Zo voorkom je als baas en werknemer burn-out

De dag van 18 augustus 2011 herinnert Mascha Mooy zich nog als de dag van gisteren. Ze had een gerespecteerde baan als headhunter op de Zuidas – het zakendistrict in Amsterdam – met bijpassend salaris. Toch ging ze met tegenzin naar haar werk, omdat ze al langere tijd werkzaamheden moest verrichten die niet bij haar pasten. Toen ook haar relatie op de klippen liep, kreeg ze last van paniekaanvallen, huilbuien en slapeloosheid. Haar manager zag dat het niet goed ging en nam Mooy op die bewuste 18 augustus apart. Nog diezelfde dag lag ze ­eruit.

Het taboe op burn-out is nog altijd groot, merkte Mooy tijdens haar herstelperiode. En maar weinig werkgevers weten hoe zij werknemers die dreigen uit te vallen door overbelasting, goed kunnen begeleiden. Speciaal voor hen schreef Mascha Mooy Bye Bye Burn-out. Uitval op de werkvloer voorkomen en aanpakken. Het boek ligt op woensdag 9 oktober in de boekwinkels.

Over burn-outs is al veel geschreven. Wat voegt uw boek hieraan toe?

‘Dit is het eerste boek dat voor werkgevers is geschreven. Veel werkgevers onderschatten het probleem of denken juist meteen dat ­iemand die in een burn-out raakt niet spoort. Hun geef ik mee dat het belangrijk is oog te hebben voor werkstress en actief naar een ­oplossing te zoeken. Daarnaast realiseren werkgevers zich vaak onvoldoende dat zij een voorbeeldfunctie hebben. Als je aan je werk­nemer het advies geeft op tijd naar huis te gaan, zul je dat zelf ook moeten doen. En als werkgever moet je realistische doelen stellen. Komt een medewerker net terug van vakantie? Geef hem dan eerst de tijd om zijn achterstallige mail weg te werken.’

Welke situaties op het werk kunnen meewerken aan een burn-out?

‘Aan een burn-out gaat een lange periode van stress en overbelasting vooraf. Vaak heeft het lichaam al eerder signalen van overbelasting gegeven, maar zijn die genegeerd. Een burn-out kan iedereen overkomen, maar mensen die overambitieus en perfectionistisch zijn, zijn er extra gevoelig voor. Zij trekken bijvoorbeeld veel werk naar zich toe. Ook als je een baan hebt die niet bij je past, loop je het risico een burn-out te krijgen. Als je namelijk te lang te vaak activiteiten onderneemt die eigenlijk niet bij je passen, omdat je vindt dat je die dingen moet doen, loop je jezelf op een bepaald moment voorbij. Maar ook veelvuldig op ­sociale media zitten en FOMO (Fear of Missing Out, de angst om dingen te missen) ervaren, kunnen bijdragen aan het in de hand werken van een burn-out.’

Hoe kom je van een burn-out af?

‘Een burn-out is geen ziekte die met medicijnen te behandelen is. Aan personen met een burn-out worden nog weleens antidepressiva voorgeschreven, maar dat is een heel slechte ontwikkeling. Van die rotzooi word je alleen maar lamlendig. Via mijn eigen bedrijf Bye Bye Burn-out bied ik een multidisciplinaire therapie aan die onder meer gericht is op gedragsverandering. Het is belangrijk dat mensen met een burn-out inzage krijgen in patronen die hun stress opleveren. Toepasbare tips die ik geef, zijn bijvoorbeeld: lees je werkmail niet in het weekend, zodat je afstand neemt van je werk en lunch zeker niet achter je bureau.’

Wat nu als je werkgever weinig doet met je stressklachten?

‘Als je herhaaldelijk hebt aangegeven dat je bijvoorbeeld te veel werk hebt en je manager neemt je klachten niet serieus, is het belangrijk om het hogerop te zoeken. Klop aan bij een ­hogere baas. Dat klinkt heel eng, maar is echt nodig. Want als je voortdurend overbelast bent, kun je je werk niet lang volhouden. Wordt er dan nog niet naar je geluisterd, dan zou ik uiteindelijk willen adviseren een andere baan te zoeken. Dat is natuurlijk wel echt het laatste redmiddel en dit moet je niet zomaar willen doen.’

Hoe kun je een burn-out voorkomen?

‘Mijn eerste tip is: leef gezond. Het effect van gezonde voeding, voldoende beweging en een goede nachtrust wordt vaak onderschat. Cafeïne, suikers en alcohol dragen bij aan de aanmaak van stresshormonen in het lichaam. Het is dus handig om te minderen met voedingsmiddelen met die stoffen erin. Daarnaast is ontspanning belangrijk. Dat betekent niet dat je met een zak chips en een wijntje op de bank moet ploffen, hoewel dat af en toe natuurlijk fijn is. Maar rustig sporten, creatief bezig zijn en in de tuin werken zijn effectievere vormen van ontspanning, want daarbij doet je lichaam nieuwe energie op. Verder is het goed te letten op je ademhaling. Zorg ervoor dat je ademhaling laag in de buik zit. Maar de belangrijkste tip is: zorg dat je werk doet dat bij je past en waar je energie uit haalt.’

Hoe zorgt u ervoor dat u niet opnieuw in een burn-out raakt?

‘Dat is een blijvende uitdaging, want ik heb een groeiend bedrijf. Ik weet nu dat ik niet alles kan, dus ik maak bewust keuzes. Voorheen ging ik later naar bed om mijn werk maar af te krijgen, nu zeg ik afspraken af of stel ik ruimere deadlines. Want als je blijft doorjakkeren, gaat het fout. Momenteel heb ik het bijvoorbeeld druk met de lancering van mijn boek, dat betekent dat andere zaken even on hold staan.’

Mascha Mooy: ‘De term ‘burn-out’ wordt te pas en te onpas gebruikt. Dat zorgt voor verwarring en misstanden. Bij een burn-out ben je niet zomaar moe, je voelt je fysiek en mentaal volledig opgebrand. Je kunt helemaal niets meer. Een jonge vader of moeder kan zich moe voelen door gebroken nachten, maar dat is iets anders dan een burn-out. Die hebben vaak serieuze uitvalsverschijnselen, zoals concentratie- en geheugenproblemen en het niet of nauwelijks kunnen verdragen van prikkels, evenals het hebben van moeite om simpele huishoudelijke taken uit te voeren. Een burn-out wordt nog weleens verward met een depressie. Maar een depressie is een psychische ziekte, een burn-out is geen ziekte, maar een periode van overbelasting.’

‘Er zijn geen exacte cijfers bekend over het aantal mensen dat een burn-out krijgt, maar we weten wel dat het er steeds meer zijn. Overigens zijn vrouwen er iets gevoeliger voor dan mannen.’

Maak duidelijk bij wie medewerkers terechtkunnen als ze persoonlijke zaken kenbaar willen maken.

Spreek waardering uit naar medewerkers, geef welgemeende complimenten.

Vang eventuele emoties op wanneer overspannenheid of burn-out bij de medewerker is geconstateerd.

Toon begrip en respect voor de situatie, laat zien dat je hier samen uit wilt komen.

Vraag op een geschikt moment naar mogelijke vragen, onzekerheden of angsten die iemand misschien heeft.

Vraag waar iemand behoefte aan heeft en wat je eventueel voor diegene kunt betekenen.

Stimuleer de medewerker tot contact met (ex-)lotgenoten en/of een burn-outspecialist. Biedt aan om dit te faciliteren.

Communiceer de reden van uitval aan collega’s. Overleg wel eerst met de zieke medewerker wat en hoe je dat gaat communiceren.

Wrijf je medewerker niet in dat hij of zij onmisbaar is en dat verzuim wel het laatste is wat het team kan gebruiken.

Mensen die in een burn-out raken, hebben vaak het gevoel dat de burn-out hen plotseling overkomt. Maar dat is niet waar, zegt Mascha Mooy. Aan een burn-out gaat vaak een lange periode van overbelasting vooraf. Om te onderzoeken of ik risico loop op een burn-out, doe ik online een test die is opgesteld door wetenschappers van de KU Leuven. De test is het resultaat van een driejarig onderzoeksproject. Voor ik aan de test begin, krijg ik een waarschuwing dat de uitkomst van deze test geen diagnose geeft. De test geeft alleen aan of je risico loopt in een burn-out te raken. Mocht je je zorgen maken over de uitslag, dan raden de wetenschappers aan een hulpverlener te raadplegen.

De test bevat 23 vragen. Zo moet ik aangeven of ik mij geestelijk uitgeput voel op het werk en of ik mij snel moe voel bij inspanning. En voel ik mij ’s avonds mentaal uitgeput en leeg? Heb ik vaak het gevoel dat ik geen belangstelling en enthousiasme meer kan opbrengen voor mijn werk? Als antwoordmogelijkheden heb ik ‘nooit’, ‘zelden’, ‘soms’, ‘vaak’ en ‘altijd’.

Gelukkig kan ik op bijna alle vragen ‘nooit’ antwoorden. Als ik de test afrond, zie ik dat ik ‘in het groen’ scoor. Ik loop geen risico op een burn-out, een geruststellende gedachte.

Bye bye burnout. Uitval op de werkvloer voorkomen en aanpakken

Mascha Mooy. Uitg. Business contact, Amsterdam 2019. 224 blz. € 24,99