Gebed als krachtig wapen tegen de leugen

Een week geleden nam ik via Zoom als luisteraar deel aan een rondetafelconferentie over de oorlog in Oekraïne. Ongeveer vijfhonderd mensen uit vele landen keken en luisterden mee. Vier collega’s van diverse theologische seminaries in Oekraïne voerden het woord. 

Na hun referaten kwam de vraag aan de orde welke hulp mensen in het Westen het beste kunnen geven. Het antwoord bestond uit drie componenten: bidden, de propaganda niet geloven, concrete materiële ondersteuning bieden via gemeenten of personen met wie je al een relatie hebt.

De angst voor de invloed van leugenachtige propaganda bleek er diep in te zitten bij de Oekraïense deelnemers. Daarmee bevonden zij zich in goed Bijbels gezelschap. Niet voor niets spreken vele psalmen over de dodelijke bedreiging die uitgaat van leugen en bedrog. ‘Hun tong is een geslepen zwaard’, zegt David van zijn vijanden in Psalm 57 vers 5. Je hoeft maar even te zoeken of je vindt minstens acht psalmen waarin dit thema een rol speelt.

Hoe zeker kun je zijn van je zaak, als je op grote afstand staat?

geen bewijzen

Ik twijfel er niet aan dat Poetin de agressor is, dat de oorlog ongerechtvaardigd is en dat Poetins leger het niet nauw neemt met het oorlogsrecht. Daar voor jezelf zeker van zijn is niet zo moeilijk. Het werd lastiger toen ik onlangs tijdens een vliegreis iemand ontmoette die over een betere toegang tot de feiten leek te beschikken dan ik. Op zo’n moment voel je hoe zwak je staat als je moet afgaan op wat anderen je vertellen. Hoe waar het ook zal zijn wat de Nederlandse media zeggen en vertonen, het geeft je geen harde bewijzen in handen. Dat is het zwakke punt waarmee de leugen zich sterk kan maken.

Tijdens de conferentie merkte iemand op dat christenen in het Westen niet moeten aarzelen het kwaad bij de naam te noemen. Dat gebeurt in de Bijbel ook, zei deze man. Het was maar niet iemand die Abel doodde; zijn naam staat erbij: Kaïn. Ik proefde hierin de teleurstelling van mensen in doodsnood. Terecht voelen zij zich in de steek gelaten wanneer mensen kennelijk alleen de moed hebben om mooie woorden te spreken die niemand pijn doen.

Tegelijk bekroop mij een gevoel van machteloosheid. Terughoudendheid in het concreet benoemen van het kwaad kan namelijk ook samenhangen met dat zwakke punt waarop ik net doelde. Hoe zeker kun je zijn van je zaak, als je op grote afstand staat? Wat is waarheid en wat is leugen? 

duivel

Vrije pers en goede journalistiek zijn een onmisbaar wapen in de strijd tegen valse voorlichting. Zij verdienen het verdedigd en gekoesterd te worden. Maar ze kunnen het ijzer van het bedrog niet met handen breken. Achter de leugen staat immers de duivel als vader. Alleen God kan die vijand verslaan.

De mensen die in de psalmen aan het woord komen noemen hun vijanden niet altijd bij name. Ze grijpen wel naar wat vaak hun enige wapen is: het gebed tot God. De overwinning op de leugen moet van Hem komen. Dus waren het maar geen vrome woorden toen de Oekraïners tijdens de conferentie als hun eerste behoefte onze voorbede noemden. Die uitspraak was zo zuiver en waar als het woord van God zelf.

De auteur is hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit Kampen en de Faculté Jean Calvin in Aix-en-Provence. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.