Putin doet in zijn achtertuin wat hij wil
Vermoeide, opgejaagde Oekraïense militairen die op het nippertje wisten te ontsnappen uit Debaltseve, lieten de afgelopen dagen zien wat het vredesakkoord uit Minsk eigenlijk inhoudt: de erkenning dat Rusland de Donbass, het Russisch sprekende oosten van Oekraïne, beheerst.
Debaltseve was een vervelende smet op dat beeld en de Oekraïense president Petro Porosjenko maakte het alleen nog maar erger toen hij volhield dat zijn troepen in de stad niet waren omsingeld. Die bewering maakte de gevechten onvermijdelijk, stelde de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov.
voorspelbaar
De reacties uit de westerse hoofdsteden waren ook voorspelbaar. Een zware schending van de wapenstilstand, liet Berlijn weten, dat meteen sprak over zwaardere sancties. NAVO-chef Jens Stoltenberg was diep bezorgd. Amerikaanse regeringsmedewerkers benadrukken vooral dat de aanval op Debaltseve werd gesteund door Russische eenheden en uitrusting als luchtafweer, raketten en artillerie.
Maar het beste commentaar kwam van een uitgeputte Oekraïense luitenant, Viktor Kovalenko: Het gaat niet om Debaltseve als stad; het gaat erom dat Putin kan laten zien dat hij kan doen wat hij wil.
raadsel
Dat patroon is vanaf het begin van de crisis rond de Krim en het oosten van Oekraïne duidelijk. Van alle westerse landen zou vooral Amerika dit moeten herkennen, stelt Stephen Walt, hoogleraar Internationale betrekkingen aan de Harvard universiteit.
In Foreign Policy houdt hij de lezer een raadsel voor: Een grootmacht is bezorgd over de pogingen van de aartsrivaal om zijn positie te ondermijnen. Die rivaal bemoeit zich met gebieden die de staat lange tijd heeft gezien als zijn achtertuin en er sterke relaties mee onderhield, ook al waren de leiders daar corrupt en wreed. Plotseling komt er een volksopstand tegen een van die corrupte leiders en de nieuwe leiders knopen relaties aan met de rivaal en omhelzen diens ideologie. De bezorgde grootmacht gaat vervolgens rebellen in het gebied bewapenen en steunen en om de nieuwe leiders weer te verdringen.
Reagan
Een herkenbaar beeld. Maar het gaat niet om Oekraïne. Stephen Walt beschrijft hier de steun van de Amerikaanse president Ronald Reagan aan de contras in Nicaragua in de jaren 80. Het scenario gaat ook op voor de pogingen van president John F. Kennedy om de Cubaanse revolutie, op de stoep van Amerika, ongedaan te maken. En net als Putin regelmatig met de gaskraan Oekraïne tot gehoorzaamheid wilde brengen, hebben de VS ruim vijftig jaar lang Cuba met een strikt embargo op de knieën proberen te dwingen.
Dat, schrijft Foreign Policy, lijkt nu eenmaal eigen te zijn aan de positie van een grootmacht. De ondermijnende acties van Rusland waren daarom al lang van tevoren te voorspellen. Putin heeft er zelfs herhaaldelijk op gezinspeeld.
Er is wat Oost-Oekraïne betreft dan ook niet zomaar een oplossing voorhanden. Besef nu maar, schrijft Dmitri Trenin, directeur van de Carnegie vredesstichting in Moskou, dat het conflict in Oekraïne het begin is van een tumultueus nieuw tijdperk in de wereldpolitiek. In de voorzienbare toekomst zullen er op het Europees continent geen gemeenschappelijk veiligheidssysteem of gedragsregels meer zijn, waarschuwt hij.
onderspit
Dus dat is het dan? Putin gedraagt zich zoals een leider van een grootmacht zich nu eenmaal gedraagt? Europa moet er maar aan wennen dat, zoals Trenin in de Guardian schrijft, het niet langer het eiland van stabiliteit is en zich nu weer bij de rest van de wereld voegt? Een wereld waarin militaire en economische macht de dienst uitmaken en waarin wie een van beide niet heeft, per definitie het onderspit delft?
Misschien is het goed dan toch even op een andere manier naar Reagan en zijn toenmalige rivaal te kijken. Ondanks alle wederzijdse vijandbeelden en grote verschillen in opvattingen gingen Reagan en Sovjetleider Michael Gorbatsjov met elkaar om de tafel en doorbraken de beelden van bedreigingen in de achtertuin.
cursus
Grootmachten, zeker Rusland, houden inderdaad van controle over hun buren. Maar de deuren naar elkaar dichtsmijten levert weinig anders op dan grote woorden (EU, VS) en grof gedrag (Rusland). Eerlijke en duidelijke gesprekken over de wederzijdse bedoelingen zijn de enige manier om die tegenstelling te doorbreken. Wat dat betreft moet Putin nog veel leren, maar ook de VS en de EU kunnen wel een cursus doordachte communicatie gebruiken. En laten ze dan vooral president Porosjenko meenemen.