Luister naar

Christelijk onderwijs is bezorgd. ‘Overheid bepaalt straks wat leerlingen moeten denken’

Achtergrond
Scholen moeten méér en gerichter aandacht besteden aan vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Over die wetswijziging stemt de Eerste Kamer binnenkort. Christelijke scholen zijn bezorgd. Ze vrezen een algemeen heersende mening opgedrongen te krijgen.
Lucas Versteeg
woensdag 26 mei 2021 om 03:00 aangepast 09:19
Demissionair minister Arie Slob gaat behoedzaam om met 'burgerschapsvorming', zo ervaren de christelijke onderwijsinstellingen.
Demissionair minister Arie Slob gaat behoedzaam om met 'burgerschapsvorming', zo ervaren de christelijke onderwijsinstellingen. beeld anp / Vincent

Respect tonen voor elkaar, voor de democratie en voor vrijheid en diversiteit binnen de samenleving: daar draait het om bij ‘burgerschap’. Basis- en middelbare scholen zijn sinds 2006 verplicht aandacht te besteden aan burgerschap, zodat leerlingen op een goede manier deelnemen aan de maatschappij. En die wettelijke taak wordt nu hoogstwaarschijnlijk aangescherpt vanaf augustus, mits de Eerste Kamer komende maand instemt met de wet ‘Verduidelijking burgerschap in het funderend onderwijs’. 

Aanleiding is dat de huidige wet volgens demissionair onderwijsminister Arie Slob te weinig duidelijkheid biedt. Dit leidde afgelopen najaar bijvoorbeeld nog tot verhitte discussies over hoe reformatorische scholen omgaan met het thema homoseksualiteit. Er moet in de nieuwe wet méér en gerichter aandacht worden gegeven aan de kernwaarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. 

Christelijke schoolverenigingen maken zich er zorgen over. Ze vrezen dat de vrijheid van onderwijs in het gedrang komt door bemoeienis van de overheid en onderwijsinspectie. ‘De huidige wet is vrij open: scholen moeten iets doen aan burgerschap om leerlingen te leren dat ze bijvoorbeeld niet mogen discrimineren en zich aan de wet moeten houden’, vertelt een woordvoerder van de VO-raad, de vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs. ‘Aandacht voor burgerschap zorgt voor een veilig schoolklimaat. Verder is een school een van de weinige plekken waar jongeren tegenwoordig goed te bereiken zijn om over Nederlandse basiswaarden te praten. Voor lang niet alle scholen is het duidelijk wat er onder burgerschap wordt verstaan en hoeveel aandacht ze eraan moeten geven. Met de nieuwe wet verandert dat. Zo weten scholen beter wat er van hen wordt verwacht. Ze moeten een beleid maken waarin ze gericht werken aan de maatschappelijke en sociale competenties van leerlingen en hier actief mee aan de slag gaan.’

samenhang

Middelbare scholen moeten bijvoorbeeld zorgen voor ‘het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid alsmede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden’.

Verder moet de wet zorgen voor meer samenhang van burgerschapsonderwijs binnen de verschillende lessen en door de leerjaren heen, iets wat nu nog vaak ontbreekt: ‘Er moet gericht gewerkt worden aan gezamenlijk vastgestelde doelen. Tijdens de Duitse les kan de docent het ook over de Holocaust of antisemitisme hebben.’

Voorzitter Berend Kamphuis van Verus, Vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs, juicht toe dat er meer aandacht voor burgerschap komt met de nieuwe wet. Echter: ‘De wet ziet burgers als een risico en probleem. Er heerst een toon van angst en bezorgdheid: de overheid is bang voor verkeerde opvattingen. Een themaonderzoek van de Inspectie van het Onderwijs van ruim een jaar geleden wekt de indruk dat de algemeen heersende opvattingen normatief kunnen worden.’

Ook Kees de Groot, beleidsadviseur bij de reformatorische Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS), maakt zich zorgen over de wet. ‘De overheid wil leerlingen met deze wet een gemeenschappelijke basis meegeven om de sociale cohesie te bevorderen. De overheid gaat deels bepalen hoe mensen moeten denken. Door van een schoolcultuur te verlangen dat ze overeenstemt met de basiswaarden, treedt ze in de pedagogisch-didactische rol van de school. Past dat wel in een democratie?’

Kamphuis stelt dat het burgerschapsonderwijs in een bepaalde mal wordt gegoten. ‘Niet dat er geen bewegingsvrijheid is, maar je voelt aan alles dat het een wet is waarbij men uit angst zo veel mogelijk wil beheersen.’

Volgens De Groot bevorder je de samenhang niet door mensen op dezelfde manier te laten denken, maar door scholen juist ruimte te geven zelf een visie te ontwikkelen en die te delen met leerlingen. Ook Kamphuis zou de wet graag anders zien: ‘De overheid moet juist zeggen dat alle diverse meningen van de burgers ertoe doen. De democratische rechtsstaat leeft van de basiswaarden zoals die vanuit de samenleving, in de geleefde praktijk van elke dag, vorm krijgen.’

onderwijsvrijheid

Tijdens overleggen over de wetsaanpassing vroegen verschillende politieke partijen en onderwijsorganisaties of de wetsaanpassing de vrijheid van onderwijs zou schaden. Eerste Kamerleden van de SGP wilden van de minister weten of scholen nog wel mogen vertellen dat abortus in strijd is met de bijbelse visie, waaruit blijkt dat je niemand mag doden. Volgens Slob houden scholen ruimte voor het uitdragen van hun identiteit, ook bij onderwerpen als abortus en homoseksualiteit. ‘Van het censureren van opvattingen is geen sprake.’ 

Ook de woordvoerder van de VO-raad stelt dat scholen met de nieuwe burgerschapswet voldoende ruimte houden voor een eigen visie en invulling: ‘Zolang het maar niet in strijd is met de grondwet en de basiswaarden van de maatschappij worden onderwezen. Het onderwerp seksuele diversiteit moet bijvoorbeeld aan bod komen, maar op een reformatorische school mag gezegd worden dat er vanuit het geloof moeite is met homoseksualiteit. Dit zolang er ook andere perspectieven aan bod komen en wordt vermeld dat je in Nederland mag zijn wie je wilt zijn. Leerlingen moeten weten dat ze hun eigen mening mogen vormen.’

Toch stelt dit De Groot niet gerust. ‘De overheid beschrijft gedeeltelijk hoe burgerschapsonderwijs vorm moet krijgen. Slob doet dit behoedzaam, met veel respect voor vrijheid van onderwijs, maar hoe ontwikkelt zich dat wanneer er een nieuw kabinet komt? Blijft er dan nog ruimte voor orthodox-christelijke opvattingen in het onderwijs?’

Volgens Kamphuis geeft het feit dat Slob zich steeds moet verdedigen al aan dat dit een lastig punt is. ‘Het doel van de wet is te kunnen bepalen welke school wel en niet binnen de grenzen valt. De overheid doet dat vanuit kernwaarden die als algemeen heersend worden gezien. Maar er zijn juist diverse meningen nodig om in gesprek telkens weer gemeenschappelijkheid te laten ontstaan. Democratie gaat er niet om verkeerde opvattingen te verbannen, het gaat er juist om het gesprek met elkaar aan te gaan.’

controleren

Onder andere Verus en VGS pleiten voor terughoudende controle door de onderwijsinspectie. Kamphuis: ‘Scholen worden afgemeten aan de waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Hoe gaat de onderwijsinspectie dat controleren? Dit zijn waarden die op fundamenteel verschillende manieren tot uiting komen. Het is nog maar de vraag of de rol van de onderwijsinspectie echt terughoudend zal zijn.’

De Groot: ‘De inspectie gaat niet over de onderwijsinhoud, maar over de controle van het uitvoeren van de plannen die scholen zelf opstellen. Zowel de Onderwijsraad als de Raad van State melden dat de burgerschapsopdracht nog niet zodanig is uitgewerkt in kerndoelen en eindtermen, dat de onderwijsinspectie weet waar ze aan toe is. Het gevolg is dat er opnieuw onduidelijkheid kan ontstaan voor scholen over waar ze zelf over gaan en wat er precies van hen wordt verwacht.’ Hoe de onderwijsinspectie precies te werk gaat, is nog niet bekend. Een woordvoerder laat weten dat dit wordt uitgewerkt wanneer de wet officieel is goedgekeurd door de Eerste Kamer. <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.

Anniek Pheiher leidt een trainingssessie voor activistische beleggers bij The Field in Leiden.

Klimaatactivistische beleggers trainen voor de confrontatie met CEO's: 'Ik wil ja of nee horen'

In de aanloop naar het aandeelhoudersseizoen stoomt Milieudefensie honderden klimaatactivisten klaar om een duurzamer beleid af te dwingen bij bedrijven. Actrice Anniek Pheifer traint de activistische beleggers.