Commentaar: Nederlaag May rode vlag voor hele EU

De grootste nederlaag in de geschiedenis van de Britse politiek, zo wordt in de Britse pers de afwijzing van de brexitplannen van de regering-May wel genoemd. Cijfermatig gezien, klopt dat. Geen Britse premier is ooit zó door het Lagerhuis afgestraft als Theresa May. De oorzaak lag niet in de eerste plaats bij May. Zij heeft naar beste eer en geweten in Brussel geprobeerd het onderste uit de kan te halen voor de Britten. Maar het was niet genoeg.

Het zou ook nooit genoeg zijn geweest. Want hoewel de stemming ging over het brexitakkoord met de Europese Unie, was het onder meer oppositieleider Jeremy Corbyn vooral te doen om vervroegde verkiezingen af te dwingen – en zelf de macht in handen te krijgen.

Dat laatste, de macht in eigen handen krijgen, is al zeker vijftien jaar een van de twee rode draden in de politieke gevechten rond de Europese Unie. Al in 2003 eisten de Britse Conservatieven een referendum, over de Europese grondwet, mede om premier Tony Blair een hak te zetten. De EU ging akkoord, met in 2005 een Frans en Nederlands ‘nee’ als resultaat. De Britten hoefden toen niet eens meer te stemmen – helaas, gezien die andere rode draad.

Want Brussel is te lang doof geweest voor de sterke kritiek uit zowel Groot-Brittannië als andere Europese landen. Tien jaar na het ‘nee’ van de Nederlandse en Franse kiezers kwam de Britse premier David Cameron weer met dezelfde signalen naar Brussel, in juni 2015. Maar de Europese regeringsleiders – en die bepalen wat ‘Brussel’ in feite kan doen – hadden letterlijk alleen tussen het diner en het toetje een paar minuten tijd voor hem. Bijna niemand daar in Brussel geloofde dat de Britten echt voor een brexit zouden kiezen. Toen Cameron en zijn opvolger May wel de Brusselse aandacht kregen voor de opgehitste onvrede onder de Britse kiezers, was het te laat.

De stemming over het brexitakkoord is nog geen eindpunt. Maar het is wel een rode vlag voor de politiek in heel Europa. De geschiedenis van de brexit laat tot nu toe vooral zien hoe kortzichtig kiezers en politici kunnen worden door het streven naar eigenbelang. Het laat de funeste kracht zien van politieke ophitsing. Niet voor niets heet de Europese club waarbij de UKIP, de drijvende kracht achter de brexit, zich heeft aangesloten EVDD, Europa van Vrijheid en Directe Democratie. Het gemeenschappelijke karakter van de leden ervan is ontwrichting van de politieke orde. De brexiteers is dat gelukt, met een totaal verdeeld land als gevolg. De politiek in Brussel en andere Europese hoofdsteden mag dat historische signaal eenvoudig niet negeren.