Essen lijden massaal aan schimmelziekte
Het probleem speelt in heel Europa. Zo’n 90 procent van alle essen lijdt eraan. Ze verliezen blad, takken en sterven vervolgens grotendeels en soms helemaal af. ‘Gemeenten hebben er veel werk aan. Want gemeenten willen voorkomen dat mensen of auto’s geraakt worden door vallende takken’, vertelt Jelle Hiemstra, onderzoeker bomen en stedelijk groen bij Wageningen University and Research. ‘Bij de bosbeheerders speelt nog een ander punt. De kwaliteit van het hout van aangetaste essen gaat achteruit waardoor het zijn waarde verliest.’
geen behandeling
De essentaksterfte is inmiddels tien tot vijftien jaar een probleem in Nederland. De schimmel die de ziekte veroorzaakt, komt van nature niet in Nederland voor, terwijl de es een oer-Hollandse boom is. Hoe de schimmel in Europa is gekomen, is niet bekend. Hiemstra: ‘Hij komt in elk geval uit Azië. Daar groeien andere essensoorten, die er nauwelijks last van hebben.’
Via Azië is de schimmel naar Oost-Europa gekomen en is vervolgens opgerukt in heel Europa.
Er is geen behandeling tegen de schimmelinfectie en de ziekte verspreidt zich gemakkelijk. ‘De schimmels vormen vruchtlichamen – paddenstoeltjes – die sporen produceren op de bladstelen van afgevallen bladeren. Hun sporen kunnen hele einden door de lucht zweven. Als de sporen op het blad van de boom komen, groeien ze het blad in.’ Daar vormen ze een schimmelkolonie die door de bladsteel in de twijg komt, vervolgens in de tak en daarna in de stam.
De meeste Nederlandse essen zijn vatbaar voor deze schimmel. Hiemstra verwacht dat 1 procent van de bomen resistent is. Die krijgen de ziekte niet. Zo’n 10 procent wordt beperkt ziek. De rest van de bomen heeft zwaar te lijden van taksterfte. Gemeenten moeten de dode takken uit de essen halen als die gevaar opleveren. Opruimen van het afgevallen blad in de herfst helpt om de verspreiding te beperken.
‘Wij krijgen veel vraag uit de gemeenten om hun essenbestand te beoordelen’, bevestigt Henry Kuppen, directeur van boomonderzoekersbureau Terra Nostra. Hij spreekt namens de vakgroep boomspecialisten van de vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG). ‘Veel essen groeien nu waar eerst iepen stonden.’ Jaren geleden kregen die last van de iepenziekte, ook een boomschimmel. ‘Om te voorkomen dat in de toekomst weer een hele boomsoort aangetast wordt door een ziekte, moeten we diverse soorten door elkaar heen gaan planten.’
proefveld
Wageningen werkt aan onderzoek naar de essentaksterfte. Hiemstra: ‘We doen al twee jaar mee aan een Europees project. Daarvoor is in samenwerking met Noordplant boomkwekerijen een collectie opgebouwd van veertig essensoorten en -rassen. Inmiddels groeien er ongeveer duizend bomen in een proefveld. Over een jaar zijn ze groot genoeg om ze kunstmatig te besmetten. Het doel is om te achterhalen welke soorten en rassen bestand zijn tegen deze ziekte en dus in de toekomst nog gebruikt kunnen worden. Daarnaast kan met de resistente bomen dan verder gekweekt worden.
In Nederland staan duizenden essen. Ze gedijen van nature goed langs rivieren en in bossen op rijke grond. Gemeenten gebruiken de boom graag als straatboom in woonwijken omdat hij er mooi uitziet en een slanke rechte stam heeft. ?
