bus naar Middenmeer, leg daar bloemen bij het monument voor de uitvinder van de moedermavo, de heer Ton Remmers.

Ooit zal ik een broodje bal bestellen bij die lunchkeet in de Rotterdamse havens, omringd door de schoorstenen van de chemie. De schoonheid van verval en industrie, van assepoesterlijk Nederland, ligt in een gouden ring: de langste, stilste, schoonste stranden van Europa. Nergens zie je dat contrast mooier dan op het strand van Hoek van Holland.

Reistip 4: Koester de eerste blik. Je kunt een plek maar één keer voor het eerst zien. De Franse havenstad Brest, in de oorlog weggevaagd door bommen en herbouwd, geldt niet als gezellige trekpleister. Toch hadden we daar vorig jaar een heerlijke zomerdag. De blinkend witte jarenvijftig-architectuur gaf een aangename, opgeruimde gewaarwording van herstelde orde, je hoofd waait daar schoon.

Reistip 5: Diep vroege vakantieherinneringen op. Praat erover. De wereld was zoveel groter, voor het kind dat u was. Mijn eerste buitenlandervaring zal ik niet vergeten. We woonden twee weken in bij een naar mest ruikende boerderij in vol bedrijf, ergens in de Eifel. Ik weet de eerste avond nog; boven aan de helling, onder een paal met telefoondraden, zag ik onder me honderden grafkaarsjes pinkelen op het dorpskerkhof, terwijl rechts een beek door het donker klaterde en boven ons de sterren straalden.

Reistip 6: Durf te mislukken. Soms valt een vakantie in het water. So be it! Geniet van onverwachte ontmoetingen. ­Omhels het klungelkamperen. Zie af van perfectie. Post ­foto’s van flopvakanties. Denk maar aan de Yámama, dat waren de inheemse bewoners van Vuurland, zij zijn honderd jaar geleden uitgestorven, op één vrouw na (zie pagina 19 van deze Gulliver’s travels). Zij woonden in kajaks en zwommen bloot in ijszeeën, onbeschut op een laag zee­hondenvet na. Yámamamoeders zeiden waarschijnlijk tegen hun kroost wat mijn ouders vaak zeiden: ‘Je bent toch niet van suiker?!’ Hashtag #respect! Eenmaal weer thuis, zult u het comfort weer waarderen. Het is toch allemaal onverdiende genade, mijn overgrootouders gingen helemaal nooit op vakantie. Goede reis. «

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Bij christelijke organisaties lopen geloof en werk soms op een ongezonde manier door elkaar.

Werken bij christelijke organisatie valt soms tegen: zalvende woorden maar onrecht blijft bestaan

Het Nederlands Dagblad besteedde aandacht aan manipulatie, machtsmisbruik in de evangelische wereld. Maar het probleem speelt ook bij andere christelijke organisaties, schrijft Ineke Evink van vakorganisatie CGMV.

Mark Rutte, Geert Wilders en Sigrid Kaag. We hebben deze drie soorten politici nodig. Sterker, we zijn zélf van dit soort types en gedragen ons er naar.

We zijn saai, moralist en boos. En zo zijn ook onze politici. Daarom kunnen ze lastig samenwerken

Wij Nederlanders lijken op Rutte, Kaag en Wilders. Frank van den Heuvel laat zien hoe het karakter van iedere Nederlander bij een van deze drie politici past.

Stel dat ‘doe dit, tot Mijn gedachtenis’ al begint op het land? Dat is dus niet: onderwerp de grond aan een regime van uitputting, tot Mijn gedachtenis.

Avondmaal en eucharistie beginnen in de grond, waar het krioelt van torren en wormen

Jezus zegt niet: spuit gif op de vrucht en het blad en dood in het voorbijgaan alles er omheen, tot Mijn gedachtenis. Theoloog en boer in opleiding Elsa Eikema stelt prikkelende vragen bij ons avondmaal.

Afbeelding

Hoe het lijntje tussen de Nederlandse Gereformeerde Kerken en Israël hersteld kan worden

De Nederlandse Gereformeerde Kerken knipten het 'officiële lijntje' met Israël door, maar zoeken tegelijkertijd naar een manier om toch verbondenheid te tonen. Lieddichter Ria Borkent doet een voorstel.

Behandeling in de gesloten jeugdzorg heeft geen enkele kans van slagen zolang het aan echte nabijheid van hulpverleners ontbreekt.

Staatssecretaris Van Ooijen en Kamerleden, zet jullie boosheid over gesloten jeugdzorg om in actie

Hoe kan het dat staatssecretaris Van Ooijen (VWS) zegt dat de gesloten jeugdzorg misschien maar wat langer open moet blijven? Maak liever meer vaart om goede alternatieven te vinden, betoogt Margot Ende-van den Broek.

De Duitse bondskanselier Scholz staat onder druk: welke wapens gaat hij Oekraïne leveren?

Bondskanselier Scholtz kan een andere keus maken en zo een moreel belangrijke daad verrichten

Komende paasdagen vinden in Duitse steden vredesdemonstraties plaats. De leuze is: ‘Nooit weer oorlog is nú’. Want nú wordt besloten welke wapens Duitsland aan Oekraïne levert. Hans Ester legt uit hoe gevoelig dat ligt.