Luister naar

Sterrenhemel: Meteorenregens en een dominant ‘Herfstvierkant’

Nieuws
Als je de meteorenzwerm van de Orioniden wilt bewonderen, moet je in de nacht van 21 op 22 oktober vlak voor de ochtendschemering naar buiten. We hebben dan wel een beetje last van storend maanlicht.
Kees de Heer
dinsdag 8 oktober 2019 om 03:00
De zuidelijke sterrenhemel met het sterrenbeeld Orion, tijdens de piek van de Orioniden in de nanacht van 22 oktober.
De zuidelijke sterrenhemel met het sterrenbeeld Orion, tijdens de piek van de Orioniden in de nanacht van 22 oktober. www.heavens-above.com

Amersfoort

Aanstaande zaterdag is het Volle Maan, om 23.09 uur. Laatste Kwartier valt op 21 oktober om 14.39 uur en Nieuwe Maan op 28 oktober 4.39 uur. Op ochtenden van 26 en 27 oktober staat de maan vlak bij Mars en op de avond van 31 oktober staat de maansikkel in de buurt van Jupiter.

De planeet Jupiter staat ’s avonds in het zuidwesten en hij gaat vrij snel onder. De zichtbaarheid van Saturnus wordt eveneens minder, want de geringe planeet gaat ook steeds vroeger onder. Saturnus staat ’s avonds tussen het zuiden en het zuidwesten. Mars is vanaf half oktober zichtbaar aan de ochtendhemel: de ‘rode planeet’ staat dan kort voor zonsopgang laag in het oosten. Eind oktober komt Mars alweer bijna twee uur voor de zon op. De planeten Venus en Mercurius zijn deze maand niet waarneembaar, want ze staan beide dicht bij de zon.

meteorenzwermen

Meteoren ontstaan als kosmisch gruis in de aardatmosfeer verbrandt. Als een steentje met grote snelheid de atmosfeer binnendringt, zal dat onmiddellijk verbranden als gevolg van de wrijving met luchtmoleculen. Als de aarde de vroegere baan van een komeet of planetoïde kruist, kun je soms in één uur tijd honderden ‘vallende sterren’ zien, die ogenschijnlijk uit één sterrenbeeld komen. Zulke meteorenregens worden dan ook genoemd naar het desbetreffende sterrenbeeld.

De gehele maand oktober kunnen we uitkijken naar meteoren in de buurt van het sterrenbeeld Orion. Deze ‘vallende sterren’ zijn relatief snel en hebben vaak nalichtende sporen. De Orioniden zijn een erfenis van de komeet Halley, die elke 76 jaar in de buurt van de zon en de aarde komt. De aarde kruist steeds in oktober de baan waarin deze komeet allerlei materiaal heeft achtergelaten.

De meteorenregen van de Orioniden piekt in de nacht van 21 op 22 oktober. We kunnen het beste kijken in de nanacht als het zandloperachtige sterrenbeeld Orion hoog in het zuiden aan de hemel staat. Bij een heldere hemel kun je dan om de paar minuten een vallende ster verwachten.

Voor een tweede meteorenzwerm moeten we letten op de Stier ofwel Taurus. De piek van de Tauriden valt pas begin november, maar ook in de weken daarvoor kun je uitkijken naar heldere, relatief trage vuurbollen, die uit het sterrenbeeld Stier lijken te komen.

herfstvierkant

De avondhemel van oktober wordt gedomineerd door het ‘herfstvierkant’ van Pegasus. Dit sterrenbeeld staat in deze tijd van het jaar rond middernacht hoog aan de hemel, iets ten zuiden van het zenit (het denkbeeldige punt precies recht boven ons hoofd). De twee rechtersterren van dit vierkant wijzen naar een heldere ster, dicht bij de horizon. Deze heet Formalhaut en hoort bij het kleine sterrenbeeld Zuiderkruis, dat in onze contreien nooit ver boven de horizon uit komt.

Laag in het noorden prijkt het sterrenbeeld van de Grote Beer, waarvan de zeven helderste sterren samen een ‘steelpan’ vormen. De Poolster is het puntje van de steel van een kleiner ‘steelpannetje’, de Kleine Beer.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Oud en nieuw zou mogelijk al in 2025 of 2026 een seconde eerder zijn.

Door klimaatverandering tolt de aarde minder rap om haar as, met gevolgen voor de wereldwijde tijdmeting

De aarde draait steeds sneller om haar as, maar klimaatverandering remt dat af, blijkt uit analyse. Tijdexperts zijn opgelucht: het moment dat zij een seconde van de universele klok moeten halen, laat nu langer op zich wachten.

De duivelsrog staat op de VN-lijst van met uitsterven bedreigde trekdiersoorten. Op die lijst scoren vissen hoog: maar liefst 97 procent van de vissoorten loopt sterk in aantal achteruit.

VN-rapport over migrerende dieren weinig opbeurend: meer soorten in gevaar en uitstervingsgolf dreigt

Een op de vijf bedreigde diersoorten, is de afgelopen twintig jaar nog dichter bij uitsterven beland. Dat komt voornamelijk door landbouw, overbevissing en verlies of versnippering van hun leefgebied.

Charles Picavet lijdt aan een zeldzame zwellingsziekte en is enorm geholpen met ‘crispr-cas’, de razendsnelle ‘knip-en-plak’-techniek voor DNA. Foto onder: Picavet als jongeman, met gezichtsoedeem.

Bij eerste Nederlander die nieuwe gentherapie krijgt, verdwijnt zwellingsziekte meteen

Tien patiënten die levenslang gebukt gingen onder een erfelijke zwellingsziekte, zijn daar op slag vanaf dankzij één infuus met een nieuwe, experimentele gentherapie. Onder hen twee Nederlanders.

Een ondergelopen straat nabij het Markermeer. ‘Het is echt een bijzonder jaar geweest.’

KNMI: 2023 was het natste jaar ooit, maar tegelijk ook een van de droogste

Het natste jaar ooit in ons land gemeten, was ook een van de droogste. Niet eerder viel er in een jaar zoveel neerslag (ruim een meter!) als in 2023. Maar begin zomer tobde iedereen over de droogte.

Elon Musk

Breinbedrijf Elon Musk plaatst voor het eerst implantaat in de hersenen van een mens

Na eerdere, omstreden, proeven bij apen heeft Elon Musks bedrijf Neuralink nu voor het eerst een implantaat in de hersenen van een mens geplaatst. Zo’n brein-computer-interface helpt bij het uitlezen van hersensignalen.

Uniper wil de kolengestookte energiecentrale op de Maasvlakte de komende jaren omvormen tot een productielocatie van groene waterstof.

'Waterstof is een soort duizenddingendoekje' Maar waar hebben we het precies voor nodig?

De Nederlandse overheid is druk bezig met het afsluiten van contracten voor de levering van waterstof. Deze zomer kwam er een overeenkomst met Spanje, eind november met enkele Golfstaten.