Filmmaker volgt drie zussen die bij het opruimen van het huis van hun overleden moeder. Het onvermijdelijke afscheid

Hilversum

Wat was je inspiratie voor het maken van de documentaire?

‘Mijn vader is plotseling overleden toen hij 61 was. Ik was 25 en totaal niet voorbereid. Je staat er niet bij stil dat je vader plotseling kan overlijden. Het opruimen van het huis hoorde daar ook bij. Dat opruimen was een belangrijk onderdeel van mijn rouwproces. Ik vond mijn vader terug in de spullen. Kleine, onbenullige dingen waar je dan toch meer emotionele waarde aan hecht dan je denkt, zoals bepaalde kledingstukken of oud speelgoed. Het doet je denken aan je jeugd en andere herinneringen die je hebt aan de overledene.

Het plan dat ik heb geschreven voor de documentaire verliep anders dan anders. Normaliter schrijf je een plan en heb je de personages al helder, maar in dit geval moest ik iemand hebben van wie de ouder kortgeleden was overleden. Zo kwam ik bij de drie zussen. Een paar dagen nadat we contact hadden gelegd zijn we begonnen met filmen.’

Filmmaker Loes Janssen - beeld 3Lab

Hoe was dat voor jou en de zussen?

‘We moesten in het begin aan elkaar wennen. Het was voor ons allemaal een aparte situatie, maar het is goed gegaan. Je bent plotseling getuige van een heel persoonlijke en kwetsbare situatie. Hun verdriet greep mij aan, ook al sta ik als filmmaker op afstand. Het was een ontzettende blijk van vertrouwen dat ik hen mocht volgen, omdat zij nog midden in het rouwproces zaten. Hun moeder was weliswaar ziek geweest, maar de laatste weken van haar leven ging ze wel snel achteruit. Op een gegeven moment was ik aan het filmen toen het huis leeg was en de zussen weg waren. Het was apart om dat vast te leggen. Ik voelde mij bijna bezwaard dat ik daar was, vooral in de slaapkamer waar de moeder was overleden. Het voelde heel intiem.’

Wat herkende je van je eigen ervaring in die van de drie zussen?

‘Hun manier van rouwen was wel anders dan die van mij. Zij waren wat praktischer ingesteld, maar dat was ook een manier om met hun emoties om te gaan. Een grapje tussendoor of ‘tja’ op het moment dat hen iets aangrijpt en dan weer verder met opruimen. Wat ik wel herkende, was de angst om dingen weg te gooien, hoe onbenullig die ook waren, puur vanwege een verhaal of emotie. Je kunt de spullen daarom niet loslaten. Een van die dingen was een schommelstoeltje. Op geen enkele manier nuttig voor hen, maar een van de zussen heeft het toch meegenomen. Zo’n beslissing wordt niet rationeel genomen. De harde waarheid is dat niemand zit te wachten op oude spullen, ook de kringloopwinkels niet. Met alle spullen van overleden mensen die ze binnenkrijgen, komen ze om in wat door veel mensen als ‘troep’ wordt beschouwd. Maar wanneer het de ‘troep’ van je ouders betreft, heb je er gelijk een ander gevoel bij.’

De zussen komen niet herkenbaar in beeld. Was dat een bewuste keuze van jou of wilden zij dat?

‘Dat was een bewuste keuze van mij. Het is de afwezigheid van de overleden persoon in kwestie die centraal moet staan en de spullen die zijn achtergelaten. Dat was een grote uitdaging voor mij, maar ik ben blij met het resultaat. Waar het mij vooral om ging, is dat ik een verhaal laat zien waarin iedereen zich kan herkennen. Iedereen rouwt op een andere manier, daarom legde ik niet te veel nadruk op individuele emoties. Zo wilde ik geen huilende mensen in beeld hebben, want de pijn kan ook zitten in het onderdrukken van emotie.’

Wat achterblijft van Loes Janssen is 6 december te zien bij 3Lab op NPO 3.

Wat gebeurt er met de oude spullen die eigenlijk niemand wil hebben? - beeld 3Lab