Luister naar

De krijgsmacht: klem tussen ambities en budget

Nieuws
DEN HAAG - De kersverse minister van Defensie, Jeanine Hennis-Plasschaert, moet samen met minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans een toekomstvisie ontwikkelen voor de krijgsmacht, waar twaalfduizend banen moeten verdwijnen.
Sander Zurhake
maandag 3 december 2012 om 07:45
De krijgsmacht: klem tussen ambities en budget
De krijgsmacht: klem tussen ambities en budget

De opvattingen van de regeringspartijen VVD en PvdA liggen ver uit elkaar. Voor alles moeten Nederlandse politici strategisch bij zinnen komen, vindt Julian Lindley-French, adviseur van de Britse chef defensiestaf.

Defensie-deskundige Rob de Wijk was er duidelijk klaar mee: Tja mevrouw Hachchi, de maatschappij bezuinigt niet fors op defensie, dat doen u en uw collegas. En het is uw verantwoordelijkheid om daar als politicus goed over na te denken. Dat is uw functie en niet die van de samenleving, klinkt het belerend op de vraag van D66-Tweede Kamerlid Wassila Hachchi hoe er in de samenleving meer draagvlak kan worden gecreëerd voor defensie.

De Wijk is vaker uitgesproken, maar het is hoogst ongebruikelijk dat de directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) zon toon aanslaat tegen volksvertegenwoordigers tijdens een hoorzitting van de Tweede Kamercommissie voor Defensie. De uitbrander komt echter niet onverwachts. Specialisten die de overheid adviseren over haar buitenland- en defensiebeleid ergeren zich al een tijd aan de ondoordachte manier waarop politiek Den Haag omgaat met de krijgsmacht.

Ook de degelijke en diplomatieke voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), de Minister van Staat Frits Korthals Altes, windt daar geen doekjes om in een brandbrief aan het kabinet. De krijgsmacht is thans beperkt inzetbaar, concludeert hij in het schrijven. Verdere bezuinigingen zullen desastreus uitpakken voor de defensieorganisatie en zijn tevens in strijd met de grondwettelijke taak van de krijgsmacht en de in internationaal verband aangegane verplichtingen. Met andere woorden: Den Haag, bedenk een duurzaam plan om een adequate krijgsmacht te behouden zodat handelsland Nederland een rol van betekenis kan blijven spelen binnen de internationale gemeenschap.

Het tweede kabinet van premier Mark Rutte trekt zich deze kritiek aan. De kersverse minister van Defensie, Jeanine Hennis-Plasschaert, moet samen met minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans een toekomstvisie ontwikkelen voor de krijgsmacht. De bezuiniging waardoor twaalfduizend banen bij defensie verdwijnen blijft wel staan.

Oud-commandant der strijdkrachten Peter van Uhm is voorstander van zon visie, maar hij is ook nieuwsgierig. Als je gaat bezuinigen moet je wel een beeld hebben van waar je naartoe wilt. En als wij met zn allen nog steeds van mening zijn dat we een veelzijdige krijgsmacht moeten hebben, dan ben ik benieuwd welke visie daar dan achter zit.

En daar beginnen de problemen. De minister is voor het succesvol ontwikkelen van die visie afhankelijk van de regeringspartijen VVD en PvdA waarvan de opvattingen ver uit elkaar liggen. Het grootste verschil van mening betreft de rol van Nederland binnen de NAVO en de mogelijkheid van een Europese krijgsmacht. Zo pleit de PvdA er al jaren voor om op termijn een gezamenlijke Europese krijgsmacht te vormen. Europa heeft ongeveer twee miljoen militairen en als je ziet wat we op de mat kunnen brengen is dat zeer inefficiënt, zegt PvdA-Kamerlid Angelien Eijsink. Daarom moeten landen uiteindelijk kijken waar ze goed in zijn om zich daarin te specialiseren. Dan kan Europa gecombineerd een complete krijgsmacht hebben. Wij hebben die visie altijd al gehad, want het is de enige manier voor Europa om een goed defensieapparaat betaalbaar te houden.

VVD-Kamerlid Han ten Broeke gelooft wel in samenwerking maar niet op deze manier. Als je dit via Brussel laat lopen, dan loopt het dood. De bevoegdheidskwestie is en blijft precair. Landen willen zelf blijven beslissen of ze hun mensen inzetten of niet. De VVD ziet er meer heil in om bestaande samenwerkingsverbanden op kleinere schaal, zoals met de Belgische marine, de Britse mariniers en de Scandinavische en Portugese luchtmachten te verbeteren.

Inhoudelijk verschillen de partijen ook over hoe militaire missies moeten worden uitgevoerd. De VVD wil meer nadruk op veiligheid en de PvdA op ontwikkelingssamenwerking. PvdA-Kamerlid Angelien Eijsink wilt dat er oog blijft voor structurele stabilisering: Ja, de krijgsmacht is enorm belangrijk voor vrede en veiligheid, niet om de eerste klappen uit te delen, maar als stabilisatiemacht in samenwerking met ontwikkelingshulp, want dat is iets dat vaak wordt vergeten. Daar zijn onze militaire trainingen op gebaseerd en we zijn er goed in.

wapentuig

Veel tijd om deze verschillen van inzicht te overbruggen, is er niet. Aan de grenzen van Europa is met het uitbreken van de Arabische volksopstanden het aantal gewapende conflicten in de nabijheid drastisch toegenomen. Tegelijkertijd verwachten de Verenigde Staten dat Europa zelf de problemen in de achtertuin oplost, problemen die steeds meer lijken te escaleren. De spanningen tussen NAVO-bondgenoot Turkije en Syrië lopen steeds hoger op, terwijl er een niet te onderschatten kans is dat het Libische conflict uitwaaiert over de regio.

Wapentuig uit de depots van het verdreven regime van Muammar Gadhaffi duikt op in andere conflicten in het Midden-Oosten en Afrika en verergeren die. De Malinese huurlingen van Gadhaffi zijn teruggekeerd naar Mali en hebben daar de regering uit een groot deel van het land verdreven. De wetteloosheid in dit onherbergzame gebied maakt het tot een waar toevluchtsoord voor al-Qaeda en soortgelijke groeperingen. Frankrijk wil samen met de Afrikaanse Unie ingrijpen om dit tegen te gaan.

De schade voor de Nederlandse handel, die steevast het gevolg is van deze oorlogen, mag niet worden onderschat, benadrukken de denktanks Clingendael, HCSS en de AIV in hun analyses. Zij wijzen ook op nieuwe stromen van ontheemden die daardoor op gang komen. Vooral (Noord-)Afrikanen proberen in lekkende bootjes over de Middellandse Zee uit te wijken naar Europa. Geregeld ontaardt zon exodus in een massale verdrinkingsdood. Vroeg of laat zal Nederland, als het niet vanwege economische motieven is, vanuit humanitair oogpunt militair moeten bijdragen om conflicten in deze regio te bedwingen. De verplichting hiertoe staat in de grondwet.

De ambities van de Nederlandse krijgsmacht zijn daarnaar. Ja, maar de toekomstige inspanningen zijn toch echt afhankelijk van het budget dat beschikbaar is, meent Eijsink. De ambities die nu beschreven staan, zijn niet haalbaar. Dat moet sowieso bijgesteld worden in de toekomstvisie. Han ten Broeke lijkt het daarmee eens te zijn, al is het met tegenzin. Wij kunnen nog steeds meedoen in de Champions League, maar alleen de eerste helft. We kunnen het niet meer volhouden om als lead-nation zoals in Uruzgan een missie met een gemiddelde bezetting van 2000 twee of drie keer te verlengen. De VVD had graag een grotere krijgsmacht gehad, maar daar is geen geld voor. Dat krijg ik politiek simpelweg niet voor elkaar.

Julian Lindley-French, adviseur van de Britse chef defensiestaf, uitte onlangs in een opinieartikel in NRC Handelsblad zijn ongenoegen over de forse bezuinigingen en de kleinere rol die Nederland voor zichzelf ziet. In feite zegt Nederland tegen zijn bondgenoten: verdedig ons alsjeblieft (...) Voor alles moeten Nederlandse politici strategisch bij zinnen komen. Hun collectieve onvermogen om iets te begrijpen van de gevaarlijke veranderingen en onmisbare rol van een geloofwaardige strijdmacht als basis waarop alle vormen van nationale invloed rusten, is niet alleen schadelijk voor de Nederlandse defensie, maar ook voor die van Europa en daarbuiten.

Ook oud-generaal Van Uhm plaatst kanttekeningen: Nederland is als groot handelsland een economische factor van belang in de wereld, tegelijkertijd zijn we klein omdat we zo afhankelijk zijn van diezelfde wereld. En dan is het belangrijk wat andere landen vinden van jouw inzet. Nou, blijkbaar zijn er landen die vinden dat Nederland niet meer voldoende doet. Ook al zijn Han ten Broeke en Angelien Eijsink het op bepaalde vlakken oneens, beiden vinden dat Nederland genoeg doet. De VVDer wijst op de Nederlandse Patriot-raketten die via de NAVO ter verdediging waarschijnlijk naar de Turks-Syrische grens gaan. En in Europees verband kan Nederland bijdragen aan de grensbewaking op de Middellandse Zee. Zeker met onze korvetten, die met de hoogstaande Thales-radar een enorme reikwijdte hebben. Op deze manier hoeft Nederland niet deel te nemen aan uitputtende missies.

Eijsink vult met stelligheid aan dat Nederland zeker een grote speler op internationaal niveau wil blijven. Maar de krijgsmacht is daar slechts een onderdeel van. We hebben niet voor niets buitenlandse handel gekoppeld aan ontwikkelingssamenwerking. Daar kun je echt wat mee bereiken.

soldatenlaarzen

Voor Amerikaanse beleidsmakers is boots on the ground, soldatenlaarzen op de grond, een belangrijke graadmeter voor de status van een land, zeker bij risicovolle operaties zoals ISAF, analyseert de Nederlandse defensieattaché in Washington, commodore Tom de Bok, in de Militaire Spectator. Deelname aan dit soort missies vertaalt zich naar Amerikaanse steun op voor Nederland belangrijke beleidsterreinen, zoals toegang tot de G-20 of voor het krijgen van belangrijke internationale posten, zoals die van secretaris-generaal van de NAVO.

Je ziet dat het er niet alleen om gaat dat je de lasten deelt als je als Nederland wat gedaan wilt krijgen, zegt Van Uhm. Maar ook dat je de risicos deelt. Maar voordat Nederlandse militairen überhaupt weer op verantwoorde wijze risicovolle missies kunnen draaien, moeten ze een effectieve organisatie achter zich hebben. Het ontwikkelen van een breed gedragen toekomstvisie die recht doet aan de Nederlandse verplichtingen is gezien de politieke verdeeldheid een echte uitdaging voor minister Hennis-Plasschaert.

Dat zon visie er moet komen, staat voor Peter van Uhm buiten kijf: Het blijft mij verbazen dat wanneer het gaat over de zorg en sociale zekerheid er argumenten worden gebruikt als: we moeten naar de toekomst kijken en we mogen de rekening niet doorschuiven naar onze kinderen. Maar bij iets als defensie, dat zeker zo cruciaal is en de hele Nederlandse maatschappij net zo diep kan raken, gebruiken we deze argumenten niet. Dat is vreemd.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.

Anniek Pheiher leidt een trainingssessie voor activistische beleggers bij The Field in Leiden.

Klimaatactivistische beleggers trainen voor de confrontatie met CEO's: 'Ik wil ja of nee horen'

In de aanloop naar het aandeelhoudersseizoen stoomt Milieudefensie honderden klimaatactivisten klaar om een duurzamer beleid af te dwingen bij bedrijven. Actrice Anniek Pheifer traint de activistische beleggers.