Libanezen staan op tegen corrupte politieke elite

Libanon is in de greep van ongekende protesten. Vorige week viel een belasting op het gebruik van WhatsApp, als antwoord op de economische crisis die het land teistert, helemaal verkeerd. Woedend gingen Libanezen de straat op om te protesteren tegen deze symboolpolitiek. Ze eisen dat de echte oorzaken van de economische malaise – het wanbeleid en de corruptie van de heersende elite – worden aangepakt.

Libanon kende eerder grote protesten. In 2005 leidden demonstraties ertoe dat Syrië, dat al sinds 1976 de dienst uitmaakte in het land, zijn troepen terugtrok. Tijdens de Arabische Lente (die in rond 2010 in Tunesië begon, red.) waren er ook in Libanon betogingen.

Later, in 2015, waren er wijdverspreide manifestaties van burgers die hun onvrede uitspraken over de afvalcrisis waar het land onder gebukt ging. Maar de Cederrevolutie van 2005 was gericht tegen buitenlandse overheersing. En de protesten daarna strandden in de sektarische machinerie die ze beoogden te ontwrichten.

misvatting

Waarom kende Libanon geen échte Arabische Lente? Het antwoord lag voor velen voor de hand: vergeleken met andere landen in de regio is Libanon een baken van vrijheid, zonder onderdrukkend regime.

Dat dit een misvatting is, hebben de Libanezen de afgelopen dagen luid aan het licht gebracht. Libanon heeft geen machtige dictator. En zijn politieke elite staat te boek als extreem gepolariseerd. Maar hoewel ze elkaar op het nationale en regionale politieke toneel de tent uitvechten, worden Libanons politieke leiders verbonden door geïnstitutionaliseerde corruptie en nepotisme. Hun gedeelde belangen zijn veel groter dan hun ogenschijnlijke verdeeldheid.

sektarisch

Libanons politieke elite dankt haar machtpositie aan een uniek politiek systeem waarin elke sektarisch-religieuze groep afhankelijk is van haar leiders om basale burgerrechten te kunnen genieten. Die leiders bepalen de distributie van publieke diensten, wie welke baan krijgt en voor wie de rechtsstaat geldt. Verschillende burgeroorlogen hebben deze verzuiling verder verankerd.

Libanezen zijn zich altijd bewust geweest van de verdeel-en-heerspolitiek van de elite. Maar het is nagenoeg onmogelijk aan dit systeem te ontsnappen wanneer je voor je elementaire behoeften afhankelijk bent van de leiders die je veracht. Het is dan verleidelijk om mee te gaan in het idee dat de leiders van je ‘eigen’ groep misschien niet perfect zijn, maar nog altijd beter dan die van ‘de ander’.

een pot nat

Dat idee is de afgelopen dagen massaal verworpen. De kern van deze leiderloze, spontane revolutie is het besef dat Libanons politieke klasse één pot nat is. Natuurlijk proberen verschillende politieke leiders elkaar de schuld van de economische crisis in de schoenen te schuiven. Maar Libanezen willen niet langer tegen elkaar worden uitgespeeld.

Wat de protesten van de afgelopen dagen kenmerkt, is dat normaliter gesegregeerde groepen – beroepsactivisten uit de middenklasse, boze jongeren uit de buitenwijken, gefrustreerde burgers van alle leeftijden – samen protesteren tegen álle leiders.

saamhorigheid

Pogingen van politieke partijen om de protesten te claimen of te frustreren, zijn vooralsnog verijdeld. In gebieden waar protest altijd ondenkbaar werd geacht, worden posters van politici verscheurd, partijsymbolen besmeurd en beledigingen naar sektarische boegbeelden geslingerd.

Het is deze saamhorigheid en de expliciete verwerping van de gehele politieke elite die de huidige protesten zo uniek maakt.

Tegelijkertijd zal het feit dat de Libanese leiders nu eindelijk allemaal over één kam worden geschoren, hun gedeelde belang om aan de macht te blijven alleen maar voeden. De demonstranten zullen daarom alles op alles moeten zetten om met een gedeelde politieke agenda komen. Het gaat nu niet enkel om nieuwe verkiezingen, maar om een heel nieuw kiesstelsel, dat ruimte biedt aan het ontwikkelen van nieuwe ­vormen van échte vertegenwoordiging. <