Column: Geef studenten tijd voor zelfstudie
Bernhard Reitsma is bijzonder hoogleraar Kerk in de context van de islam aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij schrijft elke tweede maandag van de maand een column.
Hoger onderwijs moet op de schop. Vroeger hadden we de hoorcolleges, daarna kwamen de werkcolleges, maar dat kan vandaag niet meer. Studenten moeten vooral hun competenties ontwikkelen en kritisch leren denken. Daarom hebben we ander onderwijs nodig: high impact learning. Studenten begeleiden om snel tot betere resultaten te komen. Daarvoor moet je zo weinig mogelijk lesgeven (10 procent), studenten met teamwork en interactie aan het werk zetten (70 procent) en zelfstudie beperken tot 20 procent van hun studietijd. Hoorcolleges zijn uit den boze.
Elke docent wil impact hebben. Dat is evident. Als mijn lessen aan de Vrije Universiteit en aan de Christelijke Hogeschool Ede weinig uitwerken, dan kan ik beter iets anders gaan doen. Hoorcolleges zijn daarom wat dubieus. Als ik aan mijn eigen studietijd denk, dan waren er genoeg colleges die nauwelijks impact op me hadden. Er waren docenten die saai een – nog te publiceren – boek van eigen hand aan het voorlezen waren, of vrolijk uren achter elkaar konden doceren zonder zelfs een student aan te kijken.
nieuwe vergezichten
Toch is dat niet alles. Er waren genoeg colleges die ik me dertig jaar later nog kan herinneren. Docenten die je van begin tot einde bleven boeien. Ik weet nog precies wat het met me deed. Alsof je in een vliegtuig een enorm landschap aan het verkennen was. Telkens weer ontdekte je nieuwe vergezichten; je ging steeds meer zien. En je ging je verwonderen.
De docent was de meester. Hij kende het landschap, had het jarenlang bestudeerd. Hij wist waar je naar moest kijken en begeleidde ons als een meester zijn gezellen. En hij gaf ons werk! Zelfstudie. Grote hoeveelheden literatuur moesten ons helpen het landschap te begrijpen, de geschiedenis ervan te doorgronden en ons er zo toe te verhouden.
Zelfstudie dwingt je tot verdieping en reflectie. Het traint ook je vermogen om na te denken, te analyseren en verbanden te gaan zien tussen de verschillende delen van het landschap. Het vraagt volharding, concentratie, tijd en toewijding. Maar het had impact.
Dat is ook voor mij belangrijk. En toch krijg ik de kriebels van snelle methodes van ‘hoge impact onderwijs’. Daarmee leveren we vast competente studenten af, maar ik vraag me soms wel af of ze nog enig besef hebben van wat ze aan het doen zijn en waarom. Eenvoudig omdat grondige kennis ontbreekt van het landschap waarbinnen ze competent moeten zijn.
gebrek aan kennis
Ik ben natuurlijk theoloog, dus ik kan niet zo heel veel zeggen over al die andere terreinen waar studenten aan universiteiten en hogescholen voor worden opgeleid. Maar op mijn vakgebied schrik ik soms van wat ik tegenkom in de praktijk. Er is bijvoorbeeld een groot gebrek aan kennis van de geschiedenis van christendom en islam.
Natuurlijk doet ‘mijn’ Christelijke Hogeschool Ede daar veel aan, maar voor het opdoen van doorleefde kennis is veel te weinig tijd. En als de studenten dan nog maar 20 procent van hun tijd aan zelfstudie mogen besteden, dan wordt het er niet beter op. In die tijd kun je niet eens een fatsoenlijk boek over de islam lezen, laat staan je werkelijk verdiepen in wat mensen geloven.
En dat leidt dan weer tot de meest vreemde uitwassen. Van aan de ene kant: ‘alle religies komen toch op het zelfde neer’, tot aan de andere kant: ‘het christendom is goed en de islam is van de Satan’. Beide benaderingen leiden er niet echt toe dat mensen Jezus leren kennen.
Ik ben bang dat we steeds meer heel competente studenten gaan afleveren, maar dat die tegelijkertijd geen besef hebben van wat ze aan het doen zijn. Dat is net als iemand die perfect kan autorijden, maar geen idee heeft waar hij zich bevindt en waar hij om welke reden dan ook naartoe moet. Dan ben je stuurloos, hoe goed je ook kunt rijden. Zelfstudie kun je niet missen, als je een beetje wilt weten hoe de wereld in elkaar zit en waar het naartoe gaat. Als onderwijs dat faciliteert, heeft het wat mij betreft impact.
