Luister naar

In de rechtszaal is Shell ineens niet meer het herkenbare bedrijf achter de geel-rode schelp

Nieuws
Op de tweede zittingsdag in de zaak van Milieudefensie en zes andere ngo’s tegen Shell ging het nauwelijks over klimaatverandering en de schuld van het olieconcern daarin. Belangrijker was de vraag: wie of wat is Shell eigenlijk?
Gerard Reijn, Pieter Hotse Smit / vk
vrijdag 4 december 2020 om 03:00 aangepast 07:27
Directeur Donald Pols (links) van Milieudefensie en advocaat Roger Cox in de rechtbank waar Milieudefensie samen met zes andere organisaties een zaak heeft aangespannen tegen Royal Dutch Shell.
Directeur Donald Pols (links) van Milieudefensie en advocaat Roger Cox in de rechtbank waar Milieudefensie samen met zes andere organisaties een zaak heeft aangespannen tegen Royal Dutch Shell. beeld anp / Robin van Lonkhuijsen

Den Haag

Probeer ‘Shell’ aansprakelijk te stellen voor de schade die het aan het klimaat toebrengt en dan blijkt dat eenduidige olie- en gasbedrijf achter de geel-rode schelp plotseling lucht. Ongrijpbaar. Of in het beste geval: een doolhof.

Dit ervaren Milieudefensie, zes andere ngo’s en ruim 17.000 mede-eisers, die Shell voor de rechter hebben gedaagd met hun eis: stop met het veroorzaken van gevaarlijke klimaatverandering. Shell, stelt Milieudefensie-advocaat Roger Cox, moet in 2030 zijn uitstoot van broeikasgassen met 45 procent hebben verminderd. Het is, na de Urgenda-uitspraak tegen de staat, de tweede grote klimaatzaak in Nederland.

Shell staat volgens Milieudefensie op de elfde plaats bij de grote uitstoters op aarde en mag om die reden tot de orde worden geroepen door de rechter, zo redeneert Cox. Want als Shell blijft weigeren serieus mee te doen aan het beperken van de broeikasgasuitstoot, zijn de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs onhaalbaar. Terwijl de komende tien jaar cruciaal zijn om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen.

‘Als de politiek maar moeilijk in staat blijkt deze zaken snel te reguleren’, zei Cox dinsdag tijdens de eerste zittingsdag, ‘en als de rechtbank het ook niet doet, wie beschermt dan nog de burger tegen de gevolgen van de klimaatverandering?’

geen rechter

Shell erkende op de eerste dag van het proces, afgelopen dinsdag, dat klimaatverandering aangepakt moet worden en dat het concern daar een rol in heeft. Maar niet via een rechter. ‘Geen enkele private partij kan het energiesysteem eigenhandig veranderen. Ook Shell niet.’ Bovendien, mocht de rechter Shell wel dwingen tot schoner beleid, dan nog zou het de mondiale energietransitie niet dichterbij brengen. Een andere oliemaatschappij zou immers in het gat springen dat Shell dan zou laten ontstaan.

Wie had gehoopt dat de tweede (donderdag) van in totaal vier zittingsdagen zou leiden tot een scherp debat over de gevolgen van de productie van benzine en gas voor het klimaat, de zeespiegel, de biodiversiteit en de voedseloogsten in de wereld, werd maar ten dele bediend. Een groot deel van de tijd besteedden de advocaten aan beide zijden aan de vraag: kun je Shell wel als een eenheid beschouwen? Moet je niet alle 1100 Shell-vennootschappen wereldwijd apart aanspreken? Of kun je stellen dat het beleid van Shell tot klimaatschade leidt?

Hoe Shell aan de eis voldoet, en waar, dat doet er niet toe, betoogt de Milieudefensie-advocaat. CO2-uitstoot en de bijbehorende opwarming van de aarde beperkt zich immers niet tot landsgrenzen. Als in de jaarverslagen, die door accountants zijn gecontroleerd, in 2030 maar duidelijk wordt gemaakt dat die uitstoot inderdaad is afgenomen conform de klimaatafspraken van Parijs.

Juridisch gaat het om de vraag waar het Handlungsort nu precies ligt, zeg maar: de plaats delict. Voor Milieudefensie is het zonneklaar dat dat het hoofdkantoor van Shell in Den Haag is: daar wordt het schadelijke beleid gemaakt, dat door de werkmaatschappijen wordt uitgewerkt en dat in al die 1100 vestigingen van het concern leidt tot activiteiten die CO2 gaan uitstoten.

rookpluim

Beleid leidt niet tot schade, redeneren de advocaten van Shell. Je kunt hooguit zeggen dat de rookpluim van fabriek A, of de benzine uit fabriek B tot klimaatschade leidt. Kortom, zeggen de Shell-advocaten: je zou rechtszaken moeten aanspannen in alle landen waar Shell-vestigingen zitten of Shell-producten worden verkocht.

Waar Cox namens Milieudefensie meent dat Nederlands recht van toepassing is op Royal Dutch Shell, zeggen de advocaten van Shell dat de rechtbank zich zou moeten baseren op de rechtsregels in alle landen van de wereld. Met de ondertoon dat dit praktisch onmogelijk is.

Dan is het nog de vraag waar die schade wordt ondervonden. Op vragen van de rechter zei Cox dat het Milieudefensie primair te doen is om de wereldwijde bevolking, maar voegde eraan toe dat het in tweede instantie te doen is om schade voor Nederland. Afhankelijk van de juridische route waarvoor de rechter kiest. Ho, ho, reageerde Shell-advocaat Jan de Bie Leuveling Tjeenk toen. Dit had Shell niet opgemaakt uit de dagvaarding en beoordeelde de uitleg van Milieudefensie als een wijziging in de vordering. ‘Dat geeft een andere zaak', zei hij. ‘En daarmee een ander verweer.' Hij kreeg ermee wat hij beoogde: de rechtbank gaat zich beraden en neemt volgende week een beslissing of ‘in strijd met de goede procesorde' is gehandeld.

En zo lijkt te gebeuren wat jurist Laura Burgers, die vorige maand promoveerde op mondiale klimaatzaken, zaterdag in de Volkskrant al voorspelde: het wordt een lange zit. 15 december wordt de zaak hervat. <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.

Anniek Pheiher leidt een trainingssessie voor activistische beleggers bij The Field in Leiden.

Klimaatactivistische beleggers trainen voor de confrontatie met CEO's: 'Ik wil ja of nee horen'

In de aanloop naar het aandeelhoudersseizoen stoomt Milieudefensie honderden klimaatactivisten klaar om een duurzamer beleid af te dwingen bij bedrijven. Actrice Anniek Pheifer traint de activistische beleggers.