Kamerleden die veel vragen...

Den Haag

hoe werkt het?

In de Tweede Kamer wordt elke dinsdag om stipt 14.00 uur het vragenuurtje gehouden. Zoals de naam al doet vermoeden, is dat een uurtje waarop drie of vier Kamerleden in de plenaire zaal vragen over actuele kwesties kunnen stellen aan ministers en staatssecretarissen. Het vragenuurtje wordt elke week rechtstreeks uitgezonden door de NOS, op NPO 1. Welke vragen er gesteld worden, bepaalt voorzitter Khadija Arib, geholpen door de griffiers. Het onderwerp van de vragen moet ‘echt actueel zijn’, aldus de website van de Tweede Kamer. ‘Het moet hierbij dus gaan om onlangs bekend geworden feiten. Ook moet het onderwerp een zekere urgentie en gewicht hebben.’ Andere regels staan niet op de website, maar uit de gegevens blijkt dat Arib ook rekening houdt met hoe vaak partijen al aan bod gekomen zijn.

snelheid is alles ...

Wie de meeste kans wil hebben om een vraag te mogen stellen – en dus op televisie te komen – moet snel zijn. Kamerleden mogen vragen indienen vanaf het moment dat de voorzitter op donderdagavond de hamer laat vallen om de vergadering te sluiten. Als er meer vragen over één onderwerp binnenkomen, gelden de vragen van het Kamerlid dat er als eerste bij was. Vragen indienen kan tot dinsdagmiddag 12 uur, waarna de voorzitter kiest. Een detail: álleaangemelde vragen worden voorbereid door de ministeries, voor het geval dat ‘hun’ bewindspersoon moet komen opdraven.

... maar veel vragen garandeert niets

Dat veel vragen stellen geen plekje in het vragenuurtje garandeert, weet SP’er Renske Leijten. Geen van haar 21 ingediende vragen werd uitgekozen. Hetzelfde overkwam Lammert van Raan (Partij voor de Dieren, 16 vragen), Jasper van Dijk (wederom SP, 15 vragen), Maarten Hijink (ook SP, 14 vragen) en Paul van Meenen (D66, 13 vragen). Toch zijn er ook Kamerleden die wél succes oogsten met vaak aandringen. De absolute veelvrager van 2018 is Frank Wassenberg (Partij voor de Dieren). Hij diende de meeste vragen in: 22, waarvan er 2 werden uitgekozen. VVD’er Dennis Wiersma stond drie keer achter het katheder, met 21 ingediende vragen. Maar SP’er Sadet Karabulut deed het beter – van haar 16 vragen mocht ze er welgeteld 5 voorlezen. Geen ander Kamerlid trad dit jaar zo vaak op tijdens het vragenuurtje.

Dit jaar dienden 144 van de 150 Kamerleden in totaal 1059 vragen in. Daarvan werden er 127 uitgekozen, van 75 parlementariërs.

boycot SP?

Dat er in het vorige blokje drie SP-Kamerleden staan die geen vragen mochten stellen, betekent dus niet dat de partij geboycot wordt door de voorzitter. Van de 170 aangemelde vragen heeft de SP er 17 mogen stellen, een score van precies 10 procent. Dat verschilt niet veel van andere partijen. Een uitschieter naar beneden is de Partij voor de Dieren – van de 72 vragen werden er 3 uitgekozen, dat is iets meer dan 4 procent. Dat komt vooral doordat de partij relatief veel vragen stelt voor een kleinere fractie. Het omgekeerde geldt voor de ChristenUnie, die juist erg weinig mondelinge vragen stelt. Bij die partij werd 1 van de in totaal 4 vragen toegelaten, een (vertekende) score van 25 procent. Ook de PVV stelt naar verhouding weinig vragen: 56. Daarvan koos Arib er 11 uit, bijna 20 procent.

keurige volgorde

Waar de groslijst van ingediende vragen alle kanten op schiet, is op het lijstje met de door Arib uitgekozen vragen een keurige volgorde van partijen te zien. D66 mocht de meeste vragen stellen (21), gevolgd door CDA (18) en SP (17). Daarna komen VVD (17 vragen), GroenLinks (16) en PvdA (14). In deze volgorde zou de PVV ‘recht’ hebben op méér dan de huidige 11 vragen, maar dan zou die fractie er dus meer moeten indienen. De resterende fracties kregen 4, 3 of 1 vraag. Opvallend is dat één fractie in het parlement geen enkele mondelinge vraag indiende: Forum voor Democratie doet er niet aan mee.

justitie is populair

Waarover stellen de Kamerleden dan allemaal vragen? Justitie en Veiligheid is verreweg het populairst: voor de drie bewindspersonen van dat ministerie werden in totaal 195 vragen aangemeld. Daarna volgt Volksgezondheid, met 161 vragen. Sociale Zaken staat, met 125 vragen, op de derde plaats.

Ook op het lijstje met gestelde vragen staan justitie-onderwerpen bovenaan. Daarna komen Volksgezondheid en Buitenlandse Zaken. Van dat laatste ministerie werden relatief veel vragen uitgekozen: 18 van de 77, ruim 23 procent. Daarbij gaat het om de ministers Stef Blok (Buitenlandse Zaken) en Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking). Alleen bij vragen aan premier Mark Rutte is de kans nog groter dat de indiener hem mag stellen: ruim 30 procent, 7 van de 23 vragen werden toegelaten.

welk nieuws?

Mondelinge vragen moeten actueel zijn, en worden daarom (bijna) altijd gebaseerd op nieuwsberichten. Er worden ook vragen aangemeld op basis van Kamerstukken, maar die worden in de praktijk nooit toegelaten. Op de lijstjes met aangemelde en toegelaten vragen staat één nieuwsmedium met kop en schouders bovenaan: de NOS. In 2018 gingen 30 van de 127 gestelde vragen over berichten op de website van de NOS of Teletekst. De tweede bron van nieuws is de Telegraaf (zestien vragen). Op de derde plek staan NRC en NRC Next, met in totaal twaalf vragen. In de verder lange lijst met media en websites staat het Nederlands Dagblad twee keer. Deze krant was voor PvdA en D66 aanleiding vragen aan te melden.

elkaar vervangen

Wat gebeurt er als een minister niet naar het vragenuurtje kan komen, bijvoorbeeld door ziekte of verblijf in het buitenland? Dan geldt de afspraak dat ze vervangen worden door een collega.

Twee ministers moesten zich vier keer laten vervangen: Stef Blok (Buitenlandse Zaken) en Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken). Voor één minister pakte de selectie vragen wel erg ongelukkig uit: Ingrid van Engelshoven (Onderwijs). Ze kon geen van de vijf uitgekozen vragen zelf beantwoorden, en moest zich laten vervangen door minister Arie Slob (Voortgezet Onderwijs en Media). Dat was toeval – Van Engelshoven moest vaak in Brussel vergaderen en was de laatste keer ziek. <