Eindexamen vanuit de keuken: ‘We vragen nu meer naar inzicht, en minder naar kennis
Hilversum
Met een ploing verschijnt het gezicht van Tristan Klerks (20) in beeld. Warrige haren, een beetje slaperig nog. ‘Goedemorgen Tris!’, klinkt het monter. Examensecretaris Jessica Dijkstra, die heen en weer loopt tussen drie bureaus met opengeklapte laptops, is even stil blijven staan om haar leerling te begroeten.
'Ik zag dat de batterij van mijn telefoon bijna op was, dus heb ik het maar snel afgemaakt.'
Daarna doet Tristan wat hij maandag geoefend heeft. Hij zet zijn telefoon op de afgesproken plek met de camera aan, zodat Dijkstra op haar scherm de plek in beeld krijgt waar hij straks zijn examen gaat maken: zijn laptop op de keukentafel, met daarachter een vitrinekast vol glazen. ‘Moet ik mezelf muten?’, vraagt Tristan. ‘Nee, juist niet.’
zakken of slagen
Het is kwart voor negen ’s morgens en het Luzac in Hilversum maakt zich op voor wat een maand geleden nog ondenkbaar leek: examens vanuit huis. Alle examenkandidaten op de achttien vestigingen van de particuliere scholengemeenschap maken vanaf deze week hun schoolexamens op hun slaapkamer, in de huiskamer, vanaf de bank desnoods – zolang ze maar niet naar school komen.
Nu de centrale eindexamens vanwege het coronavirus niet doorgaan, zijn de schoolexamens extra belangrijk. Dit deel van de eindexamens, dat scholen zelf maken en inplannen, bepaalt dit jaar of de circa 200.000 eindexamenkandidaten in Nederland zakken of slagen.
Voor veel scholen levert dat een dilemma op. Laten ze hun leerlingen naar school komen om de laatste toetsen te maken, ondanks de oproep van de minister om de schoolexamens zo veel mogelijk op afstand te doen? Of durven ze hun leerlingen het examen thuis te laten maken, met allerlei nieuwe mogelijkheden tot fraude?
‘Veel scholen worstelen met dat vraagstuk’, zegt Stan Termeer van de VO-raad, de koepel van schoolbesturen in het voortgezet onderwijs. ‘Onderwijs op afstand is één ding, maar examens op afstand is een vak apart.’
Scholen hebben een maand langer de tijd gekregen om de schoolexamens af te nemen. Ook het programma van toetsing en afsluiting (PTA), dat ze voorafgaand aan het examen moeten opstellen, mag op de schop. Van een schriftelijk examen kan daardoor bijvoorbeeld een mondeling gemaakt worden, een examenvorm die makkelijker per webcam kan. ‘Bij taalvakken kan dat een uitkomst zijn’, zegt Termeer.
ongelijkheid
De oplossingen die scholen kiezen voor de schoolexamens lopen sterk uiteen. Er zijn scholen die hun leerlingen alsnog naar school laten komen. Een gymzaal of aula biedt vaak genoeg ruimte om de leerlingen ver uit elkaar te zetten. Andere scholen kiezen net als het Luzac voor schriftelijke examens op afstand.
Onomstreden is die vorm niet. Zo vreest docent Egbert Kreunen van het Raayland College in Venray dat thuisexamens tot ongelijkheid leiden. Leerlingen die hun examen thuis online maken, ‘kunnen én zullen’ volgens hem ‘frauduleuzer’ handelen. Dat schreef hij maandag in een ingezonden brief in de Volkskrant.
Volgens Pieter Lossie verdienen eindexamenkandidaten het voordeel van de twijfel. ‘Het overgrote deel van de scholieren denkt er niet eens aan fraude te plegen’, zegt de voorzitter van het Landelijke Aktie Komitee Scholieren (LAKS), die zelf overigens ook zijn schoolexamens op afstand doet. ‘Ik heb mezelf moeten filmen terwijl ik mijn examen deed. Veel scholen werken op die manier. Bovendien: fraude kun je nooit helemaal voorkomen, ook niet bij de centrale eindexamens.’
Het is ook wat surveillerende docenten op het Luzac zeggen. Helemaal uit te sluiten valt een spiekende leerling niet. Maar dit jaar is het voor eindexamenkandidaten misschien nog wel moeilijker dan anders om iets uit te halen. Zo moeten ze zichzelf filmen terwijl ze het examen doen met een telefoon die zowel via wifi als via 4G verbonden is met het internet. ‘Valt het beeld even weg, dan kunnen wij niet anders dan het examen ongeldig verklaren’, zegt Pepe Leertouwer, rector van het Luzac Hilversum.
aan de lader
Drie docenten zien in een lege studieruimte van de school toe op de vijftien kandidaten die deze dinsdagochtend hun vwo-examen geschiedenis maken. De microfoon van de leerlingen staat aan, dus antwoorden influisteren zit er niet in. Zelf hebben de docenten hun camera en microfoon uit staan. ‘Leerlingen weten dus nooit of we naar ze kijken of niet’, zegt examensecretaris Dijkstra. De handen van eindexamenkandidaat Tristan bewegen vlug over het toetsenbord, hij tikt zijn antwoorden op zijn laptop. Op het scherm verderop is te zien hoe sommigen van Tristans klasgenoten hun examen op acrobatische wijze lijken te doen: ze staan dwars op het scherm van de surveillant, of op z’n kop. Die leerlingen hebben hun telefoon voor de zekerheid aan de lader gelegd, weet een van de docenten. ‘Daardoor kunnen ze ’m niet meer rechtop zetten.’
Nog een antifraudemaatregel: alle schoolexamens zijn van tevoren aangepast, zodat de antwoorden niet meer makkelijk bij elkaar te googelen zijn. ‘We vragen nu meer naar inzicht, en minder naar kennis’, zegt Leertouwer. Alle kandidaten en hun ouders hebben bovendien een integriteitsverklaring moeten tekenen, waarin ze beloven niet te zullen frauderen.
Als Tristan klaar is met zijn examen maakt hij een foto van het tekstbestand waarin hij heeft gewerkt. Op die manier kunnen zijn leraren controleren of hij de tekst niet achteraf nog snel aanpast. Daarna mailt hij zijn antwoorden. Met iets meer haast dan anders, vertelt hij achteraf telefonisch. ‘Ik zag dat de batterij van mijn telefoon bijna op was, dus heb ik het maar snel afgemaakt.’ <
4 juni feestdag voor geslaagden
Er komt een landelijke vlagdag voor de geslaagde scholieren van 2020. Op 4 juni kunnen zij een vlag met schooltas uithangen. Normaal gesproken gebeurt dat op de dag dat de uitslagen van de eindexamens bekend worden gemaakt. Dat moment ontbreekt dit jaar: de Centraal Schriftelijke Eindexamens gaan vanwege het coronavirus niet door.
Scholieren horen uiterlijk 4 juni of ze geslaagd zijn op basis van hun schoolexamens. Leerlingen met te veel onvoldoendes op deze door school georganiseerde examens, krijgen vanaf die dag de kans twee cijfers op te halen met zogenaamde ‘resultaatverbeteringstoetsen’. Dat maakte minister Arie Slob (Onderwijs) woensdag bekend.