'Arabisch antisemitisme heeft Europese wortels'

Dat schrijft theoloog Hans Janssen in zijn boek Van jodenhaat naar zelfmoordterrorisme; Islamisering van het Europees antisemitisme in het Midden-Oosten, dat gisteren in Amsterdam werd gepresenteerd. Hans Jansen (niet te verwarren met de gelijknamige arabist) onderzocht voor zijn ruim duizend pagina's tellende boek honderden uitingen van Arabische wetenschappers, journalisten, politici en columnisten over het Joodse volk en de staat Israël.

Hij kwam daarin herhaaldelijk verwijzingen tegen naar antisemitische lectuur uit Europa, zoals Hitlers Mein Kampf. ,,Het is wezenlijk hetzelfde verhaal: hetzelfde Europese vocabulaire wordt in de media gebruikt, en we horen overal in alle Arabische landen van het Midden-Oosten dezelfde demonisatie van het Joodse volk, dezelfde kwaadaardige fantasieën, dezelfde Europese mythen en legenden, alsof de mensheid helemaal niets van het verleden heeft geleerd'', aldus Jansen, die verbonden is aan het Simon Wiesenthal Centrum in Brussel.

,,En ook nu is de doelstelling niet veranderd; de moslims in het Midden-Oosten willen nu hetzelfde bereiken als de christenen in de afgelopen eeuwen in Europa: Joden beroven van hun recht om te bestaan, ontkennen dat Joden het recht hebben op een thuis, op een plek waar zij zich veilig voelen.''

De tragiek van dit alles is volgens Jansen dat men dit in Europa niet wil zien. ,,Integendeel, politici doen hier al het mogelijke om de islamitische jodenhaat in het Midden-Oosten te bagatelliseren'', aldus Jansen, die vooral bekend werd met zijn standaardwerk Christelijke theologie na Auschwitz, waarin hij de christelijke wortels van het antisemitisme onderzocht.

Het boek werd gisteren in De Rode Hoed in Amsterdam onder meer aangeboden aan VVD-politica Ayaan Hirsi Ali. In een korte reactie vertelde zij hoe tijdens haar islamitische opvoeding de haat tegen Israël er grondig werd ingestampt. ,,Ik ben opgevoed met de gedachte dat Joden duivels zijn: beesten die een verbond hebben met de satan, die op aarde zijn om de moslims te vernietigen. Het is onze plicht om alle haat op grond van ras, geaardheid of achtergrond te bestrijden.''

Het Platform Appèl Kerk en Israël, waarin mensen zitting hebben uit de in 2002 opgeheven Samen-op-Wegwerkgroep Kerk en Israël, had ter gelegenheid van de presentatie van Jansens boek een symposium georganiseerd. Jansen legde daar uit hoe diep de jodenhaat in het Arabische wereld wortelt. ,,In de Koran wordt de Jood door Allah tot volkomen machteloosheid geslagen en moet hij leven in volkomen vernedering en ellende, omdat hij de boodschap van de profeet Mohammed niet heeft geaccepteerd.''

Dertien eeuwen lang, van het ontstaan van de islam tot aan de stichting van de staat Israël, gedoogden moslims Joden wel, maar alleen onder strenge voorwaarden. ,,Joden hadden in principe geen enkel recht. Zelfs het recht op leven moesten zij kopen, door belasting te betalen. Zelfs hun bloed werd als inferieur aan dat van de moslims beschouwd. Zij waren in feite tweederangs burgers.''

Dit was eeuwenlang de situatie. Daarom konden de moslims het in 1948 gewoonweg niet hebben dat de Joden ,,in het hart van de Arabische wereld'' hun eigen staat uitriepen, zei Jansen gisteren. ,,De zionistische Jood die zijn eigen staat uitroept, roept diepe gevoelens van wrok op. Een niet te verdragen krenking van de trots van de Arabische moslims. Zij voelen zich nog steeds diep gekrenkt door het feit dat de Joden hun ondergeschikte status niet langer wilden accepteren.''

De woede hierover keert nog dagelijks terug in de Arabische media, blijkt uit Jansens boek. Er is wat de moslims betreft dan ook maar één oplossing mogelijk voor de Israëlkwestie, zei hij gisteren: ,,Zij moeten hun oude, ondergeschikte status weer innemen. De arabieren zullen de Israëlische staat nooit accepteren.''

De vraag die zich tijdens het symposium ter sprake kwam is welk standpunt de Nederlandse kerk - er werd vooral gedoeld op de Protestantse Kerk in Nederland - zou moeten innemen ten opzichte van Israël. Ds. Gerrit de Fijter, vice-voorzitter van de protestantse synode, nam daarom ook een exemplaar van het boek in ontvangst in ontvangst. ,,Wij willen staan voor een onopgeefbare verbondenheid met het volk van Israël'', verwoordde hij het beleid van zijn kerk. ,,Wij ervaren Israël als de longen van de kerk.''

Ds. Jaap de Vreugd, protestants predikant en voorzitter van de organisatie Christenen voor Israël, sprak de hoop uit dat de PKN de daad ook bij het woord voegt. Hij las voor uit de protestantse kerkorde waarin de kerk zich verplicht ,,het inzicht in en de bestrijding van het antisemitisme te bevorderen''. ,,Dit is een belangrijk gegeven: ontmaskering en bestrijding van het antisemitisme horen bij het belijden van de kerk! De kerk doet dus haar eigen belijden tekort als ze op dit punt niet volkomen helder is.''

Toch schort het daar nogal eens aan, vindt De Vreugd. ,,Hebt u ooit een vlammend protest van het moderamen van de PKN gehoord tegen Arabisch antisemitisme? Is er ooit een duidelijk protest geweest tegen de demonisering van Israël?''

,,Nee'', beantwoordde hij zijn eigen vraag. ,,Kerkinactie en ICCO (beiden kerkelijke hulporganisaties, red.) subsidiëren vooral de vijanden van Israël. En vertegenwoordigers van de kerk weigerden de staat Israël te feliciteren met haar vijfenvijftigste verjaardag.''

De Vreugd riep de PKN op ,,in houding, gedrag en woorden duidelijk te maken dat de hoge woorden van de kerkorde doorleefde werkelijkheid zijn: dat hier gelovige christenen zijn die van Israël houden vanwege de unieke en onverbrekelijke relatie die we met Israël hebben. We zijn nog lang niet verlost van alle heidenchristelijke hoogmoed, gezien de hoge toon waarop de kerk Israël soms kapittelt.''

Aan het eind van de dag schaarde het merendeel van de deelnemers aan het symposium zich achter een oproep om de jodenhaat in het Midden-Oosten aan te pakken. ,,Als deelnemers aan dit symposium doen wij een appèl op de Protestantse Kerk in Nederland, de Rooms Katholieke Kerk en de politieke partijen, om zich krachtig uit te spreken tegen dit voortschrijdende kwaad en dit ook metterdaad te bestrijden''.