Vooral theoloog wil hertaald lied. ‘Kerkgangers zingen liever wat vertrouwd is’
Amersfoort
Een hertaling van oude kerkliederen, de Rotterdamse predikant Marleen Blootens weet niet altijd wat ze er nu mee moet. Op Twitter vroeg ze haar collega’s daarom hoe zij eigenlijk aankijken tegen de hertalingen van liederen zoals ze nu in het Liedboek uit 2013 staan. ‘Ik vind die soms een beetje moeizaam, maar misschien is dat sentimenteel van mij. ‘Hoe zal ik U ontvangen, wat wordt mijn eerste groet?’ Dat rijmt toch niet op ‘Hoe wilt Gij zijn ontmoet’. Herkenbaar?’
Nu heeft ze helemaal niets tegen hertalingen, licht Blootens toe. ‘Sterker nog, ik vind dat iemand als Sytze de Vries, die dit lied bijvoorbeeld heeft hertaald, heel goed werk doet. Maar deze zin, die vond ik minder geslaagd.’
Het is dat er dit jaar geen volle kerk met Kerst in zit, maar anders hadden klassiekers als ‘Stille nacht’ en ‘Komt allen tezamen’ zeker op het programma gestaan, zegt ze. In de oude vertaling. ‘Want die kennen veel mensen. Ik ben predikant van een gemeente in een volkskerkelijke traditie, waar veel mensen alleen met Kerst naar de kerk komen. Dan willen ze liederen kunnen zingen die ze kennen.’
Het is daarom misschien ook meer iets voor dominees en theologen om met hertalingen te komen, denkt Blootens. ‘Want zij zijn erg met de inhoud en de taal bezig. De gemeente heeft dat vaak veel minder. Veel kerkgangers zingen liever wat vertrouwd is.’
origineel
Hanna Rijken, behalve kerkmusicus ook theoloog en onderzoeker aan de Protestantse Theologische Universiteit, zat in de redactie van het Liedboek uit 2013. Hierbij werd gekeken naar alle liederen die in het Liedboek van de Kerken uit 1973 stonden. Soms leidde dit tot een hertaling, zoals bij het lied dat Blootens op Twitter aanhaalt. ‘Dit lied is in 1653 geschreven door Paul Gerhardt. In het Duits. In het Nederlands is het lied in de negentiende eeuw vertaald door Jan Jacob Lodewijk ten Kate, die vooral bekend is van ‘De Heer is mijn Herder’. Wanneer je naar zijn vertaling kijkt, zie je dat die niet altijd klopt met het origineel. Daarom is dit lied voor het Liedboek hertaald door Sytze de Vries. Dat was dus niet zozeer omdat de taal verouderd was, maar omdat het zo beter aansluit bij de bedoeling van het origineel.’
Een goede keuze, vindt Rijken. ‘Al snap ik ook wel dat mensen graag een lied horen dat ze vertrouwd in de oren klinkt. Die keuze voor een eerdere versie in het Nederlands mogen kerken natuurlijk ook maken. Het lijkt me sowieso belangrijk dat een predikant uitlegt aan de gemeente wat de herkomst van een lied is en waarom het bijvoorbeeld is hertaald.’ Dan begrijp je bijvoorbeeld beter waarom De Vries heeft gekozen voor de frase ‘O, Jezus, licht der wereld’. Daarmee wordt het lied een gebed tot Jezus, net als in het Duitse origineel. De zin ‘wat wordt mijn eerste groet’, die Blootens noemt, is dan ook beter te plaatsen. ‘In het Duits staat hier namelijk de vraag hoe ik Jezus zal ontvangen en ontmoeten, niet de vraag hoe Hij ontmoet wil worden.’
In hertaling van liederen klinkt vaak de theologie van de tijd door, concludeert Rijken. ‘Je kunt dat goed zien in de Psalmberijming van 1773. Kijk bijvoorbeeld naar Psalm 8, daarin gaat het in deze psalmberijming over een Opperwezen en de deugd, typisch voor die tijd.’
Toch heeft de redactie van het Liedboek niet alleen gekeken naar het origineel, zegt Rijken. ‘Sommige liederen, zoals ‘Stille nacht’, zijn voor veel mensen erg dierbaar. Zo dierbaar, dat ze bijna een heilige waarde hebben gekregen, sacrosanct, noem je dat. Daarnaast zie je ook dat er liederen zijn die minder archaïsch werden in een hertaling, maar waarbij mensen toch ook graag blijven kiezen voor de oorspronkelijke versie. Je ziet dat bijvoorbeeld bij ‘Daar is uit ’s werelds duist’re wolken’ van Nicolaas Beets. Blijkbaar is het juist ook de archaïsche tekst die mensen aanspreekt, terwijl de nieuwe versie van André Troost heel toegankelijk is.’ <
klassiek kerstlied
Missieorganisatie ArkMission kiest er net als vorig jaar voor om mensen te vragen een klassiek kerstlied te hertalen. Vorig jaar ging dit om ‘Nu zijt wellekome’, dit jaar vroeg de organisatie aan mensen om zich te buigen over ‘Komt, verwondert u hier mensen’. De inzending is inmiddels gesloten. Het winnende lied zal op muziek worden gezet door Talitha Nawijn en Jan Willem van Delft, zodat het met Kerst kan worden gezongen.