Luister naar

De Feiten: Werelddierendag

Nieuws
Woensdag is het Werelddierendag. Ook dan worden er in Nederland ongeveer zeventigduizend vleeskuikens per uur geslacht.
Willem Bouwman Willem Bouwman
zaterdag 30 september 2017 om 03:00

vertakt met miljoenen wezens

Titus Brandsma, boerenzoon uit Oegeklooster bij Bolsward en hoogleraar wijsbegeerte en mystiek in Nijmegen, hield in 1936 een voordracht bij de Dierenbescherming. ‘Ons bestaan is vertakt met dat van miljoenen wezens’, sprak Brandsma. ‘Wij duizelen als wij de betrekkingen zoeken waarin wij tot de schepping staan, in afhankelijkheid; het ontkennen ervan zou van enge bekrompenheid getuigen.’

Zo is het. Ook wie de deur niet uitkomt en geen hond of kat als huisdier houdt, wordt ’s ochtends wakker onder een dekbed gevuld met eendendons, of op een matras waarin paardenhaar is verwerkt. De kwast waarmee in de badkamer het gezicht bepoederd wordt, is van geitenhaar. Ook het ontbijt zou zonder dieren ondenkbaar zijn. Het broodbeleg bestaat uit kaas of ham, de havermout wordt aangelengd met melk of kwark. Misschien is het melkpak geïllustreerd met een blije koe in een groene wei. Minder geruststellend is wat dierenbeschermer Dirk-Jan Verdonk hieraan toevoegt in zijn boekje Dierenrechten: ‘Verschillende ingrediënten van de douchegel en shampoo die je gebruikt, zijn ooit getest op muizen, ratten en konijnen. De appelsap die je bij je ontbijt drinkt, is geklaard met gelatine gewonnen uit vissenkadavers.’

een gebaar naar de katholieken

Werelddierendag werd in Nederland voor het eerst gevierd in 1930, op 4 oktober, de feestdag van Franciscus van Assisi (1181-1226). Franciscus stichtte de kloosterorde van de franciscanen of minderbroeders en werd twee jaar na zijn dood heilig verklaard. Hij stond bekend als een dierenvriend; zo zou hij eens een preek voor de dieren hebben gehouden. Dat dierendag op zijn sterfdatum valt, was een strategische zet. Dierendag was een initiatief van de Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Dieren, opgericht in 1877. De meeste leden van de vereniging kwamen vooral uit de gegoede burgerij en beleden het protestantse geloof, in een vrijzinnige vorm. Om de aanhang te verbreden zocht de vereniging aansluiting bij socialisten en rooms-katholieken. Het besluit om Werelddierendag op 4 oktober, de feestdag van Sint Franciscus, te houden, was een gebaar in katholieke richting. Het gebeurde in overleg met zusterorganisaties in het buitenland. De vereniging gaf ook een bundel verhalen uit speciaal voor katholieke scholen: Dierenverhaaltjes voor de Roomsche jeugd. Het streven om de katholieken te winnen voor de dierenbescherming, had succes. Zo pleitte professor Titus Brandsma, gezaghebbend opinieleider in katholieke kring, in 1936 voor de totstandkoming van een dierenwet.

Visser en De Vos uit Vogelenzang

De sterke betrokkenheid van mensen op dieren blijkt uit de Nederlandse namen- en woordenschat. Honderdduizenden Nederlanders dragen een achternaam die direct (Vos) of indirect (Visser) naar het dierenrijk verwijst. In de lijst met honderd meest voorkomende achternamen in Nederland in 2007, staat Visser op 7: meer dan vijftigduizend mensen heten zo.

Op 11 staat De Boer, op 15 Vos, op 29 De Haan, op 69 De Ruiter, op 76 De Vos, op 95 Mol en op 99 De Leeuw. Relatief gezien wonen de meeste Vissers op Schiermonnikoog en de meeste Mollen in Wervershoof. Dierennamen zijn ook terug te vinden in de namen van steden, dorpen en gehuchten, zoals Hoenderloo, Visvliet, Krabbendijke, Vogelenzang, Ganzendijk en Hongerige Wolf. Dieren komen voor in spreekwoorden en zegswijzen.

Iedereen kent ze wel: Een schurftig paard vreest de roskam, Het eerste gewin is kattengespin, en Een haan kraait het hardst op zijn eigen mesthoop. De auto wordt ‘de heilige koe’ genoemd, en die heilige koe kan een Jaguar zijn, maar ook een Lelijke Eend of een Snoekebek. Een benzinefirmant gebruikte de reclameleus ‘Stop een tijger in uw tank’. En vergeet niet de Fiat Panda, de Ford Mustang, of de Hyundai Pony.

dierenleven zonder pijn of stress

Volgens de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren uit 1992 is het verboden om dieren zonder redelijk doel pijn of letsel toe te brengen. Het is bij deze wet verboden om dieren de nodige verzorging te onthouden, of dieren als prijs, beloning of gift uit te reiken. De wet gaat uit van de eigen waarde van het dier, niet van het nut van het dier voor de mens. Europese wetgeving over dierenrechten is vaak geënt op de wet van 1992. Europese regels bepalen dat dieren vrij moeten zijn van dorst, honger en ondervoeding, van lichamelijk ongemak, pijn, verwondingen en ziektes, angst en langdurige stress. In de praktijk is het zover nog niet, zoals stierengevechten in Spanje, mishandelingen in Belgische slachthuizen en het transport van slachtvee door Europa laten zien. Tegenstanders van de bio-industrie menen dat deze sector in strijd is met Europese regels. De Partij voor de Dieren streeft naar een sterkere juridische status voor dieren, door ze te erkennen als wezens met bewustzijn en gevoel. Nu worden dieren veelal gezien als menselijk eigendom. Dirk-Jan Verdonk, auteur van Dierenrechten (Amsterdam University Press, 2016), schrijft dat de term dierenrechten ‘een strikt taboe’ is op het ministerie van Economische Zaken, dat verantwoordelijk is voor dierenbescherming.

twintig geslachte kippen per seconde

Wakker Dier, ‘de stem van de vergeten dieren in de Nederlandse vee-industrie’, noemt Nederland kampioen dieren houden. ‘Wij houden de meeste dieren op de minste oppervlakte’, meldt de site www.wakkerdier.nl. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telde Nederland vorig jaar bijna 12,5 miljoen varkens, ruim 105 miljoen kippen, en ruim 4,2 miljoen stuks rundvee, waaronder ruim 1,8 miljoen koeien. Per honderd Nederlanders zijn er 74 varkens, 25 runderen en 620 kippen. De gemeente met de meeste kippen is Venray. In 2014 telde Venray bijna 86 kippen per inwoner. Na Venray is de kippendichtheid het grootst in Barneveld en Ede. Meestal gaat het om vleeskuikens, die in ongeveer zes weken tijd rijp voor de slacht worden gemaakt. In die zes weken groeit hun gewicht van ongeveer 60 gram tot 2,2 kilo. Tegenstanders van de bio-industrie spreken van een ‘plofknip’, die in de supermarkt als ‘kiloknaller’ aangeboden wordt. In 2016 werden er volgens het CBS in Nederland ruim 607 miljoen vleeskuikens geslacht, dat is omgerekend 1,65 miljoen per dag, 70.000 per uur, 20 per seconde.

‘God wreekt geschonden dierenrechten’

Nog voor de mens geschapen werd, wemelde het water van de levende wezens en vlogen er vogels langs het hemelgewelf, aldus de Nieuwe Bijbelvertaling. Het eerste dier dat bij naam genoemd en nader beschreven wordt, is de slang, de sluwste van allemaal (Genesis 3, vers 1), hoewel de Statenvertaling al eerder over een walvis spreekt. Het meest genoemde dier in de Bijbel is het schaap. Het zoekprogramma op de site www.debijbel.nl van het Nederlands Bijbelgenootschap levert 264 bijbelteksten op waarin van schaap of schapen gesproken wordt. Nummer twee is het paard; in 162 bijbelteksten komen paarden of het paard ter sprake. Slang en slangen worden in 57 teksten genoemd. Dat de Bijbel vaak over dieren spreekt, is dus wel duidelijk. Maar wat de Bijbel er precies mee zegt, is vaak een punt van discussie geweest. Hebben dieren bijvoorbeeld rechten? Toen de Tweede Kamer in 1880 over een nieuw Wetboek van Strafrecht debatteerde, zei het katholieke Kamerlid Des Amorie van der Hoeven, dat dieren bij de aardse rechter geen gehoor vinden, maar wel bij God, die de geschonden rechten van het dier zou wreken. De antirevolutionair De Savornin Lohman wilde daar niets van weten. ‘Dan zullen wij hun leven moeten eerbiedigen en slechts ons voeden met de kruiden des velds.’

de ziel van het dier is uit de aarde

Orthodoxe protestanten hebben vanouds een scherp onderscheid gemaakt tussen mens en dier. ‘De ziel van het dier is aards uit de aarde, is dus ook vergankelijk en derhalve wezenlijk van de ziel van een mens onderscheiden, die uit God is en onvergankelijk’, zei een radiopastor van de NCRV, Joh. Francken in de jaren dertig. Abraham Kuyper wees het vegetarisme af, omdat het in de kern darwinistisch was en uitging van de gelijkheid van mens en dier. Hij gruwde ervan dat een orang-oetan uit de dierentuin volgens de liberale NRC ‘niet doodgegaan, niet gestorven, neen, maar overleden was’. De gelijkenis tussen mens en dier was volgens Kuyper niet het gevolg van de afstamming van de mens uit het dierenrijk. Het dier leek op de mens, omdat God het dier naar het beeld van de mens geschapen had. Kuyper was wel afkerig van vivisectie. De gedachte dat men op grond van dierproeven iets zinnigs over de mensen zou kunnen zeggen, zou berusten op het darwinistische geloof dat mens en dier in wezen gelijk waren. Toch besloot Kuyper in 1912 geen vlees meer te eten en een plantaardig dieet te nemen, om krachten te verzamelen voor de komende Kamerverkiezingen. Daarom deed hij ook aan naaktgymnastiek.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
'Museum Buren & Oranje is ontstaan vanuit een privécollectie.'

Uit de hand gelopen Oranje-verzamelingen: een nieuw seizoen voor Oranjemusea

De twee grootste Oranjemusea in Nederland openen in april hun deuren weer. In Diepenheim en Buren kunnen bezoekers vitrines boordevol borden en bekers bewonderen. 'De musea zijn ontstaan vanuit een privécollectie'

Cor Visscher: 'Het doet me verdriet als ouderen op zondag niet naar de kerk kunnen gaan.'

Cor (76) regelt de autorijdienst in zijn kerk: 'Soms moesten er een paar rollators mee in de kofferbak'

Cor (76) coördineert de autorijdienst van de kerk: 'Aan de telefoon vraag ik aan de kerkganger die opgehaald wil worden: ‘Wie denk je dat de chauffeur wordt, raad eens?’'

Matteo van der Grijn speelt Petrus in The Passion. 'Ik was vereerd dat ik werd gevraagd. Het is een groot, jaarlijks, breed toegankelijk evenement waaruit mensen houvast halen. Het heilige verhaal wordt heel concreet gemaakt: vrienden die onvoorwaardelijk voor elkaar gaan.'

Matteo van der Grijn speelt in The Passion. 'Ik ga nu ook het paasverhaal aan mijn kinderen voorlezen'

Acteur Matteo van der Grijn (43) hangt tussen geloof en ongeloof in. In The Passion speelt hij Petrus. ‘Het kan zomaar zijn dat er iets is.’ Jaarlijks leest hij zijn kinderen het kerstverhaal uit Lucas 2 voor.

Barend Schuurman: 'Als er straks één jongere is die mede dankzij het jeugdwerk in God gaat geloven, een fijne relatie krijgt en gewoon een mooi leven, dan is mijn inzet de moeite geweest.'

Op zijn werk in de bouw praat Barend over zijn geloof. 'Ik bid voor m'n eten en dan ontstaan er gesprekken'

In zijn werk als timmerman leert Barend Schuurman (26) graag jonge gastjes de kneepjes van het vak. Ook in zijn kerk investeert hij in tieners, als jeugdleider. ‘Je moet niet proberen cool te doen, dan lig je eruit.’

Wilma Wolff: ‘Zodra ik de drempel overga, ben ik thuis.’

Wilma voelt zich thuis in Nederland. 'Inmiddels zou ik niet meer in Suriname kunnen aarden'

Op haar 47e ging Wilma Wolff (81) op vakantie naar Nederland en bleef voor de liefde. Ondanks enkele hobbels voelde ze zich snel thuis in Rotterdam. Ze geniet er elke dag van haar flat van 80 vierkante meter.

Jeanne Diele-Staal (85): 'Op mijn 63e speelde mijn verleden weer op.'

De vader van Jeanne (85) was NSB'er. 'Soms werd ik uitgescholden, maar ik werd vooral genegeerd'

Als kind werd Jeanne Diele-Staal (85) uit Zwolle gepest omdat haar vader NSB’er was. 'Ik mocht niet meespelen en stond op het speelplein altijd tegen de muur aan.'