Jaar werken bij Philips opent wegen naar arbeidsmarkt
Het gebouw van Philips aan de Boschdijk in Eindhoven ademt technologie. In de ontvangsthal worden de nieuwste verlichtingstechnieken gedemonstreerd en in een nagemaakte ziekenhuiskamer toont het bedrijf de gezondheidssystemen die het ontwikkelt. En de koffieautomaat op de 12e verdieping heeft een scherm waarop filmpjes kunnen worden getoond terwijl je op je cappuccino wacht. Het is een van onze nieuwste koffieautomaten, vertelt Frank Visser. Hij is manager van het werkgelegenheidsplan (WGP) van Philips in Nederland.
Vanuit het raam van zijn kantoor kijkt Visser uit over Eindhoven. De locatie is voor hem niet onbelangrijk, hoewel een groot deel van de Philipsfabrieken inmiddels is verhuisd naar andere delen van de wereld. Philips is van oorsprong een sociale werkgever, zegt Visser. Eindhoven was rond 1891 nog een klein dorp met 3500 mensen. Bijna alles is hier opgebouwd door Philips: woningen, voorzieningen, sportverenigingen. Inmiddels is Philips vergelijkbaar met andere grote bedrijven, weet Visser, maar het sociale DNA is er nog steeds. Het werkgelegenheidsplan is een van de pareltjes waarin je dat nog terug ziet.
succesvol project
Onlangs vierde Philips dat de 12.500e persoon werd aangenomen op een werkervaringsplek. Het project begon in de jaren tachtig, een periode met een hoge werkloosheid. In 1982 sloot de overheid daarom met het bedrijfsleven het Akkoord van Wassenaar, dat extra banen moest creëren. In het verlengde daarvan begon Philips in 1983 een eigen initiatief voor jonge werkzoekenden. Dat werd het werkgelegenheidsplan (WGP): mensen die moeilijk aan een baan kunnen komen, kunnen bij Philips een jaar lang werkervaring opdoen. Ze krijgen daarvoor het minimumloon en worden intensief begeleid. Het project werd zon succes dat het werd omarmd door de vakbonden en in 1986 in de CAO werd vastgelegd, vertelt Visser. Het is sindsdien nooit meer weggeweest. Tot op heden was de norm dat 1 procent van onze werknemers op zon werkervaringsplek zit. In de nieuwe cao is afgesproken dat we dit verhogen naar 1,5 procent. Het gaat dan om zon tweehonderd banen, verspreid door Nederland.
De kern van het idee is simpel, legt Visser uit. Wij zijn geen gesimuleerde omgeving, maar een gewoon bedrijf. Mensen die niet zelfstandig de stap kunnen zetten naar een betaalde baan, doen bij ons ervaring op. Ze draaien gewoon mee in de dagelijkse productie, maar worden wel intensief begeleid. Wij geven niet de garantie dat ze bij ons kunnen blijven en tegen het einde van het traject krijgen ze bijvoorbeeld een sollicitatietraining. Het resultaat is heel goed: gemiddeld ruim zeventig procent van de deelnemers heeft een jaar nadat ze bij ons uitstromen een betaalde baan.
kapster
De eerste deelnemer aan het WGP zit niet ver weg. Esther Fasen (38) is secretaresse bij Visser zelf op de afdeling. Ze haalde in het verleden haar diploma als kapster, werkte ook in een supermarkt, maar kwam ziek thuis te zitten. Een baan als kapster was geen optie meer. Ik had er geen zin meer in, maar het kon ook niet. Ik heb namelijk last van fibromyalgie, een vorm van reuma.
Fasen solliciteerde op administratieve functies, maar kwam niet aan het werk. Zonder werkervaring en diplomas bleek dat heel moeilijk te zijn. Via een reïntegratiebedrijf kwam ze terecht in het leerwerktraject bij Philips. Op maandag volg ik een secretaresseopleiding bij Schoevers, samen met veertien andere meiden die bij Philips werken. Van dinsdag tot en met donderdag werk ik hier.
Het werkgelegenheidsplan heeft twee poten, legt Visser uit. Allereerst zijn er leerwerktrajecten, waarin vooral mensen zitten zonder diplomas of met de verkeerde diplomas. Zij volgen een opleiding naast hun werk bij Philips. Daarnaast zijn er individuele werkervaringsplaatsen. Daarin zitten vooral mensen die wel een opleiding hebben, maar om wat voor reden ook niet aan de bak komen. Sommigen zijn heel introvert en worden bij sollicitaties steeds afgewezen, geeft Visser als voorbeeld. Een jaar werkervaring kan hen helpen. Wij hebben veel operators en monteurs mechatronica in dienst. Maar ook op indirecte afdelingen zijn ervaringsplekken. Denk aan financieel medewerkers of marketeers. Wij hebben contact met UAF, de organisatie voor vluchtelingstudenten. Momenteel doet een Iraanse arbeidsjuriste hier ervaring op.
Twee jaar geleden startte Philips een specifiek project voor mensen met een stoornis in het autistisch spectrum. Zij kunnen aan de slag als test engineer. Visser: In de beeldvorming zitten mensen met een Wajong-uitkering vooral aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Wij wilden juist iets doen voor hoogopgeleide Wajongers. Vaak gaan autisme en hoogbegaafdheid hand in hand. Als test engineer doe je testwerk volgens strikte protocollen. Bij medische apparatuur luistert dat heel nauw, zowel bij hardware als software. Voor dat testwerk heb je een hele goede focus nodig.
Carl Thomas (39) werkt sinds april vier dagen per week als test engineer bij Philips Healthcare in Best. Via het UWV en een re-integratiebureau meldde hij zich vorig jaar aan voor het WGP. Nu test hij software van medische apparatuur. Ik ben enige tijd uit het werkende circuit geweest, zegt hij. Begin vorig jaar werd bij mij AD(H)D en een Autisme Spectrum Stoornis geconstateerd. Dit betekent dat ik gewoon goed kan functioneren en productief ben, maar tegelijk dat ik informatie net op een andere manier of vertraagd tot me neem.
Thomas werkte voorheen in de autobranche, maar verloor zijn baan. Ik had in het verleden veel migraine als gevolg van verkeerde informatieverwerking. Doordat ik nu weet dat ik anders mag denken, heb ik dat beter onder controle en kan ik weer regulier werken. Werken bij Philips is een cadeautje voor me, alleen al omdat mij een tweede kans wordt gegund. Daarnaast werk ik met computers,wat voor mij altijd al interessant was.
Het project met test engineers slaat goed aan, vertelt Visser. Het is ook voor onze afdelingen goed om eens anders naar deze doelgroep te kijken. Mensen met autisme kunnen uitstekend in dit werk functioneren als de begeleiding goed is. Als de economie weer aantrekt, hebben we ze waarschijnlijk hard nodig.
verantwoordelijkheid
Philips Nederland maakt gebruik van fiscaal voordelige regelingen die gelden voor arbeidsgehandicapte werknemers en kan soms gebruik maken van subsidies. Maar in de basis betaalt het bedrijf het WGP zelf. Waarom? Om goede sier te maken? Als je dat zo wilt noemen, prima, reageert Visser. Voor ons is het een kwestie dat we een goed project willen doen, dat mensen daadwerkelijk helpt. Wij voelen een verantwoordelijkheid iets te doen met maatschappelijke problemen. Dat is goed voor onze reputatie, maar het zit ook van oudsher in de bedrijfscultuur van Philips.
Ruud Gerards, onderzoeker en projectleider bij het researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) aan de Universiteit van Maastricht, promoveerde vorig jaar op een proefschrift over de rol van bedrijven in de bestrijding van werkloosheid. In dat kader deed hij onderzoek naar de effecten van het Philips-werkgelegenheidsplan. Zijn conclusie: het werkgelegenheidsplan is vele malen effectiever dan overheidsinitiatieven (zie kader). Ik heb geen reden om te denken dat Philips het WGP uitvoert om er enkel zelf beter van te worden, zegt Gerards. En los daarvan: de uitkomsten zijn zoals ze zijn. Voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt helpt dit enorm.
Gerards pleit er dan ook voor dat meer bedrijven dergelijke initiatieven ontplooien. De overheid zou dat kunnen stimuleren. Maar of het goed idee is om dat te doen met een verplicht quotum, zoals voor het aantal arbeidsgehandicapte werknemers in een bedrijf, betwijfelt hij. Staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken) heeft plannen voor zon quotum van 5 procent. Wat bereik je met dwang?, vraagt Gerards zich af. Als een bedrijf een project zelf initieert, weet je zeker dat het de kantjes er niet vanaf loopt.
Ook Visser heeft zijn bedenkingen bij een quotum. Wij zijn op werkbezoek geweest in Duitsland, waar zon quotum geldt. Daar zagen we dat bedrijven het proberen af te kopen. Of ze halen het quotum door oudere werknemers te bestempelen als gehandicapt. Tot extra instroom van arbeidsgehandicapten leidt het niet. Dat Klijnsma wat druk zet op bedrijven, is niet erg. Maar ze kan beter bestaande initiatieven stimuleren. Er zijn best veel bedrijven die bereid zijn zelf iets op te zetten. Met dwang loop je het risico dat bedrijven excuusbanen creëren.
Voor mensen in het WGP is het in ieder geval belangrijk dat ze bij een bekend bedrijf als Philips ervaring kunnen opdoen.
Ik hoop dat ik hier kan blijven, zegt Esther Fasen, maar die garantie heb ik niet. Wel wil ik verder als secretaresse. Straks staan op mijn cv een opleiding bij Schoevers en anderhalf jaar werkervaring bij Philips. Dat zijn toch namen die het goed doen.
effectiever dan overheidsprojecten
Van de deelnemers aan het werkgelegenheidsplan bij Philips heeft gemiddeld ruim 70 procent een jaar na afloop een betaalde baan. Dat zijn brutocijfers, tekent Ruud Gerards daarbij aan. Hij deed in het kader van zijn dissertatie onderzoek naar de effecten van het werkgelegenheidsplan (WGP) in de periode 1994-2008. Sommigen zouden zonder het WGP ook een baan gevonden hebben. Na wetenschappelijke correcties kom je erop uit dat de kans op een baan door deelname aan het WGP met 18 procentpunt toeneemt. Dat lijkt misschien niet veel, maar is nog steeds een geweldig resultaat. Bij overheidsprojecten uit dezelfde tijd nam de kans op een baan met slechts 1 procentpunt toe.
Gerards pleit er daarom voor dat grote bedrijven de handschoen oppakken. Zon project vraagt veel begeleiding. Van kleine bedrijven kun je dat misschien niet verwachten. Maar stel dat alle bedrijven in Nederland met meer dan duizend werknemers hetzelfde zouden doen als Philips. Dan kun je een grote hoeveelheid ervaringsplaatsen creëren. In Nederland zijn 420 bedrijven met duizend tot tweeduizend werknemers en 285 met meer dan tweeduizend. Dat zijn er in totaal dus ruim zevenhonderd.
Het levert bedrijven zelf ook iets op, zegt Gerards. In de periode die ik onderzocht heb, nam Philips 15 procent van de deelnemers aan het WGP na afloop zelf in dienst. Die mensen hebben ze een jaar lang kunnen observeren. Je bespaart daarmee op werving en selectie. Daarnaast is het in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen goed om met zon project naar buiten te treden.
