Luister naar

Fort Ham trok vroeger busladingen toeristen

Nieuws
In Nederland staan tal van folly’s – fantasiebouwwerken die alleen ter decoratie zijn gebouwd. Deze zomer zoeken we er een aantal op. Vandaag de laatste aflevering: Fort Ham in Holkerveen.
Gerald Bruins Gerald Bruins
dinsdag 28 augustus 2018 om 09:45
‘Fort Ham zou een mooie toeristische trekpleister zijn geweest’, zegt Bram Ham, zoon van de bedenker en bouwer. Van de eens zo trotse folly is niet veel meer over dan een ruïne.
‘Fort Ham zou een mooie toeristische trekpleister zijn geweest’, zegt Bram Ham, zoon van de bedenker en bouwer. Van de eens zo trotse folly is niet veel meer over dan een ruïne. Hetty Wilming (boven) en Reinier Zoutendijk

Holkerveen

De resten van het fort op de grens van Vathorst, een nieuwbouwwijk in Amersfoort, en het buurtschap Holkerveen bieden een trieste aanblik. Een ruïne, overwoekerd door gras, omsingeld door struiken en bomen. Een dubbele rij hekken om de nabijgelegen ontzandingsplas, ooit gegraven om de A28 mogelijk te maken, houdt nieuwsgierigen op afstand. Het bouwwerk is bouwvallig. De huidige eigenaar van het perceel, de gemeente Amersfoort, probeert zo het risico op ongevallen uit te bannen.

In het gebouw aan de ingang, waar ook een hek staat, is een leer-werkboerderij gevestigd voor ‘mensen met afstand tot de arbeidsmarkt’. Een medewerker is onverbiddelijk: een kijkje nemen mag pas na uitdrukkelijke toestemming van de eigenaar. Maar iets verderop langs het hekwerk is een open plek die vrij zicht biedt op de verweerde entree van het fort.

Hoe anders stond het fantasiebouwwerk er vroeger bij. Fort Ham, ’t Hammetje of Hammetjes Paradijs was het paradepaardje van follyland: een sprookjesachtig kasteel met twee torens. Als de sneeuwvlokken uit de lucht dwarrelden, leverde dit een romantisch plaatje op. De folly was ontsproten aan het brein van Willem Ham, een veelkleurige inwoner van Nijkerkerveen, die in 2006 op 75-jarige leeftijd overleed. Hij handelde in meubels en planten, verkocht ­visvergunningen voor zijn plas, schonk alcohol in een kantine op het terrein van zijn fort, en speelde niet onverdienstelijk trekharmonica. ‘Mijn vader maakte het fort van het puin dat ze bij de plas kwamen storten. Al die keien en puinzooi waren nodig om afkalving van het land te voorkomen’, vertelt zoon Bram Ham uit Nijkerkerveen. Bij de bouw combineerde Ham senior het puin met materialen als kerkramen, landbouwwerktuigen en beeldjes.

De bouw van het fort was een daad van verzet tegen het oprukkende Amersfoort. Voor de aanleg van een afslag van de A28, ter ontsluiting van de nog te bouwen Vinex-wijk Vathorst, had de gemeente een oogje laten vallen op Hams grond. ‘Maar hij wilde zijn land niet verkopen, want hij had dertig mini-pony‘s op de twee hectare grond rond de waterplas. Dat was zijn hobby.’ ‘Hammetje’ maakte schietgaten in de toren, en rioolbuizen verbeeldden kanonnen. ‘Ach, dat was gekkigheid van mijn vader. Hij zei altijd: “Als Amersfoort komt, dan ga ik schieten”.’

Bram Ham kan zich nog goed herinneren dat het fantasiebouwsel veel bekijks trok. Menig stelletje liet er trouwfoto’s maken. Het hek was helemaal van de dam toen het tv-programma Paradijsvogels er in 1992 een reportage maakte. Er kwamen busladingen vol toeristen, ook uit het buitenland. ‘Ja, er was altijd een bult volk’, zegt Ham junior nuchter.

Tot ieders verrassing verkocht zijn vader het landgoed in 2005 aan ... Amersfoort. ‘Hij moest wel, anders had de gemeente hem onteigend. Nu kon hij er nog een goede prijs voor krijgen.’ Het fort is er nog steeds, zij het in vervallen staat. ‘Het had dus helemaal niet weg gehoeven. Jammer dat het zo gegaan is’, concludeert Bram Ham. ‘Fort Ham zou een mooie toeristische trekpleister zijn geweest.’

toekomst

De DonderbergGroep, een stichting voor follies, tuinsieraden en vermaaksarchitectuur, is blij met de aandacht voor het vervallen fort, zegt vicevoorzitter Anton Nuijten. ‘Er staan nog meer prachtige bouwsels in de trant van Fort Ham, zoals het Droomkasteel in Heerlerheide, te verpieteren. Wil je een folly bewaren voor het nageslacht, dan moet je op tijd beginnen na te denken over de toekomst.’

verzet tegen Amersfoort

waar:Domstraat 82 Holkerveen

bouwjaar:vanaf 1988

bouwer:Willem Ham

doel: Willem Ham bouwde zijn fort als verzet tegen de komst van de Amersfoortse Vinex-wijk Vathorst. Het perceel was acht hectare groot. De twee torens noemde hij Willem I en Willem II. Bij de plas, tevens visvijver, stond een uitkijktoren. Verder creëerde Ham met puin een paar eilanden: Texel en Rottum.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.

Anniek Pheiher leidt een trainingssessie voor activistische beleggers bij The Field in Leiden.

Klimaatactivistische beleggers trainen voor de confrontatie met CEO's: 'Ik wil ja of nee horen'

In de aanloop naar het aandeelhoudersseizoen stoomt Milieudefensie honderden klimaatactivisten klaar om een duurzamer beleid af te dwingen bij bedrijven. Actrice Anniek Pheifer traint de activistische beleggers.