De zorg voor burgers geeft veel kopzorgen

Laten we beginnen met het noemen van wat wel goed gaat. Dat er een Sociaal en Cultureel Planbureau is dat met uitstekende rapporten komt. Maandag lag er weer zo een: over de zorg die via gemeenten loopt. Een goede analyse van wat er misging, maar ook voorzien van bruikbare oplossingen. En ja, er zijn gelukkig ambtenaren en hulpverleners die geweldig goed werk doen, omdat ze zich met hart en ziel voor mensen inzetten, ondanks ingewikkelde regelgeving die gebaseerd is op wantrouwen. En er zijn Kamerleden die fantastisch speurwerk doen, zoals CDA’er Pieter Omtzigt in het geval van de toeslagenaffaire.

Maar er gaat dus ook veel mis. Niet alleen bij organen die beleid moeten uitvoeren, zoals het UWV en de Belastingdienst. Het begint bij de politiek die wetgeving maakt waar het in het SCP-rapport om gaat: de Wmo (ondersteuning van burgers in allerlei vormen), de Jeugdwet en de Participatiewet (inkomensregelingen en voorzieningen voor mensen met een beperking). Eerstverantwoordelijke is het kabinet: de machtigste partij met de meeste ambtelijke ondersteuning. Maar dan toch ook de Tweede Kamer, zonder wie geen wet tot uitvoering komt. En de gemeenten, die al te gretig hebben gezegd: geef dit maar aan ons, wij staan dichter bij de burger dus wij kunnen het veel goedkoper. Dat is een jammerlijke misrekening gebleken.

Je zou denken dat bij een kabinet met de PvdA – het was 2015 – de zorg in goede handen was. Maar de partij had in de jaren negentig haar ideologische veren afgeschud. Onder leiding van dezelfde premier Kok die ambtenaren en politiek toen op grote afstand zette. Topambtenaar Roel Bekker zei daarover vorige week tegen de Tweede Kamer: ‘het ontbreekt u simpelweg aan kennis om goed beleid te kunnen maken’. Dat wreekt zich ook bij kabinetsformaties: een dik regeerakkoord waar de betrokken fracties in no time ja op moeten zeggen. Een van de momenten waarop in de politiek wensdenken voorgaat boven goed beleid en bestuur. De Tweede Kamer is er beter in te onderzoeken wat er verkeerd is gegaan, dan meteen goede wetten en regels te maken. Met dank aan de coalitiedwang. Bij de wetgeving in 2015 is van vele kanten aan de bel getrokken. De PvdA heeft zich op sleeptouw laten nemen door de neoliberale gedachte van de zelfredzaamheid. De nationale ombudsman – net als het SCP een instelling om te koesteren – heeft keer op keer laten zien dat veel mensen het allemaal helemaal niet zo goed zelf kunnen.

Het repareren kan beginnen. Eerst maar door vereenvoudiging van regelgeving. Dat zal al hoofdbrekens genoeg kosten.