Woeste blaf moet wolf wegjagen
Nijverdal
Even leuk de schaapjes aaien is er niet bij in schaapskooi Wierdense Veld in Nijverdal. Wie ook maar in de buurt van de kudde komt, wordt de weg versperd door een roedel woest blaffende honden. ‘Ik zou maar niet over het hek stappen’, bromt schaapherder André Kühn onder zijn imposante hangsnor door. ‘Dan komen ze in actie.’
Hier houden de honden mensen op afstand. Maar ze zijn bedoeld om schapen te beschermen tegen aanvallen van wolven. Het is een primeur voor Nederland: Kühn is de eerste die zijn kudde met honden beschermt, als een proefproject voor andere herders.
De wolf is terug in Nederland. De eerste werd in 2015 gesignaleerd. Daarna ging het snel. Vorig jaar waren er tientallen wolvenmeldingen, vooral in Noord-Oost Nederland. Op de Veluwe heeft zich inmiddels de eerste wolvenfamilie gevestigd.
Dat is goed nieuws voor de liefhebbers van ruige natuur die de terugkeer toejuichen van een roofdier aan de top van de voedselpiramide. Maar onder schapenhouders veroorzaakt de wolf op zijn zachtst gezegd gemengde gevoelens. Vorig jaar werden 168 schapen door wolven doodgebeten. Dit jaar staat de teller op 55.
stroomdraden
Die schade wordt volledig vergoed. Vorig jaar werd voor wolvenschade 35.000 euro uitbetaald door BIJ12, de uitvoeringsorganisatie van de twaalf provincies die daarvoor verantwoordelijk is. Dat valt in het niet bij de 20 miljoen euro die is uitgekeerd aan ganzenschade, nuanceert BIJ12-adviseur Floris Ensink. ‘Maar als je geconfronteerd wordt met een dood schaap in de wei, is dat natuurlijk niet leuk.’
Wolven die zich hebben gevestigd leven vooral van wild, legt wolvenkenner Leo Linnartz uit: liefst reeën, af en toe een hert of wild zwijn. Maar zwervende wolven willen onderweg nog weleens een schaap pakken. En juist die lopen geregeld rond in Drenthe en Overijssel.
Schapenhouders worden geadviseerd hun kuddes te beschermen met stroomdraden. Vijf boven elkaar is het best, adviseert Linnartz. ‘En zorg dat de onderste stroomdraad laag genoeg is, want wolven kruipen er het liefst onderdoor.’
Maar er is nog een manier om wolven weg te houden van schapen: de inzet van kuddewaakhonden. In landen als Roemenië, waar de wolf nooit weg is geweest, heeft elke herder zijn eigen waakhonden, weet hondenspecialist Ray Dorgelo. Het zijn grote honden die deel uitmaken van de kudde en de wolven op afstand houden.
Een wolf kan een hond wel aan, beaamt Dorgelo. ‘Maar hij neemt liever geen risico.’ Een gewond dier houdt het in de vrije natuur niet lang vol. Nederland heeft volgens hem geen traditie met waakhonden, omdat wolven hier altijd zijn bejaagd, tot ze uitgestorven waren. Dat mag niet meer; de wolf is nu een beschermd dier.
opvoeden en opleiden
Om te onderzoeken of kuddewaakhonden ook interessant kunnen zijn voor Nederlandse herders is natuurontwikkelingsorganisatie Ark een proefproject begonnen met André Kühn in Nijverdal. Het project loopt nu twee jaar. Vandaag mogen andere herders een kijkje komen nemen.
Een stuk of vijftien herders, herkenbaar aan stoere buitenjacks en breedgerande hoeden, zijn op de uitnodiging ingegaan. Werken met honden is geen peulenschil, waarschuwt Kühn meteen maar. ‘Je kunt niet zeggen: ik zet een paar honden bij de kudde en klaar. Je moet ze opvoeden en opleiden. Daar moet je tijd in steken.’
Daar komt bij: ‘In Roemenië ziet het er geweldig uit. Maar Nederland is een vol land, overal zijn mensen. Mensen willen honden aaien, maar dat werkt niet met kuddewaakhonden. Het zijn geen schoothonden.’
Dat is een groot nadeel, vindt Daphne van Zomeren, herder van een schaapskudde op de Elspeter Heide. Haar kudde van tweehonderd schapen heeft ook een toeristische functie. ‘Ik weet niet of dat wel goed samengaat met waakhonden.’
De honden zijn daar wel op te trainen, legt hondenspecialist Dorgelo uit. ‘Als je er maar jong genoeg mee begint. In Roemenië picknicken wandelaars vlak bij de honden. Geen centje pijn. Maar het zullen nooit aaiobjecten worden. Dit zijn werkhonden.’
speciale borden
Bij het Wierdense Veld staan speciale bordjes die waarschuwen voor kuddewaakhonden. Passanten worden gemaand afstand te houden en de honden niet te aaien. ‘Maar die bordjes leest niemand’, zegt Van Zomeren.
Schaapherder Jantinus de Groote uit Tiendeveen schudt zijn hoofd. Hij heeft 3500 schapen, verspreid over verschillende locaties. ‘Als ik daar overal honden bij moet zetten, kan ik wel een kennel beginnen.’ De Groote, die vorig jaar vier schapen aan wolven verloor, heeft het nu al gehad met de wolf. ‘Het plaatsen van afrasteringen kost mij anderhalve ton per jaar. Dat kan niet uit.’
Zijn idee: ‘Geef elke wolf een chip mee zodat hij meteen een stroomstoot krijgt als hij zich bij schapen waagt.’ Dat gaat niet, zegt wolvenexpert Linnartz. ‘Je kunt de wolven onmogelijk allemaal vangen en chippen.’
Er is genoeg aan te merken op de inzet van honden, beaamt Melanie Pekel die namens Ark het project begeleidt. ‘Daarom zijn we ook met dit project begonnen.’ Sommige zaken lossen zich vanzelf op. In het begin klaagden omwonenden van het Wierdense Veld over blaffende honden. Die klachten zijn afgenomen. ‘Mensen raken eraan gewend.’
In Duitsland worden al op veel plaatsen honden ingezet bij schaapskuddes, zegt Pekel. ‘Daar gaat het prima. Die honden doen hun werk wel, het zijn de mensen die eraan moeten wennen.’ <