Politieke analyse: ‘Nee’ zeggen tegen China, kan dat?
Een geheime dienst hoort z’n werk in het geheim te doen, maar één keer per jaar doet de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) toch een boekje open. Zo waarschuwt de AIVD in het dinsdag verschenen jaarverslag dat de radicale islam terrein wint in het onderwijs aan moslimkinderen, met name als het om naschoolse lessen gaat. Natuurlijk werd gelijk de link gelegd met het islamitische Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam, waar de leerlingen onder een ongewenste invloed zouden staan.
Maar concrete scholen worden in het jaarverslag niet genoemd. Opvallend is dat de AIVD bij een ander thema wél een naam noemt: ‘Verreweg de grootste dreiging op het gebied van economische spionage is afkomstig van China.’ Dat land probeert kostbare kennis te bemachtigen van bedrijven in met name de technologie-, energie-, maritieme en gezondheidszorgsector. Dat gebeurt via een ‘breed scala aan (heimelijke) middelen die het verdienvermogen van Nederlandse bedrijven ondermijnen en die op termijn kunnen resulteren in econonomische en politieke afhankelijkheden’.
Er zijn bedrijfsovernames door buitenlandse bedrijven die goedkoop aan geld kunnen komen, schrijft de AIVD. Op bijvoorbeeld universiteiten houdt een land als China eveneens een oogje in het zeil. ‘Ook binnen legitieme samenwerkingsverbanden tussen academische en kennisinstellingen vindt diefstal van onderzoeksbevindingen plaats. Nederlandse innovaties verdwijnen op die manier over de grens.’ En, zegt de AIVD: ‘Het veiligheidsbewustzijn en de weerbaarheid van het Nederlandse bedrijfsleven en kennisinstellingen tegen deze risico’s lijken onvoldoende.’
Nieuwe Zijderoute
De waarschuwingen van de veiligheidsdienst komen op een gevoelig moment, juist nu het Nederlandse kabinet bezig is met het opstellen van de ‘China-strategie’. Verschillende ministeries buigen zich over de vraag hoe om te gaan met China’s enorme ambities, die ook de AIVD in het jaarverslag aanstipt. China wil zijn economische en geopolitieke invloed vergroten met plannen als Made in China 2025 en Nieuwe Zijderoute.
Vooruitlopend op het kabinet, heeft de VVD als grootste regeringspartij al een eigen China-strategie opgesteld. Rode draad is dat afscheid genomen moet worden van ‘de goedmoedigheid van het China-beleid van de afgelopen jaren’. We moeten niet tégen China zijn, maar wel de juiste spelregels hanteren, vinden de liberalen. Zo zou er bijvoorbeeld een Europees test- en beoordelingscentrum voor buitenlandse technologie moeten komen, dat ook kijkt naar verborgen ‘achterdeurtjes’ in digitale systemen, die gebruikt kunnen worden voor spionage.
Intussen lijkt het erop dat het kabinet zelf nogal worstelt met de China-strategie, die in mei klaar moet zijn. Want de waarschuwingen zijn dan wel alarmerend (en dat zelfs in de openbare versie van het AIVD-jaarverslag), maar tegelijk profiteert Nederland volop van het open karakter van de eigen economie. En we blijven Hollanders: het Chinese aanbod is vaak verleidelijk, met mooie technologie voor lage(re) prijzen.
Maar lees dan deze zin: ‘De AIVD vindt het onwenselijk dat Nederland voor de uitwisseling van gevoelige informatie of voor vitale processen afhankelijk is van de hard- of software van bedrijven uit landen waarvan is vastgesteld dat ze een offensief cyberprogramma tegen Nederlandse belangen voeren.’ Dit leidt al binnenkort tot een concrete vraag: mag het Chinese bedrijf Huawei wel het Nederlandse 5G-netwerk (met de nieuwste standaard voor mobiel dataverkeer) aanleggen? Maar ook: kan Nederland het zich wel permitteren op die vraag ‘nee’ te zeggen? ‘Het is ingewikkeld’, zei staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) deze week over de gesprekken rond de China-strategie, en dat antwoord is even eenvoudig als veelzeggend.
