14 maart 2023 om 12:04
Pieter Dirk Dekker
beeld ND

Woensdag vieren we het feest van de democratie. Wat een zegen om te weten dat jouw stem ertoe doet. Al kunnen al die stemmen bij elkaar toch ook weer tiranniek worden.

Dat je stem ertoe doet is allesbehalve vanzelfsprekend. In veel landen is er maar één stem die ertoe doet: de stem van de president, van de koning of van de legerleider. En dan valt er weinig te vieren. Lang geleden waarschuwde rechter Samuël al voor de claims die een vorst kan doen gelden: zonen en dochters kunnen worden opgeëist, vruchtbare grond onteigend en dieren zomaar geconfisqueerd. Dan is democratie veel beter, toch?

Ja. Maar ook een democratie kan ontaarden, zo stellen filosofen als Plato en Aristoteles. Een democratisch gekozen meerderheid kan als tirannieke alleenheerser besturen. Net als individuen heeft de meerderheid immers opvattingen en belangen die allicht in strijd zijn met die van de minderheid, zo analyseert filosoof Alexis de Tocqueville later. Een tirannieke meerderheid misbruikt de macht van haar getal om zulke belangen door te drukken, of het nu de belangen van ‘hardwerkende Nederlanders’, van verontruste christenen, van al te rechtvaardige bakfietsouders of van boze burgers en boeren zijn. Daarom moet zo’n meerderheid tegenwicht krijgen, betoogde De Tocqueville, bijvoorbeeld door kritische journalistiek en onafhankelijke rechtspraak.

Terug naar de tijd van de bijbelse rechters. Toen ging het niet over democratie en checks and balances, maar over de vraag of naast God ook een aardse koning wenselijk is, en wat voor een koning dat dan moet zijn. Het boek Rechters maakt duidelijk: in ieder geval geen koning als Abimelech. Nadat Gideon is overleden, verleidt zijn zoon Abimelech de burgers van de plaats Sichem om hem als koning aan te stellen. Hij is immers familie van hen. Om zeker te zijn van zijn positie, laat hij zijn zeventig broers door een stel gewetenloze schurken vermoorden. Alleen de jongste, Jotam, ontsnapt. Jotam besluit om met gevaar voor eigen leven de inwoners van Sichem te waarschuwen en vertelt hen een bijzonder verhaal.

Eens gingen de bomen eropuit om een van hen tot koning te zalven. Ze benaderden achtereenvolgens de olijfboom, de vijgenboom en de wijnstok. De olijfboom antwoordde: ‘Zou ik ophouden mijn olie af te staan, waarmee goden en mensen worden vereerd, om wat te wuiven boven de andere bomen uit?’ En de vijgenboom en wijnstok weigerden net zo. Alleen de doornstruik wilde wel koning zijn: ‘Als u mij werkelijk tot uw koning wilt zalven, kom dan maar hier, in mijn schaduw is het goed toeven. Maar zo niet, dan zal er uit mijn takken een vuur komen dat de ceders van de Libanon zal verteren.’

Jotams boodschap is hard en realistisch. Met haar keuze voor de ogenschijnlijke zekerheid van een familielid als koning, koos Sichem voor eigenbelang. Zou ze echt niet hebben geweten wat voor vlees ze met Abimelech in de kuip had? Misschien. Maar ook Abimelechs broedermoord en Jotams toespraak brengen haar niet op andere gedachten. Zo wordt Jotams waarschuwing bewaarheid: Sichems keuze voor Abimelech en zijn politiek van dood en verderf luidt haar eigen einde in – en dat einde zal inderdaad verschrikkelijk blijken.

Gelukkig staan er bij onze verkiezingen geen moordlustige Abimelechs op het stembiljet. Maar ook ik kan kiezen voor eigenbelang, zonder goed na te denken over de gevolgen. En velen met mij. De Tocqueville maakte zich op dit punt geen illusies: ‘Zijn mensen die zich verenigd hebben, van karakter veranderd?’ Natuurlijk niet. Maar als de meerderheid voor eigenbelang kiest, dan is de kans groot dat een kwetsbare minderheid daarvoor de rekening moet betalen, of dat wij uiteindelijk onheil over onszelf afroepen. 

Laten wij daarom het ongelijk van De Tocqueville bewijzen. Laten we verder kijken dan ons eigenbelang: naar het belang van de ander, van de vreemdelingen en verdrukten, van het kwetsbare klimaat en van toekomstige generaties zonder stem in onze verkiezingen. Zo doet jouw stem ertoe. En alleen zo is de democratie voor iedereen een feest. 

Pieter Dirk Dekker schrijft deze theologenblog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen | Utrecht.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Afbeelding

Goede vrijdag: Strak spant prikkeldraad de kroon langs Europa's harde zoom

Adrian Verbree schreef een liedtekst op de melodie van ‘Goede Vrijdag’. ‘Zij schieten er op elkaar met lood / en bidden er het schietgebed / of God hen uit de loopgraaf redt.’

Afbeelding

Een liefdesverklaring aan de kerk. Nergens anders mag je met de engelen meezingen.

Bloeien waar God je geplant heeft, het is een prachtig idee, stelt columnist Wim Houtman. ‘Aan de andere kant: dit leven is gebroken en weerbarstig. Het helpt niet altijd om daar een heel principieel geladen taxatie overheen te leggen.’

Afbeelding

Wel eens over nagedacht een kind of jongere een plekje te geven in uw huis?

Wat zou er gebeuren als er nóg zorgvuldiger gekeken wordt of zevenduizend kilometer afstand tussen de jongere en zijn of haar familie de beste oplossing is? Pien van der Hoff-Visser vertelt over haar pleegkind uit Saba.

Afbeelding

Als wolven zich niet laten stoppen door 'wolfwerende hekken' - wat dan?

Als de hekken om wolven weg te weren niet meer helpen en ze springen er gewoon overheen - wat dan, vraagt Hilbrand Rozema zich af. Schapenhoudster Ellen uit Heteren treurt om 21 dode schapen.

Afbeelding

Het volk wil compassie zien, maar de top van het Openbaar Ministerie moet juist stoïcijns de misdaad blijven bestrijden

Ineens bemoeit iedereen zich ermee. Het Openbaar Ministerie reageert kil en stoïcijns op een kritisch rapport, is alom het verwijt. Maar dat moet juist, stelt Lody van de Kamp.

Afbeelding

Als iets stopt, kun je verdrietig zijn, maar je krijgt ook ruimte voor nieuwe avonturen

Stoppen is altijd een optie. Soms kies je daar zelf voor, soms kiest iemand voor je. Dat kan weemoedig maken, maar brengt ook ruimte voor nieuwe activiteiten en andere mensen.

Afbeelding

Om bang van te worden? De tijd glipt maar al te vaak door je vingers

In zijn laatste column staat Henk Algra stil bij angst voor klokken of de tijd. 'Bij de angst voor de tijd kan ik me wel wat voorstellen. Ik ervaar graag zekerheid, maar de tijd glipt me maar al te vaak door de vingers.'

Afbeelding

Geen seks voor het huwelijk? Ik denk dat in gesprekken met tieners andere vragen belangrijker zijn

Wat vertel je als christelijke opvoeders nu eigenlijk aan je opgroeiende tieners over seks en relaties, vraagt Anita Zeldenrust zich af. Ze leerde van de monniken hoe anders te zijn zonder dat een ander op te leggen.

Afbeelding

Op de Biblebelt zijn kiezers op drift geraakt. Wat betekent de BBB-zegetocht voor christelijke politiek?

De electorale verovering door BBB van de Biblebelt voelt alsof reformatorische ouders op de Veluwe opeens massaal hun kinderen naar een openbare school sturen. Is het evangelie dan niet meer politiek relevant?