Luister naar

In spoor machthebber lonkt succes

Nieuws
Houd de machthebbers te vriend. Met die levensles had Aliko Dangote succes in Nigeria. Maar het is twijfelachtig of zijn methode ook buiten Nigeria succesvol is.
Wim Bossema redactie vk
maandag 6 juni 2016 om 03:00
De Nigeriaanse cementkoning Aliko Dangote.
De Nigeriaanse cementkoning Aliko Dangote. ap / Sunday Alamba

Amsterdam

Heeft Afrika eens een industrieel met een eigen multinational, duikt zijn naam op in de Panama Papers, de gelekte gegevens van de Panamese maatschappij Mossack Fonseca waaruit grootschalige belastingontduiking blijkt. Aliko Dangote is de cementkoning van Nigeria, de rijkste miljardair van heel Afrika en ook de meest vrijgevige filantroop van het continent.

Volgens zakenblad Forbes was zijn vermogen in 2015 17,3 miljard dollar (15,3 miljard euro). Zijn Dangote Group heeft vestigingen in veertien Afrikaanse landen en gaat uitbreiden naar een aantal landen in Azië, te beginnen met een cementfabriek in Nepal. Ook in Brazilië en enkele andere Latijns-Amerikaanse landen wordt Dangote actief.

Dangote Cement geldt als een Afrikaans succesverhaal, een model voor jonge ondernemers. Hij is een van de verspreiders van het optimistische beeld van Afrika als continent van de ongekende economische groeimogelijkheden. Geen wonder dat zijn woordvoerder de onthullingen door de media die meedoen aan het onderzoeksplatform dat de Panama Papers bemachtigde en uitvlooide, ontkent of bagatelliseert.

Dangote en zijn halfbroer Sayyu Dantata zouden in zeker vier brievenbusbedrijven in de belastingparadijzen Panama, de Seychellen en de Maagdeneilanden geld hebben geparkeerd sinds 2003. Dat meldden het Nigeriaanse onlinemedium Premium Times en de Franse krant Le Monde (beide lid van het International Consortium of Investigative Journalists). Via familieleden en zakenbehartigers zou de Dangote Group in nog eens dertien van zulke ‘bedrijven’ hebben ‘geïnvesteerd’.

Vorig jaar onthulde Premium Times al dat de Dangote Group ook bij de Zwitserse bank HSBC op geheime rekeningen grote sommen geld heeft gestald. Overigens is in geen van de gevallen iets illegaals, zoals witwassen, geconstateerd.

Woordvoerder Tony Chiejina ontkende in een persbericht dat Dangote bij de offshorebedrijven uit de Panama Papers betrokken is. In een reactie aan het blad Jeune Afrique weersprak hij echter niet dat Dangote in het verleden op volgens hem volkomen legale wijze gebruik heeft gemaakt van brievenbusfirma’s, zoals via Mossack Fonseca.

Zo bezien hoort een brievenbusfirma dus bij de status van een bedrijf van multinationale allure, wat de Dangote Group graag wil zijn. Net als de interesse die Dangote eens toonde voor de koop van de Engelse voetbalclub Arsenal. En de 150 miljoen dollar die hij in 2014 doneerde aan de bestrijding van de ebola-epidemie in West-Afrika.

De Dangote Group zit niet alleen in het cement: het bedrijf bouwt bijvoorbeeld een olieraffinaderij in Lagos voor 14 miljard dollar. De groep heeft ook geïnvesteerd in havenbedrijven, de suikersector en de handel in voedselwaren zoals tarwemeel. Maar de kern van het succes is nog altijd het cement, met een omzet in 2014 van 1,7 miljard euro (volgens Jeune Afrique) en een marktaandeel in Nigeria van 63 procent.

Biedt Dangote inderdaad een model voor aanstormende Afrikaanse ondernemers met mondiale aspiraties? Wat is het geheim van zijn succes?

importeur

Twee onderzoekers van het Afrika Studie Centrum in Leiden, de Nigerianen Akinyinka Akinyoade en Chibuike Uche, hebben het onderzocht en noemen in een onderzoeksrapport drie factoren: de nauwe betrekkingen die Dangote met de opeenvolgende machthebbers onderhield sinds de oprichting van zijn bedrijf in 1976; zijn kennis van de markt in Nigeria en zijn gedurfde manier om in te springen op de mogelijkheden en het feit dat de vraag naar cement na het einde van de militaire dictatuur in 1999 is verviervoudigd. Dangote begon als een importeur van cement en van alles en nog wat waarnaar vraag was. Het beleid van de opeenvolgende militaire regimes was chaotisch en corruptie werd synoniem voor zakendoen in Nigeria. Het dieptepunt was in de jaren negentig onder de hardvochtige dictator Sani Abacha. Veel buitenlandse bedrijven kampten met de willekeur van regels en het machtsmisbruik op alle niveaus. Dangote wist met zijn netwerk onder politici en bestuurders steeds tussen de klippen door te zeilen, terwijl buitenlandse concurrenten Nigeria voor gezien hielden. In de cementsector bleef alleen de multinational Lafarge een concurrent op de Nigeriaanse markt.

De grote vlucht voor Dangote Cement kwam met de verkiezing van oud-generaal Obasanjo tot president in 1999, na de dood van Abacha. Dangote was al bevriend met Obasanjo vanaf de jaren zeventig. De president wilde meer binnenlandse productie en minder import; Dangote gaf de cementproductie een enorme impuls.

Dangote profiteerde van belastingvrijstellingen voor nieuwe productiebedrijven, hij ritselde vergunningen in korte tijd, waar andere bedrijven eindeloos geduld moesten oefenen. Multinationals die cement importeerden, werden nu verplicht een deel van hun winst in productie in Nigeria zelf te investeren. Velen zagen daarvan af, gezien het beruchte investeringsklimaat van Nigeria, waardoor Dangote weinig concurrentie te duchten had. Als wederdienst doneerde hij grote sommen geld aan de partij van Obasanjo, aan diens verkiezingscampagnes en aan zijn Presidentiële Bibliotheek.

De les voor de jonge ondernemers is dus een oude wijsheid voor zakenlieden in Afrika: houd de machthebbers te vriend. Of die methode-Dangote buiten Nigeria ook werkt, is echter twijfelachtig. Jeune Afrique zette op een rijtje wat er van alle grote expansieplannen van de Dangote Group terechtkomt en dat valt niet mee. In landen als Senegal, Ivoorkust, Kenia en Zambia stuit de Nigeriaanse multinational op verzet van plaatselijk ondernemers en van vakbonden. In nog niet de helft van de landen waar Dangote is neergestreken, is de productie ook werkelijk van start ­gegaan. <

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Het is niet per se moeilijk om zonder makelaar een huis te kopen of verkopen, zegt Hans André de la Porte van de Vereniging Eigen Huis.

Zonder makelaar een huis (ver)kopen: hoe doe je dat? 'Een makelaar is geen tovenaar'

Een huis kopen of verkopen zonder makelaar scheelt kosten. Maar het vraagt ook meer van kopers en verkopers. Hoe pak je dat aan en waar moet je op letten?

Algemeen directeur en medeoprichter van Roetz Tiemen ter Hoeven in de werkplaats in Amsterdam-Noord waar de sociale onderneming op duurzame wijze fietsen een tweede leven biedt.

Roetz bouwt hippe nieuwe fietsen door onderdelen te 'oogsten' van wegroestende wrakken

Waar veel oude of kapotte fietsen een lot op de schroothoop beschoren is, krijgen deze bij Roetz een nieuw leven. Zo repareert de sociale onderneming onder andere ov-fietsen van NS, met ‘geoogste’ onderdelen uit andere rijwielen.

Tjerk 't Lam en zijn vrouw Lydia in Plus-filiaal Bieshof in Dordrecht. Aanstaande maandag krijgt de winkel een nieuwe eigenaar. Zonder koopzondag ziet de ondernemer geen perspectief op lange termijn.

Tjerk stopt met zijn supermarkt, omdat hij niet op zondag open wil. 'Alles jaagt steeds meer door'

De christelijke ondernemer Tjerk ‘t Lam uit Dordrecht ziet geen toekomst meer voor zijn supermarkt zonder open te gaan op koopzondagen. Daarom stopt hij. Principieel was dat geen lastig besluit, zegt hij, maar emotioneel wel.

Gedupeerden met protestborden demonstreren op het terrein van verzekeraar Achmea. ‘Terugkijkend had klanten niet zo veel leed toegebracht mogen worden.’

De woekerpolis was het grootste financiële schandaal ooit. Kan zoiets weer gebeuren?

Met de laatste grote schikkingen in zicht, loopt de woekerpolisaffaire na dertig jaar ten einde. Hoe kon het ‘grootste financiële schandaal uit de Nederlandse geschiedenis’ zo ontsporen? En kan het weer gebeuren?

De architecten van Bureau B+B houden zich bezig met stedenbouw en landschapsarchitectuur.

Het Nederlandse landschap vraagt veel: duurzaam, klimaatbestendig én natuurinclusief

In een land dat worstelt met ruimtegebrek en klimaatverandering zijn de uitdagingen voor landschapsarchitecten veel complexer geworden. Bureau B+B legt de lat extra hoog. 'Als het werk af is, is het nog niet af.'

Bedrijfsterrein van chipmachinefabrikant ASML in Veldhoven.

Kabinet probeert uit alle macht de chipindustrie in Nederland te houden

Het demissionaire kabinet loopt zich het vuur uit de sloffen om de Nederlandse chipindustrie comfort te bieden. ASMI, NXP en paradepaard ASML dreigen namelijk hun koffers te pakken.