Luister naar

De dood van een domineesvrouw

Nieuws
wat: hier kwam Geertje Leenstra om het leven, mogelijk door toedoen van haar echtgenoot, ds. Abel Ewoldt
Willem Bouwman Willem Bouwman
zaterdag 22 november 2014 om 07:41
De dood van een domineesvrouw
De dood van een domineesvrouw

waar: de weg van Oosterzee naar Sneek, vlak voorbij Spannenburg

waarom: was het een ongeluk, moord zelfmoord?

Afslag 17 van de A6, de snelweg van Amsterdam naar Groningen, leidt bij Lemmer naar het polderlandschap van Zuidoost-Friesland. Aan de horizon staat de mediatoren in het gehucht Smallenburg, de hoogste toren van Friesland. Iets verder naar het oosten schittert een torenkoepel in de zon. De koepel hoort bij de voormalige hervormde kerk van Oosterzee.

Beide torens hebben niets met elkaar te maken, behalve dat ze twee cruciale plekken markeren in een gezinsdrama uit 1912. In de hervormde kerk preekte ds. Abel Ewoldt het evangelie op rechtzinnige wijze. Aanvankelijk deed hij dat tot ieders tevredenheid, want Ewoldt bezat de gave van het woord, en bovendien had hij zn uiterlijk mee: een rijzige man met een atletisch postuur. Hij kon erg hard schaatsen.

Ewoldt was in 1903 getrouwd met Geertje Leenstra uit Wommels en dominee geworden in Wijnjeterp, in het oosten van de provincie. Hij was 28, zij 22. Een jaar later kregen ze een kind, er kwam ook een dienstbode in de pastorie. Op een kwade dag werd zij door Geertjes moeder aangetroffen in de armen van de dominee. De dienstbode vertrok. Later, toen Ewoldt predikant in Oosterzee geworden was, werd hij andermaal betrapt, nu met de volgende dienstbode. Ewoldt werd geschorst, hij verbrak de relatie en mocht na een jaar weer preken. Maar ook met de derde dienstbode, Lamkje van Zanden, ging hij vreemd. Lamkje moest de pastorie verlaten en verhuisde naar Leeuwarden, waar ze geregeld bezoek van ds. Ewoldt kreeg. Een nieuwe schorsing dreigde.

Geertje Leenstra voelde zich diep ongelukkig met haar man. In haar wanhoop zei ze dat ze zich nog eens verdrinken zou. Soms ging ze naar haar moeder in Sneek om bij te komen. Dat deed ze ook op 16 februari 1912, een dag na het zoveelste bezoek van ds. Ewoldt aan Lamkje in Leeuwarden. s Avonds reed Geertje terug naar huis, volgens afspraak werd ze halverwege opgewacht door haar man, waarna ze samen door het donker en de mist naar huis toe reden.

Wat er vervolgens gebeurde, werd de inzet van een geruchtmakende rechtszaak. Volgens ds. Ewoldt was zn vrouw moe en was hij daarom vooruit gaan fietsen. Vlak voor het gehucht Spannenburg hoorde hij iets in het water plonzen. Toen hij terugreed, zag hij zn vrouw in het water liggen. Zijn poging om haar te redden mocht niet meer baten.

Zijn relaas vond geen geloof bij velen die wisten dat Ewoldt zn vrouw liever kwijt dan rijk was. Men verdacht hem ervan dat hij zijn vrouw had doodgeslagen of laten verdrinken. Een dag later werd hij gearresteerd.

Het proces vond plaats in juni en duurde twee volle dagen. Vele getuigen vertelden over het slechte huwelijksleven van de dominee, zijn buitenechtelijke escapades en zijn neiging om de feiten anders voor te stellen dan ze waren. Uiteindelijk werd Ewoldt vrijgesproken bij gebrek aan overtuigend bewijs, hoewel de rechter hem een aartsleugenaar noemde, die zeker in staat was tot het plegen van de misdaad waarvan hij werd verdacht. In november, vijf maanden na de rechtszaak, trouwde hij met Lamkje van Zanden, de dienstbode. Moordenaar!, schreeuwde een menigte omstanders bij het stadhuis. Negen maanden later werd hun kind geboren. Ewoldt was toen al uit zijn ambt ontzet en naar Haarlem verhuisd, waar hij een boekhandel begon.

Mevrouw Ewoldt liet drie kinderen na, te jong om hun zwaar verlies te beseffen. Ze ligt begraven op het kerkhof van Oosterzee, bij de ingang van het dorp. Het grafschrift eindigt met een aanklacht tegen haar echtgenoot: In eigen huis droeg zij haar zwaarste kruis. Haar liefde mocht slechts ontrouw vinden. Gods trouw zij met haar in zijn vaderhuis.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.

Anniek Pheiher leidt een trainingssessie voor activistische beleggers bij The Field in Leiden.

Klimaatactivistische beleggers trainen voor de confrontatie met CEO's: 'Ik wil ja of nee horen'

In de aanloop naar het aandeelhoudersseizoen stoomt Milieudefensie honderden klimaatactivisten klaar om een duurzamer beleid af te dwingen bij bedrijven. Actrice Anniek Pheifer traint de activistische beleggers.