TV Vooraf: We komen als vrienden
Met een zelfgebouwd vliegtuigje zoekt filmmaker Hubert Sauper desolate plekken in Zuid-Sudan op om inwoners hun verhaal te laten doen. Terwijl het jongste land van Afrika langzaam wegzakt in een stammenoorlog, stromen buitenlandse investeerders binnen om het grondgebied te exploiteren.
Onder de vlag van ‘wij komen beschaving brengen’, blijken weldoeners uit China en Amerika vooral hun eigen ideeën na te volgen. Een Chinees oliebedrijf vervuilt door boringen een waterbron. Zendelingen uit Texas dwingen kinderen ondergoed en schoenen te dragen.
Sauper brengt geen samenhangend verhaal, maar giet een stortvloed aan – vaak prachtige – beelden, indrukken en opvattingen over de kijker uit. Soms te suggestief, bijvoorbeeld als hij zonnende blanken bij een zwembad in beeld brengt na een reeks bloederige oorlogstaferelen. Het gemis aan context en wederhoor is een zwakte in deze documentaire.
Het is goed dat je verwarring en onbegrip voelt, zei Sauper daarover in een interview met OneWorld. ‘Daardoor ga je zelf zoeken.’ Dat kijkers boos reageren als hij informatie over Sudan weglaat, heeft volgens hem te maken met angst. ‘Mensen willen meer informatie. We willen omringd worden met Wikipedia-feiten. We willen een oorlogsverslaggever die ons uitlegt wat er in een Afrikaans dorp gebeurt. Maar dat is kolonialisme. Het idee dat wij de specialisten zijn, de situatie begrijpen en vrede schenken aan deze donkere mensen. Dat wilde ik weglaten.’
Sauper stelt dat wat in Zuid-Sudan gebeurt, een ‘echo van de geschiedenis’ is. ‘Dat gaat niet alleen over de opdeling van een land, maar over de lange geschiedenis van bloed en vernieling die het symboliseert.’ Want, zo zegt hij in het interview, uiteindelijk willen alle hedendaagse kolonisators hetzelfde. ‘Ze komen als vrienden, maar willen meer dan ze kunnen krijgen. Ook hebben ze allemaal de oppervlakkige gedachte dat ze niet alleen profiteren, maar ook iets teruggeven.’ En dat is precies het pijnpunt. Sauper. ‘De redenering is: Ik wil dat jij gelukkig bent, maar wel op de manier die ik denk dat goed is.’
De luttele miljarden die Amerika, China en Europa investeren voor hulp en wederopbouw, is veelal schone schijn, wil Sauper duidelijk maken. ‘Tien miljard dollar geven om “als vrienden te komen”, terwijl er 600 miljard dollar aan olie in de grond ligt. Het verschil tussen die bedragen is zo gigantisch. Alsof je een bosje bloemen geeft aan een oud vrouwtje om haar huis te kopen.’
2doc: We Come as Friends, vpro, npo 2, 23.45-01.30 uur.