Gewoon bloot voor kinderen op televisie. Een goede zaak of ‘walgelijk’?
Hilversum
In Gewoon. Bloot. stellen kinderen uit groep 7 en 8 vragen aan vijf naakte volwassenen op een podium, over hun lichaam. Het NTR-programma is gebaseerd op een Deens format: Ultra smider tøjet. De aankondiging dat het programma vanaf 21 maart te zien is bij de NPO bracht een storm aan reacties op gang. De een vindt het programma ‘ongeschikt’ of ‘walgelijk’, terwijl de ander het ‘leerzaam’ en ‘taboedoorbrekend’ noemt. SGP-leider Kees van der Staaij noemt het plan van de NPO ‘bizar’. Een petitie tegen het programma, gestart door evangelist Daniël van Deutekom, leverde al ruim 93.000 handtekeningen op. Anderen vinden het programma belangrijk. ‘Door dit programma leren kinderen dat ze vragen over hun lichaam mogen stellen’, aldus deelnemer Gerben Bakker op Radio 1.
'realistisch idee van lichamen'
Elsbeth Reitzema is expert bij Rutgers, het kenniscentrum over seksualiteit dat de NPO hielp met het ontwikkelen van Gewoon. Bloot.:
‘De meest gestelde vraag van kinderen over hun lichaam is: ben ik wel normaal? Ze zijn vaak onzeker als hun lichaam verandert en vergelijken zichzelf met gefotoshopte beelden van reclames en sociale media. Het is daarom goed kinderen een realistisch idee te geven hoe gevarieerd lichamen zijn. Zo ontwikkelen ze een positiever lichaamsbeeld.’ Reitzema vindt de kritiek op het programma jammer. ‘We weten dat er verschillend over het onderwerp wordt gedacht, maar we hopen dat het ouders aanspoort met hun kinderen in gesprek te gaan, want dat is heel belangrijk. Het programma is er voor kinderen; hun vragen staan centraal.
Gewoon. Bloot. gaat niet over seksualiteit, al merk ik dat mensen dat denken. Ze verbinden naaktheid vaak met seksualiteit, maar dit programma gaat daar absoluut niet over. Naakt is gewoon bloot. In het programma komt ook naar voren dat je toestemming moet vragen wanneer je je naakte lichaam aan iemand laat zien. We geven kinderen mee dat het niet normaal is je zomaar uit te kleden.' Voor ouders die het programma niet geschikt vinden voor hun kinderen, heeft Reitzema een simpele oplossing: ‘De televisie heeft een uitknop.'
‘wijzen op de uitknop is te gemakkelijk’
Wietske Kruyswijk is oprichter van WiSEducatie, een organisatie die scholen helpt seksualiteit bespreekbaar te maken onder leerlingen vanaf groep 8:
‘Ik vind het mooi als het gesprek over lichamelijkheid en seksualiteit genormaliseerd wordt. Uit onderzoek blijkt dat de kans op ongewenste ervaringen afneemt als jongeren de woorden hebben erover te praten. De vraag is welke middelen je daarvoor inzet. Ik heb Gewoon. Bloot. nog niet gezien, maar het roept vragen bij mij op. Als het een tegenreactie is op onrealistische lichamen die kinderen op tv, pornosites en sociale media zien, denk ik: waarom zetten we daar iets tegenover in plaats van ze tegen zulke beelden te beschermen?
Waar ik moeite mee heb, is dat kinderen bij naakte volwassenen worden gezet met wie ze geen enkele relatie hebben. Terwijl de meeste ouders leren: jouw lichaam is privé, dat mag niemand zomaar bekijken. In het programma lijkt een heel andere norm te heersen.
Ik vind het ook niet zo passen bij groep 7 en 8. De schaamte die je op die leeftijd ontwikkelt, zorgt ervoor dat je voorwaarden stelt aan het blootgeven van jezelf. Dat heeft een functie – naakt ben je kwetsbaarder.
Een kind kan door het aanzetten van de tv ongewild worden geconfronteerd met deze naakte volwassenen. Ja, er zit een uitknop op, maar dan zijn de beelden al gezien.
En waarom helemaal bloot? Met bedekte borsten kun je toch ook zien dat er kleine en grote varianten zijn? Volgens mij is het vooral belangrijk dat bespreekbaar te maken. Door kinderen bewust op straat om zich heen te laten kijken, kun je ze ook laten ontdekken dat we niet allemaal het lichaam van David Beckham of Kim Kardashian hebben.’
‘volwassenen vinden het spannend’
Kinderpsycholoog en opvoedkundige Tischa Neve:
‘Eigenlijk moet ik vooral lachen om de hele hype die hierover is ontstaan. Volwassenen vinden het gewoon een heel spannend onderwerp. Het is lastig om erover te oordelen zonder dat ik het hele programma heb gezien, maar het doel van het programma vind ik goed. Verder is het heel goed om met jonge kinderen al over zulke dingen te praten. In de puberteit vinden ze het vaak ongemakkelijk of zijn ze meer op zichzelf gericht. Ik zie het programma als een uitnodiging met jonge kinderen in gesprek te gaan.’
‘kinderen zien minder echte lichamen’
Belle Barbé is schrijfster van het voorlichtingsboek Ik & Seks en voorzitter van de Stichting Kind en Seksualiteit:
‘Ik snap dat mensen schrikken als zo’n programma op televisie komt, maar ik denk dat het echt een goede zaak is. Er zijn tegenwoordig heel weinig momenten waarop jonge kinderen echte lichamen zien. Gezamenlijk douchen na het gymmen en sporten komt steeds minder voor. Daardoor krijgen ze het beeld dat de lichamen die zij op televisie en pornosites zien, gemiddeld zijn. Gewoon. Bloot. kan goede gesprekken opleveren. Ouders hebben vaak een aanleiding nodig om met hun kind over zo’n onderwerp te praten; het programma kan dat zijn. De ophef is waardevol, omdat het laat zien waar knelpunten zitten. Voor volwassenen is bloot iets seksueels, maar voor kinderen is dat niet zo. Seksualiseren van de gedachten van kinderen gebeurt in de hoofden van volwassenen.’
‘het kan vorm van seksueel misbruik zijn’
Gezinspedagoog Elly van der Gouwe werkt bij Driestar Educatief en is medeauteur van ‘Wonderlijk gemaakt’, een methode seksuele vorming voor het basisonderwijs. Ze schreef Wonderlijk en waardevol:
‘Vanaf een jaar of 8 gaan kinderen meer schaamte ervaren en privacy wensen. Dat zie ik niet als negatieve maar als positieve identiteitsontwikkeling: ze mogen een eigen persoon zijn met een eigen lichaam. In het bijzonder je geslachtsdelen hoeven anderen van jou niet te zien, en je kijkt daar zelf ook niet zomaar naar bij anderen. Schaamte of preutsheid wordt vaak negatief geduid, maar positief gezegd toon je met kleding je waardigheid.
Het programma maakte me nieuwsgierig. Toen ik begreep dat ze volledig naakte volwassenen aan kinderen tonen, gingen er ook wat alarmlampjes bij me branden. Wat me bij dit programma raakt, is dat het in de basis ongelijkwaardig en buiten een veilige context is. Kinderen kijken naar blote onbekende volwassenen. Als dat onvrijwillig gebeurt, bijvoorbeeld onder subtiele druk van hun ouders of anderen in hun omgeving, zou je het als een vorm van seksueel misbruik kunnen zien, omdat de grenzen van het kind worden overschreden en de integriteit wordt geschonden.
Als de volwassenen bij Gewoon. Bloot. in hun ondergoed waren blijven zitten, met de boodschap dat het daaronder privé is, zou daar een heel andere norm van uitgaan. Er zijn genoeg andere manieren om kinderen te leren dat ieder lichaam heel normaal is. Dat ze wonderlijk gemaakt zijn, geliefd en gekend.’
