Luister naar

Ik zou slechte deel uit mijn hersenen willen snijden

Nieuws
DEN HAAG - De meeste mensen lopen de rillingen over de rug als ze zich ongewild voorstellen hoe verdachte Robert M. hele jonge kinderen seksueel misbruikte op kinderdagverblijven en bij mensen thuis als oppas.
Mayke Calis
zaterdag 3 maart 2012 om 05:53
Ik zou slechte deel uit mijn hersenen willen snijden
Ik zou slechte deel uit mijn hersenen willen snijden

Half maart begint de rechtszaak tegen M. Kunnen wij ooit begrijpen wat hij heeft gedaan met peuters, baby's soms nog? Moeten we het begrijpen? Of staat begrip hebben gelijk aan het vergoelijken van onvergefelijke daden?

Van de meeste pedofielen hoor je nooit wat. Ze zijn al dan niet getrouwd, hebben hun impulsen onder controle of bekijken kinderporno zonder daarvoor gepakt te worden. 'Pedoseksuelen zijn doorgaans geen beesten die in de bosjes bij de speeltuin liggen te loeren tot ze het eerste het beste kind kunnen grijpen. Ze zijn er wel, maar het is een minderheid', zegt hoogleraar forensische psychiatrie en psychologie, Jan Hendriks, werkzaam bij De Waag, een forensisch psychiatrische kliniek, waar pedoseksuelen worden behandeld. Ze zijn bekend omdat ze veel aandacht krijgen in de media. Zo werd onlangs een vijfjarig meisje uit Oudenbosch een paar uur ontvoerd en misbruikt. 'De meeste pedoseksuelen gaan subtieler te werk', zegt hij.

De meeste mannen die kinderen seksueel misbruiken komen uit de onmiddellijke omgeving van het slachtoffer. Het zijn directe familieleden, stiefouders, buren, kennissen en vrienden van de familie. Die zijn soms jaren bezig om die contacten te leggen en hun daden voor te bereiden. Het kan heimelijk thuis gebeuren als mama op maandagavond naar de kookcursus is. Door hun eigen vader, pleegvader, oom of stiefvader. Of het vriendinnetje van de dochter wordt 's nachts mee naar de badkamer genomen.

zwijgen

Ouders denken: 'dat zou mijn kind wel vertellen'. Niet dus, zegt psycholoog en criminoloog Ilse van Leiden, werkzaam bij Bureau Beke en schrijfster van een boek over partners van pedoseksuelen. Kinderen worden door leugens en fantasie langzaam onderdeel gemaakt van het misbruik. Ze zwijgen, want denken dat ze het zelf hebben uitgelokt, of voelen zich schuldig, zelfs ten opzichte van hun eigen moeder. 'Zoals het meisje dat steeds zodra haar moeder in de buurt was bij haar stiefvader, die haar misbruikte, op schoot kroop om haar te laten zien dat alles in orde was.'

Het is moeilijk voor te stellen dat moeders dat niet door hebben, zegt Van Leiden. Maar soms leven stellen al jaren langs elkaar heen, ze maken ruzie en hebben geen seks meer. Soms willen de vrouwen het ook niet weten en maken ze zichzelf iets wijs. Maar achteraf valt het kwartje bijna altijd.

Veel echtgenotes geven aan dat hun man zo goed met kinderen kan omgaan. Hij weet bijvoorbeeld nog precies wat zijn nichtje hem vorig jaar op het familiefeest heeft verteld. Hij heeft oprechte aandacht voor de kinderen en zij voelen zich bij hem op hun gemak. Van Leiden: 'Hij is kind onder de kinderen.' Een aantal pedofielen heeft dan ook een baan in een omgeving met kinderen. Badmeester, voetbaltrainer of werken op een school. Soms hebben ze een solistische functie in de ICT of zijn vrachtwagenchauffeur. Zij zijn vaak toch minder goed in staat om een hele dag met volwassenen om te gaan, zegt ook Hendriks. 'Ze zijn zelf soms ook een beetje kinderlijk gebleven. Los van de seksuele contacten zoeken ze ook echt geborgenheid en contact met die kinderen.'

oprecht

Dat die gevoelens op een bepaalde manier oprecht zijn, beaamt forensisch psycholoog Ernst Ameling. Hij werkte tot 2008 in het Pieter Baan Centrum en heeft talloze zedendelinquenten geobserveerd en gediagnosticeerd. Hem viel op dat ze vaak extreem schoon op zichzelf waren. Altijd fris gewassen, geurtje op, schone beddenlakens. 'Het lijkt wel of ze zich vies voelen, dacht ik dan.' Ook zijn ze vaak vrouwelijk en snel in tranen.

Veel pedoseksuelen hebben een antenne voor kinderen die aandacht willen, maar dat thuis om wat voor reden niet krijgen. Draad voor draad wordt via cadeautjes en aandacht een web rondom zo'n kind geweven. Tegelijk wordt de relatie gemystificeerd en geldt een geheimhoudingsplicht: Ons Grote Geheim. Kinderen zijn vaak vereerd, dat zij zo'n vriendschap hebben terwijl hun klasgenootjes nog belletje trekken. Na een tijdje wordt een keer een erotisch filmpje opgezet of gaan ze samen douchen. Het daadwerkelijke misbruik wordt zorgvuldig opgebouwd. De kinderen blijven de man opzoeken, omdat er voor hen ook iets te halen valt, zegt Ameling. 'De seksuele handelingen zijn misschien 'niet zo leuk', maar daar staat wel de aandacht en het luisterend oor tegenover.'

persoonlijkheidsstoornis

Uiteindelijk gaat het altijd mis omdat de man zijn belangstelling verliest omdat het kind ouder wordt. Dan komen de trauma's voor de slachtoffers. Ineens beseffen ze pas goed wat er allemaal is gebeurd en hoe hun kinderlijke vertrouwen is geschaad. 'Waarom heb ik geen nee gezegd en waarom ben ik steeds weer teruggekomen?' Dat laatste is vaak nog traumatischer dan het seksueel misbruik, weet Ameling, die ook slachtoffers van seksueel misbruik behandelt.

Pedoseksuelen die hele jonge kinderen en zelfs baby's misbruiken zijn een minderheid, denken de deskundigen. Die hebben naast hun pedofiele geaardheid ook een persoonlijkheidsstoornis met bijvoorbeeld narcistische en antisociale kenmerken waardoor zij zich niet in anderen kunnen inleven. 'Het is het botvieren van macht over de totaal onmachtige', zegt Ameling. Toch staan op de kinderporno die de laatste jaren wordt gevonden steeds jongere kinderen en zijn de beelden steeds grover en gewelddadiger, schrijft de Belgische politie en pedofielenjager Peter de Waele in zijn pas verschenen boek Kan je een geheim bewaren? Veel pedofielen zijn echte verzamelaars, hun in jaren zorgvuldig opgebouwde verzameling kinderporno kunnen ze niet zo maar wegdoen. Een voordeel bij huiszoekingen, schrijft hij onderkoeld.

goedpraten

Alle pedoseksuelen weten volgens Hendriks dat ze iets doen wat niet mag. Toch praten ze het vaak goed voor zichzelf, zegt Ameling. Dat leidt tot teksten als: 'Ik gebruik geen geweld', 'ze kunnen het beter van mij leren' en 'het kind kwam zelf naar me toe'. Er zijn er ook velen die echt wel voelen dat er iets mis is in hun hoofd. Een man van zeventig die Hendriks behandelt, zei een keer dat hij dat slechte deel wel uit zijn hersenen wilde snijden. Naar eigen zeggen wist hij al vanaf zijn twaalfde dat hij op jongens van een jaar of tien valt.

Dat een pedofiel dat al vroeg weet van zichzelf, verbaast hersenonderzoeker Dick Swaab niets. Er bestaat hersenonderzoek waaruit blijkt dat de seksuele voorkeur of geaardheid al bij de geboorte vastligt. Eerder ontdekte Swaab dat bepaalde hersendelen van homoseksuele mannen anders gevormd zijn dan die van hetero's. Nu blijkt uit hersenonderzoek van veroordeelde pedofielen dat ook hun hersenen anders zijn dan die van hetero's, homo's en biseksuelen. Andere recente studies laten zien dat de seksuele voorkeur van proefpersonen in een MRI-scan vrij precies voorspeld kan worden als plaatjes worden getoond van mannen, vrouwen of kinderen.

impulsen beheersen

Bij heteromannen lichten bepaalde hersendelen op als er vrouwen worden getoond en bij pedofielen als er kinderen zijn te zien. Swaab is ervan overtuigd dat de geaardheid onveranderbaar is: 'Hoogstens kunnen deze mensen leren hun impulsen te beheersen.'

Veel pedoseksuelen zijn in hun jeugd zelf misbruikt. Mogelijk is er een genetische component, zegt Swaab. Dan zou pedofilie min of meer erfelijk kunnen zijn. Maar het zou ook kunnen dat seksueel misbruik het risico vergroot dat slachtoffers dader worden, denken Hendriks, Ameling en Van Leiden. De vrouwen die Van Leiden sprak voor haar onderzoek vertellen dat hun man vaak opgroeide in een kil gezin waar sprake was van seksueel overschrijdend gedrag.

Opvallend was ook de intense band met hun moeders. 'Echte mama kindjes.' Voor de buitenwereld is hij vaak sociaal en uitermate behulpzaam, maar dichterbij staat een man die worstelt en leeft met een groot geheim, aldus Van Leiden.

lust remmen

'Pedofielen zijn niet te genezen', stelt Hendriks net als Swaab. Hun seksuele voorkeur blijft gericht op kinderen. 'Het enige wat wij kunnen doen is iemand laten inzien dat zijn voorkeur schadelijk is voor anderen. Daarmee neem je iemands seksualiteit af. Dat is, hoe terecht ook, pijnlijk voor deze mensen.' Sommigen gaan antidepressiva slikken om hun lust te remmen. Anderen laten zich chemisch castreren, met flinke lichamelijke bijwerkingen.

Hendriks: 'Om hen te leren hun impulsen te beheersen stellen we vragen als: wat gebeurt er als je zus kinderen krijgt? of: wat doe je als de buurvrouw haar kind even bij jou wil parkeren omdat zij met spoed naar het ziekenhuis moet?'

In de Verenigde Staten wordt succesvol geëxperimenteerd met het bouwen van een netwerk rondom een pedoseksueel die zijn straf heeft uitgezeten. Vrijwilligers of familieleden gaan af en toe mee naar de film en een tante kan op een lastig moment worden gebeld. De kans op herhaling nam flink af. Ook in Nederland wordt hier op kleine schaal mee geëxperimenteerd.

Wat volgens deskundigen zeker niet helpt, is een gebiedsverbod opleggen, hetgeen burgemeester Rob van Gijzel van Eindhoven deed. Dan raken ze opnieuw geïsoleerd en stijgt de kans op herhaling.


Pedofiel of pedoseksueel

Er wordt van pedofilie gesproken als iemand zich primair seksueel tot kinderen voelt aangetrokken. Het kan gaan om kinderen onder de 11 jaar of vroegpuberale kinderen tussen de 11 en 14 jaar. Beide kan ook. Sommige pedofielen vallen uitsluitend op kinderen, maar anderen vallen daarnaast ook op volwassenen. Pedofilie valt volgens het classificatiesysteem voor psychiatrische ziektebeelden, het zogeheten Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) onder de (psycho) seksuele stoornissen (parafilieën).

Pedoseksuelen zijn volwassenen die daadwerkelijk seksuele omgang met een kind hebben. Dat kan iemand zijn die zijn pedofiele gevoelens 'praktiseert' maar het kan ook iemand zijn die geen pedofiele gevoelens voor kinderen heeft maar om andere redenen seksuele omgang met een kind heeft, bijvoorbeeld door lust, emoties of gelegenheid.

Uit Duits onderzoek blijkt dat één procent van alle mannen tussen de achttien en zeventig pedofiel is, schrijft het tijdschrift PSY. Dat zou in Nederland neerkomen op 160.000 mannen. Ook vrouwen kunnen pedofiel zijn, maar dat komt veel minder vaak voor.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.

Anniek Pheiher leidt een trainingssessie voor activistische beleggers bij The Field in Leiden.

Klimaatactivistische beleggers trainen voor de confrontatie met CEO's: 'Ik wil ja of nee horen'

In de aanloop naar het aandeelhoudersseizoen stoomt Milieudefensie honderden klimaatactivisten klaar om een duurzamer beleid af te dwingen bij bedrijven. Actrice Anniek Pheifer traint de activistische beleggers.