Luister naar

De heftige lobby voor het kansspel

Nieuws
De belangen zijn groot in de markt van kansspelen. En dus worden Kamerleden bijna agressief benaderd. Ze worden overvoerd met informatie.
Eline Huisman Ariejan Korteweg redactie vk
maandag 29 februari 2016 om 03:00
Op Malta krijgt het kansspel ruim baan. Lobbyisten nemen graag Nederlandse bestuurders en politici mee op werkbezoek naar Malta.
Op Malta krijgt het kansspel ruim baan. Lobbyisten nemen graag Nederlandse bestuurders en politici mee op werkbezoek naar Malta. ap / Christoph Mohr

Den Haag

‘Dan kom ik op mijn werkkamer en zit Robin Linschoten daar prinsheerlijk op mijn bank. En wat zegt hij? Ga toch eens naar Malta, wij betalen.’ Mei Li Vos (PvdA) wordt nog kwaad als ze eraan denkt: Linschoten, vroeger Kamerlid en staatssecretaris voor de VVD en nu lobbyist, die gewoon bij haar binnenwandelt en snoepreisjes aanbiedt.

De versie van Linschoten: ‘De medewerker van Mei Li Vos had me naar haar kamer gedirigeerd. We hadden een afspraak, ik zat daar keurig op de bank te wachten. En er is nog nooit een Kamerlid op werkbezoek naar Malta geweest, helaas.’ Welkom in Den Haag, stad van de dubbele werkelijkheden.

Linschoten was op dat moment lobbyist voor Stiog, brancheorganisatie voor online-aanbieders van kansspelen als Unibet, Bwin, Betfair, Oranje Casino – in de gokwereld aangeduid als de online-jongens. Zijn opdracht: zorgen dat de wet op de kansspelen wordt aangepast, zodat ook online aanbod legaal op de markt kan worden gebracht.

Vos, die kansspelen in haar portefeuille heeft, moet daarbij bewerkt worden. ‘Wij vinden gokken geldverspilling’, zegt ze. ‘Daarom is voor de PvdA het verslavingsrisico het belangrijkst. De christelijken vinden het zondig en de liberalen vinden het leuk. Daar moet je elkaar in zien te vinden.’ Linschoten heeft daar geen enkel vertrouwen in. ‘Mei Li Vos wil de werkelijkheid niet horen, praat alleen met partijen waarmee ze goede sier kan maken.’

Seminars, position papers en ‘toevallige’ ontmoetingen met sleutelfiguren, het zijn de gebruikelijke strategieën die bij vrijwel elke lobby langskomen. Maar de lobby om de Kansspelwet is geen normale lobby, hier is meer nodig om het gelijk te behalen: goede doelen, onderzoeken op bestelling, de rechter, alles wordt uit de kast gehaald.

Vos noemt het de heftigste lobby die ze als Kamerlid meemaakt. Dat zeggen ook Kamerleden als Gert-Jan Segers (ChristenUnie) en Nine Kooiman (SP). Zelfs lobbyisten zeggen het. ‘De lobby op dit dossier is heel hard’, zegt Bert Bakker, die zelf lobbyt voor online-aanbieder Pokerstars en loterij Lottovate. ‘Soms worden Kamerleden er moe van, dat hoor je veel.’ Als een lobbyist zoiets zegt, bedoelt hij: de andere kant lobbyt te veel. In zijn geval: de goede doelen.

ooit overzichtelijk

De wet op de kansspelen dateert van 1964, toen de gokwereld nog overzichtelijk was. De staat heeft het monopolie op casino’s, bij sportweddenschappen en loterijen zijn Lotto, de Staatsloterij en Novamedia (het bedrijf achter de Postcode Loterij, BankGiroloterij en Vriendenloterij) de grote spelers. De loterijen verknoopten zich met goede doelen. Won je niet, dan had je in elk geval een goed geweten: van je inzet had toch maar mooi War Child, Natuurmonumenten of het Aids Fonds de helft opgestreken.

Met de opkomst van online-kansspelen is de aanval op die gevestigde orde geopend. Online kan overal vandaan komen: van beursgenoteerde bedrijven als Unibet, maar ook uit het indianenreservaat van de Kahnawake in Quebec.

Bij online gaat het alleen om de winst, voor de gokker en het kansspelbedrijf. Volgens de Kansspelautoriteit (KSA) gaat er jaarlijks 2,5 miljard euro om in de markt, waarvan 235 miljoen euro online. Op dat geld wordt geaasd door vrije jongens uit de VS, Engeland, Ierland of Zweden, niet zelden gevestigd op eilandparadijzen als Malta of het Isle of Man, waar de wetgeving eerder de bedrijfstak dan de speler dient. Met dollartekens in de ogen willen ze de goede doelen in de berm rijden. Tenminste, dat is het beeld dat landbased, zoals de ‘offline’ kansspelaanbieders worden genoemd, neerzet. Zelf koesteren die hun imago van goedheiligmannen. Bij het Goed Geld Gala van de Postcode Loterij begin dit jaar in Carré konden de goede doelen 328 miljoen euro verdelen. Waarvan een half miljoen voor Not on our watch van eregast George Clooney.

De goededoelenloterijen hebben een stevig front in de politiek, met oud-politici in hun bestuursraden: Gerdi Verbeet, Ben Knapen, Cees Veerman, Pieter van Geel, Laetitia Griffith (ook staatsraad bij de Raad van State). Lotto-voorman Joop Atsma is ook CDA-senator.

En dan zijn er de voormannen en – vrouwen van de goede doelen zelf: Job Cohen, Alexander Rinnooy Kan, Farah Karimi, Hans Wijers. Zij trekken bij Kamerleden aan de bel, want hun goede doel wordt vanuit de loterijen gefinancierd. De ‘goededoelenmaffia’, verzuchtte een van de Kamerleden.

nieuwkomers

Hoe verover je als buitenlandse nieuwkomer een plekje op die gevestigde markt? De online-aanbieders vonden aanvankelijk in Linschoten hun eigen oud-politicus. Het oprichten van de brancheorganisatie is het eerste advies dat hij hun gaf. ‘Dat is hoe je in Nederland toegang tot het ministerie krijgt.’ Zo werd Stiog geboren. Kansspelbedrijf PokerStars schakelde het vooraanstaande lobbybureau Meines Holla in, waar oud-Kamerlid Bert Bakker (D66) de klus voor zijn rekening neemt.

De online-aanbieders krijgen steun vanuit Brussel. Nederland moet concurrentie voor gokvergunningen toestaan, oordeelde het Europese Hof van Justitie in het Betfair-arrest (2011), tenzij het strenger toeziet op de vergunninghouders. Het is een ‘doorslaggevende overwinning’ voor advocaat Justin Franssen, expert in kansspelwetgeving. Tien jaar lang procedeerde hij voor online-aanbieders tegen de Nederlandse kansspelmonopolies.

‘Het arrest bepaalt dat het verlenen van vergunningen transparant en consistent moet zijn’, zegt Marjan Olfers, hoogleraar Sport en Recht aan de VU en gespecialiseerd in de kansspelsector. ‘Dat betekent niet onvermijdelijk de volledige liberalisering van de markt.’ Toch vertaalde staatssecretaris Fred Teeven de boodschap wel zo. Onder de ministers Donner en Hirsch Ballin was het kansspelbeleid terughoudend, maar sinds Teeven het dossier in zijn portefeuille kreeg, veranderde het ministerie radicaal van richting. In gokkringen staat hij bekend als een fervent pokerspeler. ‘Dat heeft geholpen op Justitie’, zegt lobbyist Bakker. Advocaat Franssen verruilt de rechtszaal voor hoorzittingen in de Tweede Kamer.

Kamerleden vertellen dat een deel van de ambtenaren gewisseld werd voor meer ontvankelijke collega’s. ‘Ambtenaren kregen alle ruimte om met het veld te praten’, zegt Linschoten, die namens Stiog bij het ministerie aanschoof voor een expertbijeenkomst. ‘Het is een ingewikkeld dossier, ze wisten nauwelijks iets van online. Ik zei: jullie moeten mee naar Malta waar veel online-gokbedrijven zijn gevestigd.’ Twee delegaties topambtenaren gaan mee, later volgt de Kansspelautoriteit (KSA) – ze betalen uit eigen zak.

Alleen Kamerleden slaan het aanbod keer op keer af. De KSA zit op schoot bij de online-jongens, zeggen ze. Zo zouden achter de schermen afspraken zijn gemaakt over het gedogen van online-bedrijven als Unibet en PokerStars, bleek volgens het AD uit interne documenten van het ministerie. Het aanbieden van kansspelen op de Nederlandse markt is nog illegaal. Maar de KSA beloofde de bedrijven niet aan te pakken zolang ze geen advertenties plaatsen, geen .nl domeinnaam gebruiken en niet in het Nederlands aanbieden. Wie eenmaal is ingelogd op de Engelstalige homepage, kan vaak in het Nederlands spelen.

Sinds Klaas Dijkhoff het dossier overnam als staatssecretaris, waait de wind uit een andere hoek. Tot afschuw van de online-aanbieders vinden VVD en PvdA elkaar in een amendement voor één belastingtarief van 29 procent voor alle kansspelen. In Teevens wetsvoorstel stond nog een online-tarief van 20 procent. Ook hoeven loterijen in de toekomst geen 50 maar slechts 40 procent af te dragen aan goede doelen.

Rutger-Jan Hebben is lobbyist namens Speel Verantwoord, de enigszins verhullende naam waaronder de online-aanbieders zich hebben verenigd sinds Stiog is opgedoekt. ‘De online-markt is heel competitief’, zegt hij. ‘Alles draait om hoeveel wordt uitgekeerd. Dat moet boven de 95 procent van de inleg zijn, anders haken spelers af.’ Met 29 procent belasting halen legale aanbieders die 95 procent niet, waarschuwt Hebben. Dan stapt hooguit 55 procent van de spelers over naar legaal aanbod, blijkt volgens hem uit onderzoek.

belanghebbenden

Het is maar een van de onderzoeken waarmee Kamerleden worden bestookt. Zelden werd het lobbywapen zo vaak ingezet als rond de Kansspelwetgeving. Maurice de Hond, Motivaction, het Asser Instituut, allemaal voeren ze onderzoek uit voor belanghebbenden. Altijd weer zijn de resultaten omstreden. Zelfs over een cruciaal gegeven als het aantal online-spelers is geen eenstemmigheid.

Twee recente onderzoeken naar marktomvang variëren van 242.000 spelers (TNS) tot 437.000 (KSA). Holland Casino, dat onderzoek van Motivaction betaalt, komt doorgaans hoger uit dan de KSA: bijna 900.000 spelers. Waaraan dat ligt, durft de KSA niet te zeggen.

Nog zo’n strijd om de feiten: de goede doelen zeggen dat ze onderuitgaan bij liberalisering. Rustig maar, zegt Bert Bakker: ‘In Engeland en Zweden zijn hun inkomsten na openstellen van de online-markt alleen maar gestegen. Ze kunnen dan ook online aanbieden.’

Ook voor verslavingsprognoses zijn de foutmarges groot, waarschuwt de KSA. ‘Met zulke onbetrouwbare cijfers maken we wetgeving op basis van gebakken lucht’, zegt hoogleraar Olfers. Bezorgd over de lobbystrijd met elkaar tegensprekende onderzoeken, organiseerde ze het wetenschappelijk congres Feiten en Fabels over risico’s van verslaving en matchfixing bij het openstellen van de markt. ‘Ineens organiseerde ook Speel Verantwoord een congres, gratis en een week eerder – de KSA en het ministerie heb ik bij mij niet gezien.’ Sprekers waren Hebben van Speel Verantwoord, PSV-directeur Toon Gerbrands, die wel oren had naar samenwerking met de online-aanbieders. Ook het Asser Instituut was er, dat onderzoek deed naar matchfixing in relatie tot sportweddenschappen. ‘Ze concludeerden dat matchfixing nauwelijks voorkomt in lagere divisies. Maar ze hebben alleen de twee hoogste divisies onderzocht’, zegt Olfers. ‘Onduidelijk is of er voor dit onderzoek is betaald en door wie.’

Ondertussen zijn de Europese brancheorganisatie EGBA en online-aanbieders als Unibet en Betfair opnieuw een procedure begonnen tegen de KSA. Die heeft de vergunningen voor Postcodeloterij, Lotto en Toto verlengd tot 2017, als er een nieuwe wet moet liggen. De buitenlandse aanbieders eisen dat die vergunningen ongeldig worden verklaard; de loterijmarkt moet vanaf 2017 opengaan. ‘Dan moeten wij het kabinetsbeleid in de rechtszaal verdedigen’, zegt KSA-woordvoerder Martijn van de Koolwijk. ‘Dat is bijzonder: de rechter geeft het beleid dan richting.’

vetgemest

Een Kamerlid heeft wel iets van een gans. Hij krijgt een trechter in de strot waarlangs hij wordt vetgemest met informatie. Door online- en offline-kansspelaanbieders, ‘hun’ goede doelen, personeel van Holland Casino dat zelf de Kamer belobbyde, brieven van organisaties als het Rijksmuseum of de postbezorgers die kansspelreclame willen blijven bezorgen. Maar hij is ook machtig: zonder hem geen foie gras.

Aan een dossier als kansspelen kan een Kamerlid van een grote partij hooguit een tiende van zijn tijd besteden, zeg een ochtend per week. Bij kleinere fracties is die tijdsinvestering nog minder. ‘Drie of vier werkbezoeken per jaar’, zegt Nine Kooiman van de SP. Ook Judith Swinkels van D66 heeft weinig tijd voor kansspelwetgeving.

Vergelijk dat met de online-jongens die miljoenen kunnen investeren, met de notabelen die door loterijen kunnen worden ingezet, met de tientallen ambtenaren die voor de minister op het dossier zitten, met de zeventig medewerkers van de Kansspelautoriteit. Dan zie je de gans bijna bezwijken onder alles wat hem door de strot wordt geduwd.

Soms gaat dat hardhandig. Een lobbyist herinnert zich hoe een aantal collega’s op de voorste rij plaatsnam toen Mei Li Vos in Utrecht de Jonge Socialisten toesprak over kansspelen. Binnen de kortste keren begonnen ze luidkeels te sputteren: ‘Hoe kun je dat nou zeggen?’

Soms gaat sputteren over in intimideren. ‘Tientallen miljoenen euro’s liggen al jaren te wachten op de sport’, schreef Hebben van Speel Verantwoord afgelopen november in NRC. ‘De aanbieders van online-kansspelen popelen om Nederlandse sporters te sponsoren.’ Dat kunnen ze niet zolang ze geen licentie hebben. Dus is de sport volgens hem de dupe. Twee weken geleden deed het Zweedse bedrijf Unibet een ultieme poging de Nederlandse markt open te breken, door zich als sponsor van de wielerbond KNWU op te werpen. Het had een harde voorwaarde: het belastingtarief voor online-kansspelen moet verlaagd naar 20 procent. Lobby als verkapte chantage, waarbij het goede doel – de KNWU – de speelbal wordt.

‘Met kansspelen wordt het net als met de missie in Afghanistan’, zegt Mei Li Vos. Ze likt aan haar vinger, steekt ’m in de lucht. ‘Zo doen we het. We weten de precieze uitkomst gewoon niet. Als de cijfers de doorslag niet geven, bepaalt je mensbeeld de uitslag.’ <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Afbeelding

Bosma: Baudet betuigt spijt maar kwam niet opdagen

FVD-leider Thierry Baudet heeft in een telefoongesprek met Kamervoorzitter Martin Bosma spijt betuigd voor wat hij woensdag na een debat heeft gezegd tegen Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA).

Voorzitter Martin Bosma wil dat Thierry Baudet zich donderdagochtend bij hem meldt voor een gesprek.

Bosma meldt bedreiging Klaver door Baudet na debat, wil gesprek

FVD-leider Thierry Baudet heeft Tweede Kamerlid Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) woensdag na een debat tot twee keer toe bedreigd. Dat schrijft Kamervoorzitter Martin Bosma in een brief aan Baudet.

Deskundigen (v.r.n.l.) Jacquelien Bulterman-Bos, Els Stronks, Gerdineke van Silfhout, Martin Bootsma en Henk Wilbers na afloop van het rondetafelgesprek over lees- en taalvaardigheid woensdag in de Tweede Kamer.

De boodschap aan de Tweede Kamer klinkt luid en breed gedragen: 'Het leesplezier moet terug in de klas'

Wat gaat er mis met het Nederlandse leesonderwijs? Een stoet deskundigen trok woensdag aan de Tweede Kamer voorbij in de zoektocht naar antwoorden. ‘De verwachtingen moeten omhoog, de lat ligt echt te laag.’

GroenLinks/PvdA-leider Frans Timmermans, geflankeerd door zijn fractiegenoten Jesse Klaver en Kati Piri.

De achilleshiel van Timmermans: Israël en de Palestijnen verdelen GroenLinks-PvdA tot op het bot

Terwijl partijleider Frans Timmermans een verklaring tegen Jodenhaat tekende, zat senator Karimi met een ‘arafatsjaal’ in de Eerste Kamer. Hoe het Israëlisch-Palestijnse conflict de achilleshiel van GroenLinks-PvdA werd.

Op initiatief van Mirjam Bikker (ChristenUnie) spreken dertien van de vijftien fractievoorzitters in de Tweede Kamer zich uit tegen antisemitisme.

Bijna alle fractievoorzitters spreken zich uit tegen Jodenhaat. 'Dit moet stoppen. En wel nu'

Voor de meeste fractievoorzitters in de Tweede Kamer is na de verstoring van het concert van zangeres Lenny Kuhr de maat vol. Zij spreken zich in een gezamenlijke verklaring uit tegen wat zij 'Jodenhaat' noemen.

GroenLinks-PvdA-fractie in conclaaf. De Kamer moet in de demissionaire periode vaker naar dekking voor de eigen plannen.

Plan om minima te ontzien bij gemeentelijke belastingen stuit op vragen over financiën

Een voorstel om kwijtschelding van gemeentelijke belastingen voor meer minima uit te breiden, staat voorlopig in de pauzestand. Een kritische reactie van het kabinet op het plan van GroenLinks-PvdA en NSC roept nu vragen op over de financiële dekking.