Luister naar

De koran letterlijk interpreteren, is dat wel een zinnige manier om het heilige boek van moslims uit te leggen?

Achtergrond
In de islamitische traditie worden koranteksten lang niet altijd alleen letterlijk geïnterpreteerd. Ook sommige stellige verzen over christenen en Joden moet je niet letterlijk nemen, stelt Yusuf Celik.
Remco van Mulligen Remco van Mulligen
donderdag 20 mei 2021 om 03:00 aangepast 06:27
Het salafisme, een opkomende stroming die de Koran strikt letterlijk leest, is eigentijds, zegt Yusuf Celik. ‘De ironie is dat salafisten beweren een historische lijn te vertegenwoordigen, maar eigenlijk een hedendaags fenomeen zijn.’
Het salafisme, een opkomende stroming die de Koran strikt letterlijk leest, is eigentijds, zegt Yusuf Celik. ‘De ironie is dat salafisten beweren een historische lijn te vertegenwoordigen, maar eigenlijk een hedendaags fenomeen zijn.’ beeld epa / Fazry Ismail

Utrecht

Islamcritici en moslimfundamentalisten zijn het zelden eens, maar hebben één belangrijke overeenkomst: beiden interpreteren de Koran altijd letterlijk. Maar is dat wel een zinnige manier om het heilige boek van de moslims uit te leggen? Yusuf Celik, religiewetenschapper aan de Universiteit Utrecht, vindt van niet.

Woensdag legde hij op een avond van het Utrecht Religie Forum uit waarom. Hij haalde onder anderen al-Razi en al-Ghazali aan, invloedrijke islamitische denkers, om te laten zien dat er in de islamitische traditie kleurrijke interpretaties bestaan van de Koran. 'De Koran is een gesprek tussen mensen en God', vertelt Celik. 'God antwoordt op de problemen van mensen. Het gevolg hiervan is dat je op een plek in de Koran iets kunt vinden dat op een andere plek wordt aangepast.' Als voorbeeld noemt hij vers 5:3, waarin staat dat het eten van varkensvlees verboden is. Elders wordt dit genuanceerd aan de hand van de vraag of dit ook in noodsituaties geldt.

omlezen

'Als de letterlijke betekenis onredelijk is, moet je gaan "omlezen"', vervolgt Celik. Hij illustreert dit aan de hand van de tiende-eeuwse theoloog al-Razi. 'In de Koran staat dat God de mens "met zijn hand" heeft geschapen. Dan zou God dus, letterlijk genomen, lichaamsdelen hebben, net als een mens, en komt zijn transcendentie in gevaar. Al-Razi maakt hiervan dat God de mens "met zorg" heeft geschapen.'

Celik verwees ook naar Ali, de neef van de profeet Mohammed, zeer belangrijk in de islamitische traditie. 'Hij zei: ik kan over de eerste zeven verzen van de Koran een exegese schrijven waarmee je zeventig kamelen kunt beladen. Dat kan natuurlijk nooit als je je alleen beperkt tot de letterlijke betekenis. De mysticus al-Ghazali zei dat elk vers wel zesduizend betekenissen heeft. God is oneindig en dus heeft zijn woord ook oneindig veel betekenissen. Als je letterlijk leest, is het alsof je naar een buffet gaat en alleen de garnalen eet.'

christenen

De laatste decennia wint het salafisme wereldwijd aan populariteit. Juist daar wil men de Koran strikt letterlijk lezen. Salafisme zegt terug te willen gaan naar de bronnen, maar is volgens Celik in bepaalde opzichten heel eigentijds: ‘Ik denk dat sommige salafistische jongeren heel individualistisch zijn: ík ben degene die in staat is deze teksten goed te interpreteren. Vroeger mocht een leek dit helemaal niet doen. De ironie is dat salafisten beweren een historische lijn te vertegenwoordigen, maar eigenlijk een hedendaags fenomeen zijn.’

In de Koran staan op enkele plekken stellige dingen over christenen en Joden. Celik: 'Er is een vers dat stelt: "En de Joden stellen: Ezra is de zoon van Allah." Het wordt moeilijk tegenwoordig een Jood te vinden die deze opvatting heeft. Het is logischer dat iemand in de omgeving van de profeet dit gezegd heeft.'

Zo is volgens Celik in de islamitische traditie een vrij heftig vers (4:89) over ongelovigen ook genuanceerder geïnterpreteerd. 'De Koran stelt daar: "en doodt hen waar jullie hen kunnen vinden". Oei! Maar een vers later lees je: als zij zich van jullie terugtrekken en niet tegen jullie vechten en jullie vrede aanbieden, dan geldt dit niet.'

Overal waar de Koran algemene uitspraken doet, gelden er volgens Celik bij nader inzien beperkingen en nuances. Daarom vindt hij het beter bij de islamitische traditie passen om 'voorbij de letter' te lezen. 'Als je weet hoe de Koran is gestructureerd en hoe taal werkt en dan nog steeds letterlijk leest, bewijs je de Koran een slechte dienst.' <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Patrick van der Linden (48), Niels Stouten (30) en Lia Verhaar (46)

De muziek van Bach verwondert deze mensen: 'De Johannes-Passion laat Jezus al 300 jaar als Heer zien'

De Johannes-Passion van Bach bestaat 300 jaar. Daarom wordt het stuk dit jaar extra vaak uitgevoerd tijdens de passietijd. Drie liefhebbers over hun ervaringen: 'Al ken ik het stuk goed, elke uitvoering is weer anders.'

De helft van de Duitse bevolking vindt dat het dansverbod op Goede Vrijdag wel wat versoepeld mag worden.

Waarom dansen op Goede Vrijdag is verboden in Duitsland en dat voorlopig zo blijft

Dansen in discotheken is op Goede Vrijdag verboden in Duitsland. Lang niet iedereen is het eens met het ‘dansverbod’. Toch blijft het van kracht. ‘Juist in onze tijd is het goed om even stil te staan.’

Petraeus werd uitverkoren om de serie te schieten, onder andere in de Armeens Apostolische Kerk Surp Hoki.

Voor zijn bekroonde fotoserie bezocht Bram 36 migrantenkerken. 'Soms is het prachtig, soms totale herrie'

Zesendertig zondagen ging fotograaf Bram Petraeus naar een migrantenkerk. Voor zijn fotoserie krijgt hij de Zilveren Camera 2023, een journalistieke prijs. 'Na een paar zondagen heb ik toch maar oordopjes meegenomen.'

Job Aantjens en Gerrita van de Haar komen uit dezelfde reformatorisch traditie, maar gaan verschillend om met hun homoseksualiteit.

Allebei christen en homo: Job leeft celibatair, Gerrita heeft een relatie. 'God geeft mij hier rust over'

Wat doe je als je als jonge christen ontdekt dat je homo bent? Job Aantjes (20) en Gerrita van de Haar (32) in gesprek over hun ervaringen. ‘Niet al mijn familieleden komen nog op de koffie, nu ik samenwoon met een vrouw.’

Afbeelding

Kleurrijk nieuw jaar voor hindoes

Ieder jaar in februari of maart breken grote delen van India uit in een kleurrijke feestvreugde. Tijdens het Holi-feest vieren hindoes zowel nieuwjaar als de overwinning van het goede op het kwade, van de lente op de winter.

Blindentolk Hilbert Geerling tolkt live bij The Passion in Zeist op 28 maart

Dankzij Hilbert kunnen ook blinden The Passion 'zien'. 'Het werkt als een tierelier'

Kippenvel krijgen van The Passion terwijl je het niet kunt zien. Blindentolk Hilbert Geerling maakt dat mogelijk op Witte Donderdag. ‘Als iedereen begint te lachen, moet ik zorgen dat een blinde op hetzelfde moment lacht.’