Commentaar: nog tal van opties voor Britten

Eigenlijk had er dinsdag in het Britse Lagerhuis gestemd moeten worden over het akkoord tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie over de brexit. De stemming werd echter maandagmiddag door de Britse premier Theresa May uitgesteld. Dat mag duren tot uiterlijk 21 januari, tien weken voor de datum waarop de brexit zal plaatsvinden: 29 maart 2019. Het uitstel was verklaarbaar: de Conservatieve regering stevende af op een enorme nederlaag. Slechts twee derde van haar eigen parlementsleden zou May hebben gesteund. Een derde van de ‘Tories’ in het Lagerhuis zou het akkoord hebben afgewezen: de ‘harde’ brexiteers en de Conservatieven die helemaal niet uit de EU willen. Ook de tien leden van de Democratic Unionist Party (DUP), het clubje Noord-Ierse loyalisten dat de regering nog net aan een meerderheid helpt, zijn tegen het brexitakkoord.

Alle andere partijen zijn dat ook, zowel de kleine oppositiepartijen als de Scottish National Party, de Liberal-Democrats en de Ierse nationalisten van Sinn Fein, de onafhankelijken en het enige Groene Lagerhuislid, als de grote Labour. Maar ook die partij van oppositieleider Jeremy Corbyn is verdeeld; Labour telt een grote minderheid die eigenlijk in de EU wil blijven. Veel hangt af van wat er gebeurt in Noord-Ierland. De DUP is voor brexit en tegen de ‘backstop’ die voorkomt dat er op het eiland een harde Europese grens komt, doordat dat deel bij de douane-unie met de EU blijft. Maar de DUP wil daarvoor geen motie van wantrouwen tegen May steunen. Zelden was een patstelling zo compleet als nu in het ‘Verenigd’ Koninkrijk.

May gaat deze week proberen om bij de EU-partners een beter akkoord te krijgen. De kans daarop is klein. Toch zijn er tal van opties om uit deze netelige situatie te komen. Noorwegen is geen lid van de EU, maar heeft wel een handelsakkoord en zou een voorbeeld kunnen zijn. Ook een tweede referendum is mogelijk, hetzij als keuze van May of – mocht haar kabinet vallen – die van een volgende regering. Het percentage Britten dat geen brexit wil, groeit immers gestaag. En het Europese Hof van Justitie besliste maandag dat de Britten eenzijdig hun brexit weer mogen intrekken.

Ook dreigt nog steeds een ‘no deal’: een harde brexit, zonder akkoord. Dan verliest iedereen; dat is voor Nederland (handel en transport) nadelig en voor de Britten een economische ramp, met tot 2035 tien procent krimp en een sterke waardevermindering van het pond. Cultureel en economisch horen de Britten bij Europa, dus zullen brexiteers en Brussel water bij de wijn moeten doen. Bijvoorbeeld door om heel verschillende redenen te besluiten: dan deze brexit maar niet.