14 september 2012 om 10:40
Luister naar

Lettergrepen 602: Wittewierum

Gewandeld van Ten Post naar Wittewierum. Een kippenendje. Na een kwartier al naderen we de wierde die haar kerkje achter bomen verstopt houdt en die aan haar voet vijf, zes huisjes en een paar boerderijen verzameld heeft.

Dit is heel Wittewierum-Centrum. Bij een van de huisjes staat een bord Knaagdierenopvang Snuitje. Een vrouw op het erf maakt een auto schoon en zegt Moj. Moj, groeten wij terug. We nemen het pad de wierde op. Op een geel bord met een schelp staat Jacobspad. Ah, dit is dus een Gronings onderdeel van de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela. Achter de bomen schemert het dak van de kleine kerk.

Het smalle schelpenpad is recent ververst en knerst lekker omdat het hier zo stil is. Oude grond. De befaamde abt Emo stichtte in 1209 op deze wierde het klooster Bloemhof. In 1211 begon hij zijn voettocht van Wittewierum naar Rome. Op een houten padwijzer bij het hek staat slordig het woord Rome geverfd. Hier daalde Emo in zijn roomwitte gewaad de wierde af, die kant uit, richting Woltersum.

picknickbank

De schaarse staande grafstenen staan in hoog gras en zijn grijs, bemost en onleesbaar wanneer je niet als een blinde met je vingers de letters aftast. Veel liggende stenen liggen er schamel bij, met scheuren, in brokken. Ter zijde van de kerkmuur doemt een modern kunstwerk op, een soort vuurkorf, er ligt as in. De wanden bestaan uit een samenstel van zwarte metalen knekels die met gebalde gewrichtknokkels ten hemel wijzen.

Geen idee van abt Emo, waarschijnlijk. Bij Zwaantje en haar kinderen lezen wij in onze meegebrachte boeken, op de picknickbank. Zij hebben een van de weinige mooi onderhouden staande stenen. Rustplaats van Zwaantje Knol, geboren te Loppersum 30 Juli 1865, overleden te Wittewierum 24 October 1903, echtgenoote van Haijo Smid. Daaronder:

kwatrijntje

Achter ons ligt een andere steen, een platte. Hij is rechthoekig omheind door een hek met scherpe punten. De natuur heeft zich er niets van aangetrokken. Net achter de steen is een boom komen groeien. Na tientallen jaren is het hem gelukt de steen met zijn wortels op te tillen. Met hek en al is het grafteken zeker dertig centimeter de lucht ingegaan.

Onder de vier hoeken van het hek heeft de grafbaas van Wittewierum bakstenen gelegd om het zaakje een beetje horizontaal te houden. Tussen gras en steen gaapt een spleet waar de dode op de jongste dag met wat wringen wel doorheen kan. Aan de picknicktafel bij Zwaantje zuig ik op mijn balpen, bedenk rijmwoorden en maak een versje. Daarna loop ik de kerk binnen om het kwatrijntje Wittewierum in het gastenboek te schrijven:

De boom die oprijst uit het graf

en aan de steen verheffing gaf,

staat tot de jongste dag in blad

als teken aan het Jacobspad.

aambeeld

Drie dagen later word ik ergens in midden-Nederland op mijn rug getikt: Hoe was het in Wittewierum? Ja, zo gaat dat soms als je in een gastenboek schrijft. Inmiddels weet ik via genlias.nl, allegroningers.nl en graftombe.nl ook wat meer over Zwaantje. Ze trouwde met Haijo Smid van Uithuizermeeden. Hij was wat zijn naam was: grofsmid of ijzersmid. Het getink op zijn aambeeld klonk vele jaren over de wierde van Wittewierum.

Zwaantje baarde er zes kinderen, van wie alleen Jan en Herman opgroeiden. Twee van de vier aan hare zijde heetten Barteldina en stierven zestien dagen oud en anderhalf jaar oud. De andere twee waren tweelingjongetjes, één stierf bij de geboorte en kreeg (in die tijd dus) geen naam, de andere, Harm, leefde drie dagen.

kennis

Moeder Zwaantje stierf drie jaar na haar tweede Barteldina. Ik zie ze daar staan in de herfst van 1903 bij de gegraven kuil in de wierde van Wittewierum: vader Haijo met Jan van bijna veertien en Herman van zes. Haijo hertrouwde dik twee jaar later in Ten Boer met Geertruida Ettema uit Stedum, een ongehuwde moeder met een dochter van achttien jaar (vader onbekend).

Hij bleef smid in Wittewierum, verwekte nog drie kinderen (Gerritje, Hebo en Enno) en stierf in 1917 in Wirdum, waar hij ook begraven ligt, samen met zijn tweede vrouw. Nutteloze kennis? Ach ja, maar nee, het gaat over mensen. Moj, Zwaantje en Haijo.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Wim Dekker is lector informele netwerken en laatmoderniteit aan de Christelijke Hogeschool Ede.

Het gepest van Wilders mag niet gewoon zijn. Timmermans heeft hulp van andere Kamerleden nodig

Wim Dekker hoopt dat het fatsoenlijke deel van de Kamer niet in debat gaat over wat fatsoen is, maar soeverein afstand neemt van onfatsoen. En hij vraagt om gebed voor Frans Timmermans.

Zo sensationeel is dat boek van David de Vos niet, al suggereert hij het graag

Evangelisch prediker David de Vos prijst zijn verhaal aan als ‘het meest gedurfde en ongefilterde boek over de christelijke wereld dat je gaat lezen’. Verkooppraat, volgens Reina Wiskerke.

Kelly Keasberry is theoloog en pastoraal medewerker bij ziekenhuis AZ Monica in Deurne en Antwerpen.

Ambtenaren, managers, artsen of docenten: grijp eens wat vaker naar de gieter

Voor mij als ziekenhuispastor was het uitsterfbeleid niet om aan te zien, schrijft Kelly Keasberry. Na werktijd besloot ik tot een reddingsoperatie. Gewapend met een gietertje, een schaar en een emmer van de schoonmaker.

Anita Zeldenrust is ouder van een gezinshuis voor kinderen die (soms tijdelijk) niet thuis kunnen wonen.

Stilte kan confronterend zijn. Als de geluiden van buiten verstommen, gaat je binnenwereld aan de gang

Stilte kan confronterend zijn. Als de geluiden van buiten zijn verstomd, gaat je binnenwereld aan de gang. Het is mij lang gelukt dat uit de weg te gaan, schrijft Anita Zeldenrust. Drukte is een statussymbool.

nd

In Amsterdam zit een witte duif klem. Hoe kan ik de vogel nog redden? Klimmend, via de regenpijp?

Wat doe je als je ziet dat er een vogel verstrikt is geraakt in een net? Op één-hoog? Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Maar er is toch hoop.

George Harinck is rector magnificus aan de Theologische Universiteit Utrecht.

Laat kinderen weer sleutelteksten uit de Bijbel, de geschiedenis en de literatuur uit het hoofd leren

Het is ronduit zonde dat we tegenwoordig bijna niets meer uit ons hoofd leren. Want wat je niet bezit, kun je jezelf niet herinneren. Zorg daarom voor een goed gevulde binnenkamer, stelt George Harinck.

Hans Werkman

Bezwijkt in christelijke gedichten de poëzie 'onder de last van de boodschap'?

Lieddichter Ad de Besten was een meelevend christen, maar christelijke poëzie, moest dat zonodig? Hij las het werk van enkele christelijke dichters en constateerde dat dit wantrouwen geen nieuw voedsel heeft gevonden.

Bart Jan Spruyt is historicus en docent kerkgeschiedenis aan het Hersteld Hervormd Seminarium.

Nederlandse benadering van mensen met twijfels over hun gender wordt steeds meer bekritiseerd

Het beleid om jonge mensen met genderdysforie met puberteitsblokkers te behandelen, wordt in steeds meer landen herzien, ziet Bart Jan Spruyt. Hij betreurt dat die kentering bij Nederlandse politici niet doordringt.

beeld nd

Hoe maak je van duurzaam leven een vrolijke worsteling? We kunnen leren van Psalm 119

Duurzaam leven voelt soms als gerommel in de marge, ervaart Alexander Bosma. Het is makkelijk om het dan maar te laten, terwijl je ervan overtuigd bent dat het moet. Hoe maak je er toch een vrolijke worsteling van?