'Correcte' aanduiding voor gehandicapten lastig
Zwakzinnigen, imbecielen, idioten, geestelijk gehandicapten, mongolen, verstandelijk gehandicapten, mensen met een verstandelijke handicap, mensen met een verstandelijke beperking, mensen met een beperking, anders-begaafden, andersbegaafde medemensen en mensen met mogelijkheden. Als je ziet wat er de afgelopen jaren aan aanduidingen is verzonnen voor de groep waarover we het hebben, zou het je bijna gaan duizelen. Dat er enig kapwerk verricht kon worden in dit woud van termen en typeringen, daarover was iedereen het eigenlijk wel eens. Maar moeilijk was het om een concrete keuze te maken.
De Federatie van Ouderverenigingen (koepel van onder meer Philadelphia, Dit Koningskind en Helpende Handen) heeft nu een knoop doorgehakt. De FvO heeft in de jaren negentig een centrale rol gespeeld in de overgang van 'zwakzinnig' en 'geestelijk gehandicapt' naar de benaming 'mensen met een verstandelijke handicap'. Nu hebben de ouderverenigingen ervoor gekozen om naast 'mensen met een verstandelijke handicap' ook over 'mensen met verstandelijke beperkingen' te spreken.
Door deze nieuwe benamingen te gebruiken, willen de ouderverenigingen aansluiting zoeken bij internationale ontwikkelingen. In 2002 werd een nieuwe internationale definitie van verstandelijke handicap gepubliceerd. In deze definitie staat het functioneren van de persoon centraal en niet het intelligentietekort.
Gevoelswaarde
De achtergrond voor de keuze ligt in het feit dat de laatste jaren de term 'mensen met verstandelijke beperkingen' steeds meer opkwam, naast de term 'mensen met een verstandelijke handicap', zegt voorlichter Aartjan ter Haar van de FvO. ,,Toen kwam de vraag op: wat willen jullie nou? Na onderzoek door deskundigen zijn we op de combinatie van twee termen uitgekomen.''
Maar was het, om aan alle verwarring een einde te maken, niet beter geweest één duidelijke term te kiezen in plaats van wéér twee verschillende? ,,Voor veel mensen met verstandelijke beperkingen, hun ouders en verwanten is er een verschil in gevoelswaarde tussen 'handicap' en 'beperkingen' '', zegt Ter Haar. ,,We hebben aan dat verschil in gevoelswaarde tegemoet willen komen. Om recht te doen aan de verschillen in opvatting in de achterban van de ouderverenigingen, heeft het bestuur van de FvO besloten om ruimte te laten voor twee verschillende benamingen.''
Maar de omslag is wel ,,minder helder'' dan tien jaar geleden, erkent Ter Haar. ,,Er bestaat inhoudelijk geen verschil tussen de twee nu voorgestelde benamingen. Dat was tien jaar geleden bij de omslag van 'zwakzinnigen' naar 'mensen met een verstandelijke handicap' wel anders. Toen voelde iedereen aan: zwakzinnigen, dat kan écht niet meer.''
Belangrijk is verder dat het hier om namen gaat, meent Ter Haar. ,,Een naam is iets anders dan een definitie. ,,Zonder probleem kunnen verschillende namen (synoniemen) naast elkaar gebruikt worden zolang maar helder is wat met die namen bedoeld wordt.''
De term 'mensen met mogelijkheden' is overigens voorgoed geschrapt. Ter Haar: ,,De positieve bedoeling van die term was wel duidelijk, namelijk dat je wilt aangeven dat iemand met een verstandelijke handicap best mogelijkheden heeft. Maar het probleem is dat je er niet de groep mee kunt aanduiden die je wilt aanduiden. Iedreéén heeft immers mogelijkheden, zowel mensen met als mensen zonder een handicap.''