De kans is groot dat China niet al zijn doelen tegelijk kan behalen en afwegingen moet maken
Als kind van de jaren tachtig ben ik opgegroeid met de Rubik's kubus, een driedimensionale, vierkante puzzel met op elk vlak drie rijen van drie blokjes, elk met een eigen kleur. Het idee achter de puzzel is om op elk van de zes vlakken één kleur te krijgen door de rijen met blokjes horizontaal of verticaal te draaien. Ik ben er helaas nooit goed in geworden. Wat me vooral frustreerde was dat elke keer als je een rij draaide om de ‘juiste’ kleur op een vlak te krijgen er aan de andere kant weer iets verkeerd ging.
Toen ik laatst het vijfjarenplan van de Chinese Communistische partij bestudeerde, kwam het beeld van de Rubik's kubus weer in me op. Het Chinese vijfjarenplan heeft namelijk veel weg van een haast onmogelijke puzzel waarbij een draai van het ene economische vlak naar de ene kant, leidt tot een ongewenste draai ergens anders.
centraal geleid
Misschien is het goed eerst uit te leggen wat dat vijfjarenplan überhaupt is. China heeft een centraal geleide economie, een onderdeel hiervan is dat de overheid elke vijf jaar doelen voor het land stelt. Dit is een oude communistische traditie. De doelen zijn economisch en sociaal, maar ook gerelateerd aan het klimaat. Het laatste vijfjarenplan is in maart gepresenteerd en goedgekeurd tijdens de belangrijkste politieke bijeenkomst van het jaar in China, de ‘Twee Sessies’. Zoals gezegd, in dat vijfjarenplan zitten nogal wat tegenstrijdigheden.
In dat vijfjarenplan zitten tegenstrijdigheden.
Zo wil de Chinese regering de kredietgroei afremmen. Die moet dit jaar in lijn groeien met de nominale economische groei. Dan moet die kredietgroei fors afnemen, omdat deze in China in de afgelopen vijftien jaar gemiddeld vier procent hoger is geweest dan de economische groei. Als kredietgroei te snel afremt, kan dat de financiële stabiliteit aantasten. En laat financiële stabiliteit nou juist een andere belangrijke pijler van het vijfjarenplan zijn.
Nu worstelen meer landen met de balans tussen het beteugelen van kredietgroei en het bewaken van financiële stabiliteit. Maar het Chinese financiële systeem is al relatief kwetsbaar, vooral omdat de bedrijfsschulden er hoger zijn dan elders. Zo is de omvang van bedrijfsschulden in China 165 procent van de economie, terwijl dit gemiddeld 65 procent is voor andere opkomende markten. Daarnaast hebben de schulden van Chinese bedrijven ook nog eens een relatief korte looptijd (gemiddeld 3,5 jaar). Deze schulden moeten dus relatief snel worden afgelost of geherfinancierd, wat moeilijker wordt als er minder krediet beschikbaar is. De schuldproblematiek van de bedrijven kan overslaan naar banken, wat tot nog minder kredietverlening leidt en er een neerwaartse spiraal ontstaat.
buitenlandse technologie
Een ander voorbeeld van tegenstrijdige doelstellingen raakt aan productiviteit en zelfvoorziening. China wil, mede om geopolitieke redenen, meer zelfvoorzienend zijn, vooral in hoogwaardige technologie. Het land ziet de spanningen met andere landen (met name de VS) oplopen en het wil niet afwachten tot die landen druk uitoefenen op China. Bijvoorbeeld door sancties of tarieven op goederen die China exporteert of importeert, of door de toegang tot buitenlandse technologie te beperken.
Tegelijkertijd wil China zijn productiviteit verhogen, met name door het technologische niveau te verbeteren. Technologische vooruitgang gedijt echter het beste bij internationale samenwerking, handel en investeringen over en weer. Naarmate China meer zelf probeert te produceren, is de kans groot dat het land aan efficiëntie en productiviteit inboet.
Al met al een lastige puzzel dus. Waar mijn analogie mank gaat is dat de Rubik's kubus altijd is op te lossen, terwijl China de luxe van die wetenschap helaas niet heeft. De kans is groot dat het land niet al zijn doelen tegelijk kan behalen en afwegingen moet maken. Ik wens China oprecht succes met het oplossen. Een troost, al dan niet een schrale, is dat het wereldrecord voor het oplossen van een Rubik's kubus (3,47 seconden) in handen is van een Chinees: Yusheng Du. Maar of hij de regering adviseert weet ik niet ...
