Luister naar

Gun jezelf af en toe wat tranen

Nieuws
De westerse samenleving is overprikkeld. Meer en meer mensen gaan aan grenzeloosheid ten onder. We zijn doorgeslagen in ons verlangen naar vrijheid en beginnen weer het nut van discipline en matiging in te zien. Maar kunnen we afzien van onbegrensd leven? En hoe dan?
Maurice Hoogendoorn Maurice Hoogendoorn
zaterdag 31 december 2016 om 03:00
Gun jezelf af en toe  wat tranen
Gun jezelf af en toe wat tranen istock / Roman Baiadin

Het leven in West-Europa anno nu wordt gekenmerkt door een enorme vrijheid. De keuzemogelijkheden zijn elke dag weer legio. Als ik ’s avonds op de bank een serie of film wil kijken, kan ik via Netflix kiezen uit een enorm aanbod. Als ik muziek wil luisteren, idem dito: via Spotify staan duizenden nummers in allerlei genres tot mijn beschikking. In de supermarkt kan ik kiezen tussen tig verschillende soorten chips, tandpasta, koffie en brood; niet slechts bruin of wit, Liefde & Passie-brood behoort ook tot de mogelijkheden. In de kerk hoef ik niet meer zoals vroeger een of twee liedbundels mee te nemen; via de beamer kan elk lied dat we maar willen, geprojecteerd worden. En dan is er nog mijn smartphone uiteraard, waarmee ik de hele wereld binnen handbereik heb. Een telefoon waarmee je alleen maar kunt bellen, klinkt ons inmiddels prehistorisch in de oren.

Fijn, zo veel opties en mogelijkheden. Maar soms word je er ook een beetje moe van. Een tijdje terug dacht ik ineens dat het misschien best aardig zou zijn om alleen nog een paar cd’s te hebben in plaats van het gigantische Spofity-aanbod. Toegegeven, ik zie direct de beperking, maar de overzichtelijkheid ervan spreekt me aan (overigens heb ik m’n Spotify-abonnement nog steeds; het idee alles te kúnnen luisteren, vind ik blijkbaar erg verleidelijk).

De Belgische psychiater Dirk de Wachter vindt dat de westerse samenleving uitstekend voldoet aan de diagnose ‘borderline’. De symptomen: instabiele relaties, veel mensen die met hun identiteit worstelen, gevoelens van leegte, slaaf zijn van voortdurend wisselende begeertes en impulsen.

antidepressiva

Volgens De Wachter, onder meer bekend van zijn bestseller Borderline Times, is de westerse samenleving, waar ongebreideldheid hoogtij viert, overprikkeld. Het gevolg: meer dan een miljoen Belgen slikken pillen om het vol te houden. Slaapmiddelen, kalmeermiddelen, antidepressiva. Een onthechte samenleving zet de deur open voor aberraties, volgens de psychiater. Hij denkt daarbij aan fundamentalistisch geloofsescapisme (jongeren die zich aangetrokken voelen door ISIS) maar evengoed aan hedonistisch escapisme (geluk zoeken in fantastische ervaringen: vliegskiën of drie keer de Mont Ventoux op fietsen). ‘De zoektocht naar geluk is zo oud als de mens’, zegt De Wachter op mijn vraag of dat niet iets van alle tijden is, ‘maar ook hierin zie je de grenzeloosheid van vandaag terug. Het moet steeds meer en fantastischer zijn, daarin proberen we ons geluk te vinden. We zijn niet tevreden met gezellig bij elkaar zitten, nee, daarvoor moeten we naar de Kaaimaneilanden. Maar dat zoeken naar een kick, naar nog fantastischer, is niet de oplossing. Na meer, meer en meer volgt op den duur de ledigheid.’

Filosoof en Denker des Vaderlands Marli Huijer ziet eenzelfde soort ontwikkeling als De Wachter. Vanaf de jaren zestig vond in het Westen, en zeker in Nederland, een dedisciplinering plaats, schetst zij. In de strijd om meer vrijheid hebben instituten als de kerk, maar ook de overheid, aan gezag ingeboet. In de jaren tachtig is de marktwerking gestimuleerd, met als gevolg de verleiding van consumentistisch gedrag. Iets later volgde de digitale revolutie, de opkomst van computers, internet en mobiele telefoons. ‘Daardoor konden heel veel culturele ontwikkelingen die er al waren, ook daadwerkelijk gefaciliteerd worden’, zegt Huijer, die onder meer in haar boek Discipline over deze ontwikkelingen schrijft. ‘De liefde is een mooi voorbeeld. In de jaren zestig vonden veel mensen al dat je vrij moet zijn in wie je kiest, maar door de opkomst van datingsites en goedkope vliegtickets is dat ook een stuk makkelijker geworden.’

Vrijheid was de afgelopen decennia het hoogste ideaal, maar daar komt langzaam verandering in. Of beter gezegd: we ontdekken dat discipline en matiging toch niet zo verkeerd zijn, dat ze ons juist kunnen helpen om een vrij mens te zijn in plaats van een slaaf van onze impulsen. Huijer: ‘Je ziet het bijvoorbeeld aan het feit dat de manier waarop we onze smartphone gebruiken voortdurend ter discussie staat. Mensen raken burn-out doordat ze continu bereikbaar zijn, als het ware voortdurend ‘aan’ staan.’

De hamvraag is wat we nu moeten doen om niet aan de grenzeloosheid ten onder te gaan. De Wachter merkt dat een deel van de wetenschappers en politici heil zoekt in meer regels. ‘We luisteren niet massaal meer naar de pastoor, maar ik merk bijvoorbeeld in de geneeskunde dat er geroepen wordt om normen en waarden in regels vast te leggen. Zoveel alcohol mag je maximaal drinken, je mag niet roken, enzovoorts. Maar ik geloof niet dat de oplossing ligt in de terugkeer naar een meer autoritaire samenleving, waarin begrenzing van bovenaf wordt opgelegd. Ik pleit voor begrenzing van binnenuit, door een goede hechting en opvoeding van kinderen. Als je een kind leert dat één snoepje voldoende is en dat het er geen tien nodig heeft, zal het deze grenzen internaliseren en hoeft er later geen dokter of politicus aan te pas te komen.’

vrienden

Huijer gelooft ook niet in een terugkeer naar de strikte samenleving van de jaren vijftig, maar evenmin heeft ze veel vertrouwen in interne begrenzing. ‘Topsporters zijn er goed in om streng voor zichzelf te zijn, maar de meeste mensen hebben hulp van buiten nodig. Ik denk dat de mensen om ons heen erg belangrijk zijn voor onze discipline. Maak afspraken met vrienden. Ik weet van zzp’ers die bij elkaar gaan zitten om ervoor te zorgen dat ze aan het werk gaan. Ik ken vriendengroepen die hun telefoon in een kastje stoppen als ze bij elkaar gaan eten, om echt aandacht voor elkaar te hebben. Mijn ervaring is dat afspraken ­maken met anderen een goed middel voor ­discipline is.’

De Wachter heeft ook nog een advies: sta jezelf toe om ook eens ongelukkig te zijn. Tranen horen bij het leven. Zijn woorden klinken in eerste instantie wellicht wat vreemd, maar er zit wel degelijk iets in, merk ik, als ik er langer over nadenk. De afgelopen tijd moest ik geregeld denken aan een tv-programma dat dit seizoen is uitgezonden, met de titel: Marlijn: de dolende dertiger. Actrice Marlijn Weerdenburg zoekt hierin naar antwoorden op levensvragen van dertigers. Weerdenburg heeft de liefde gevonden en een leuke baan, maar tobt toch heel wat af. ‘Moet ze zich niet beter focussen op haar carrière? Of trouwen? Een huis kopen? Wil ze eigenlijk wel kinderen, wanneer dan en wil ze met deze man oud worden? Of moet ze eerst nog op wereldreis? Ze wil alles.’

Obsessief zoeken naar geluk, noemt De Wachter dat. Een zoektocht die volgens hem eindigt in lucht en leegte. In zijn diagnose herken ik mezelf toch ook een beetje (hoewel ik nog nooit op de Kaaimaneilanden ben geweest). Misschien is de uitdaging voor 2017 inderdaad wel zo simpel: je hóéft niet altijd gelukkig te zijn. Gun jezelf af en toe een paar tranen. ?

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
'Museum Buren & Oranje is ontstaan vanuit een privécollectie.'

Uit de hand gelopen Oranje-verzamelingen: een nieuw seizoen voor Oranjemusea

De twee grootste Oranjemusea in Nederland openen in april hun deuren weer. In Diepenheim en Buren kunnen bezoekers vitrines boordevol borden en bekers bewonderen. 'De musea zijn ontstaan vanuit een privécollectie'

Cor Visscher: 'Het doet me verdriet als ouderen op zondag niet naar de kerk kunnen gaan.'

Cor (76) regelt de autorijdienst in zijn kerk: 'Soms moesten er een paar rollators mee in de kofferbak'

Cor (76) coördineert de autorijdienst van de kerk: 'Aan de telefoon vraag ik aan de kerkganger die opgehaald wil worden: ‘Wie denk je dat de chauffeur wordt, raad eens?’'

Matteo van der Grijn speelt Petrus in The Passion. 'Ik was vereerd dat ik werd gevraagd. Het is een groot, jaarlijks, breed toegankelijk evenement waaruit mensen houvast halen. Het heilige verhaal wordt heel concreet gemaakt: vrienden die onvoorwaardelijk voor elkaar gaan.'

Matteo van der Grijn speelt in The Passion. 'Ik ga nu ook het paasverhaal aan mijn kinderen voorlezen'

Acteur Matteo van der Grijn (43) hangt tussen geloof en ongeloof in. In The Passion speelt hij Petrus. ‘Het kan zomaar zijn dat er iets is.’ Jaarlijks leest hij zijn kinderen het kerstverhaal uit Lucas 2 voor.

Barend Schuurman: 'Als er straks één jongere is die mede dankzij het jeugdwerk in God gaat geloven, een fijne relatie krijgt en gewoon een mooi leven, dan is mijn inzet de moeite geweest.'

Op zijn werk in de bouw praat Barend over zijn geloof. 'Ik bid voor m'n eten en dan ontstaan er gesprekken'

In zijn werk als timmerman leert Barend Schuurman (26) graag jonge gastjes de kneepjes van het vak. Ook in zijn kerk investeert hij in tieners, als jeugdleider. ‘Je moet niet proberen cool te doen, dan lig je eruit.’

Wilma Wolff: ‘Zodra ik de drempel overga, ben ik thuis.’

Wilma voelt zich thuis in Nederland. 'Inmiddels zou ik niet meer in Suriname kunnen aarden'

Op haar 47e ging Wilma Wolff (81) op vakantie naar Nederland en bleef voor de liefde. Ondanks enkele hobbels voelde ze zich snel thuis in Rotterdam. Ze geniet er elke dag van haar flat van 80 vierkante meter.

Jeanne Diele-Staal (85): 'Op mijn 63e speelde mijn verleden weer op.'

De vader van Jeanne (85) was NSB'er. 'Soms werd ik uitgescholden, maar ik werd vooral genegeerd'

Als kind werd Jeanne Diele-Staal (85) uit Zwolle gepest omdat haar vader NSB’er was. 'Ik mocht niet meespelen en stond op het speelplein altijd tegen de muur aan.'