Knallen, bakken, duiken of vluchten

‘Ik ben nu 63 jaar en vier jaar geleden zei een vriend: “Doe je mee? We gaan de nieuwjaarsduik organiseren bij de Maas.” Ik dacht eerst: ik ben niet gek. Maar het is leuk dit samen te doen. Er zijn mensen van allerlei leeftijden bij, ook kinderen van 12 jaar. Mijn zoon en dochter die nu 19 en 22 jaar zijn, doken in 2016 ook het water in. Ze weten nog niet of ze dit jaar gaan. Het is de vierde keer dat we de Overasseltse Nieuwjaarsduik organiseren. De eerste keer doken er vier mensen. De laatste keer een man of twintig.’

Dit jaar verwacht Aaldering extra toeschouwers en deelnemers omdat de organisator van de nieuwjaarsduik de prinsen van beide carnavalsverenigingen in het dorp heeft uitgenodigd om met hun gevolg te water te gaan.

kikvorsman

‘Hoe we het aanpakken? We zetten een huisje neer voor het omkleden. Om 14.00 uur duiken we in het water en gaan er als een speer weer uit. Dan snellen we naar de Veldschuur voor een warme drank. Hier is een Nieuwjaarstreffen waar je iedereen een goed 2018 wenst. ’s Avonds is er het Poeiersuukerbal met de Poeiersuukerband in het Verenigingsgebouw van Overasselt. Daar ga ik ook elk jaar heen.

Of het gevaarlijk is de Nieuwjaarsduik in de rivier te doen? De Maas stroomt bij ons niet zo hard als de Waal bij Nijmegen. Door de stuwen is het bij Overasselt bijna stilstaand water. Door eerdere problemen bij de stuw stond vorig jaar het water in de Maas laag. We hadden er een strandje bij. Er is een kikvorsman gevraagd om aanwezig te zijn voor de veiligheid. Of we officieel in deze rivier mogen zwemmen, weet ik niet. In de zomer wordt er soms ook in gezwommen. Voor mij hoort de nieuwjaarsduik er tijdens de jaarwisseling intussen helemaal bij. Het is een traditie geworden.’

‘Ik ontvlucht graag de vuurwerkdrukte in Nederland en verstop me in Zuid-Frankrijk. Ik vlieg er met mijn moeder heen op 30 december en blijf logeren bij mijn oma tot begin januari. Zij woont in Lorgues, en dorpje tussen Nice en Marseille. Zij is in Frankrijk geboren en mijn moeder ook. Op 31 december is het de trouwdag van mijn opa en oma. Mijn opa is zes jaar geleden overleden. Maar mijn oma die nu 92 jaar is, vindt het fijn dat we die dag bij haar zijn. We trekken dan een fles Muscat de Frontignan open, de drank die zij samen dronken.’

galette des rois

‘Daar in Frankrijk er is geen vuurwerkcultuur zoals in Nederland. Soms zie je twee vuurpijlen vanaf de heuvels de lucht in gaan. Ze komen waarschijnlijk bij Nederlanders vandaan die er huizen bouwden. De honden in de vallei reageren meteen op dat vuurwerk.

In Frankrijk is een andere traditie rond oud en nieuw populair. Veel mensen bakken een galette des rois, een driekoningenkoek. Ze doen dat met bladerdeeg en amandelspijs. Je verstopt er een boon of een poppetje in. Dit poppetje, dat ook santon wordt genoemd, kan bijvoorbeeld het kind Jezus voorstellen of Maria of Jozef. Deze kerststalfiguren zijn later aangevuld met Provençaalse dorpsfiguren zoals een mandenvlechter. Wie het stuk koek krijgt met de boon of het poppetje erin, doet deze stiekem in het glas van iemand. Zij worden samen benoemd tot koning en koningin. Driekoningen is traditioneel pas op 6 januari, maar de koek wordt vaak al op oudejaarsdag gegeten.’

milieu

‘Ik herinner me het vuurwerk in het jaar 2000. Mijn vader wilde een vuurpijl afsteken op oudejaarsavond. Ik was bang dat het fout zou gaan of de knal te hard was. Het was voor mij een opluchting toen 1 januari aanbrak. Er was dat jaar ook wel veel vuurwerk. Al wekenlang lieten buurkinderen rotjes afgaan. Ze gooiden deze zelfs naar mij als ik langs fietste. Dat vond ik vervelend, evenals al die rommel en de herrie die duizendknallers geven. Zelf heb ik nooit meer dan sterretjes afgestoken en daar houd ik het ook bij.

Als ik op 1 januari die dichte mist zie hangen, veroorzaakt door het vuurwerk, denk ik: dat moet je toch niet willen? Wat een milieuvervuiling. Met één gemeentelijk vuurwerk zoals in veel grote steden in onze buurlanden heb je veel minder vervuiling dan in Nederland waar iedereen zelf maar vuurwerk mag afsteken. Het scheelt ook veel rommel op straat. En denk eens aan de jankende huisdieren. Honden schrikken van die knallen. Wat minder bekend is dat vogelpopulaties er door verstoord worden.

Ik vind ook niet dat alles op 1 januari ineens allemaal anders moet. Als je goede voornemens hebt, waarom start je er dan niet meteen mee? Of met Kerst? Dat is ook een mooi moment.’

‘We organiseren het carbid schieten hier in Hardenberg met elf personen. Veel mensen komen die dag naar ons toe om te kijken, ook families met kinderen. We beginnen tegen een uur of tien en voor het donker is alles weer opgeruimd. Daarna eten we samen en vieren oudejaarsavond. We doen het carbid schieten in een sportpark. Dit jaar valt oudjaarsdag op zondag en we kregen zelfs toestemming om op zaterdag carbid te schieten. Op de zondag wilden we niet vanwege de kerkgang van veel mensen.

Hoe je het doet? Je hebt een melkbus nodig, water, carbid en een gasbrander. Carbid ziet eruit als steen. Het brok carbid leg je in de melkbus. Daar doe je water bij. Dan komt er gas vrij. Als je er met een gasbrander een vlam bij houdt, volgt na zo’n 45 seconden een enorme knal. De bal die op de melkbus ligt, schiet door de ontstane druk de lucht in. Om mijn oren te beschermen, draag ik grote oorkleppen die ze gebruiken in de bouw.’

politie

‘Iedereen kan carbid schieten. Maar je moet het durven en snel zijn. In Noordoost-Overijssel wordt veel carbid geschoten. De eerste keer begonnen we op het grasveld bij het ziekenhuis. Toen kwam de politie en zei dat we daar niet mochten staan. Dat begrepen we wel. Dit was dicht bij het ziekenhuis. We zijn het toen bij ons eigen huis gaan doen. Dat mocht absoluut niet van de politie. Toen verhuisden we naar het veld voor het sportpark. Ook daar stuurde de politie ons weg. We vroegen: “Waar mogen we dan heen?” Ze zeiden: “Ga maar helemaal achterop het sportpark staan.” Daar komen we nu elk jaar terug.

Wat er zo leuk aan het carbid schieten is? De gezelligheid, samen heb je lol en je drinkt er wat bij. Het is voor ons ook een traditie geworden.’

‘Ik bak Cadzandse suikerwafels. Dat zijn nieuwjaarswafels die je presenteert aan je gasten bij de koffie of bij een borrel op nieuwjaarsdag. Eigenlijk kun je ze de hele maand januari aanbieden aan je visite. Ik maak ze al ruim vijftig jaar in december met een wafelijzer dat ik kreeg van de familie van mijn man. Ik kom zelf uit Brabant. Toen ik hier in Zeeland kwam wonen, leerde ik de suikerwafels kennen. We noemen ze suukerwoafels. Vroeger legden we het wafelijzer op de kachel. Nu leg ik het op het gasfornuis.’

zwaar werk

‘Sommige mensen maken de wafels met een elektrisch apparaat, maar ik doe het liever op de traditionele manier. Ik leerde de wafels maken van een tante van mijn man. Het is precies werk. Ik vind het leuk anderen te leren hoe je dit moet doen. Waar je op let? Zorg bijvoorbeeld dat het ijzer niet te warm wordt, want dan verbranden de wafels. Eigenlijk is het best zwaar werk en je moet je concentreren. Ik doe de telefoon en deurbel uit. Zo word ik niet gestoord.’

stuiterballen

‘Ik begin met het maken van deeg van suiker, boter en eieren. Daar draai ik kleine bolletjes van. Het lijken wel stuiterballen. Als het ijzer warm genoeg is, leg ik er vier bolletjes in en klap het weer dicht. Om de wafels aan beide kanten bruin te laten worden, draai ik ze op het juiste moment om. Ik weet dat er in Noord- en Oost-Nederland ook allerlei tradities bestaan rond nieuwjaarswafels. In sommige delen van het land rollen ze de wafels op en heten ze nieuwjaarsrolletjes. In andere delen kniepertjes of knijpertjes. Onze suikerwafels zijn zoals de naam al zegt zoeter. Er gaat veel suiker in het deeg.’ ¦