Econoom Wimar Bolhuis: crisisjaren tasten koopkracht nog steeds aan

Leiden

Hoe hard zijn de lasten voor burgers sinds 2008 gestegen?

‘Het bedrag dat Nederlanders betalen aan loonbelasting en premies, bijvoorbeeld voor arbeidsongeschiktheid en werkloosheid, is tussen 2007 en 2017 gestegen van 35,5 procent naar 38,8 procent van het nationaal inkomen. De belastingen en premies zijn in Nederland veel harder gestegen dan in andere Europese landen. Die belastingen en premies gaan ten koste van de koopkracht.’

Waarom hebben vorige kabinetten onder leiding van premier Mark Rutte zo hard ingegrepen?

‘Blijkbaar vonden wij het in Nederland belangrijk dat het overheidstekort zou worden teruggedrongen. Dat is ook gelukt: de overheidsfinanciën zijn hier meer verbeterd dan in andere landen. Maar dat heeft wel een prijs, want dat is vooral gebeurd door de lasten te verhogen in plaats van de uitgaven te verlagen. Het gevolg is dat arbeid duurder wordt en de koopkracht daalt.’

Hoe tasten de belastingverhogingen van toen de koopkracht van nu aan?

‘Die lastenverzwaringen werken nog steeds door. Daardoor houden werknemers van elke euro die ze meer gaan verdienen minder over. Dat zie je ook terug in de berekeningen van het Centraal Planbureau (CPB): het bedrag dat de overheid int aan belastingen en premies loopt de komende jaren alleen maar op. Dat gaat dus ten koste van de koopkracht. De koopkracht stijgt nu minder dan in andere periodes van economische voorspoed, zoals in de jaren negentig. Toen was de lastendruk lager en stegen de lonen meer.’

Is de hoge lastendruk dan een belangrijker reden voor de beperkte koopkrachtstijging dan de achterblijvende lonen?

‘Nee. De belangrijkste reden waarom de koopkracht nu achterblijft, is de trage groei van de lonen. Rutte heeft dus gelijk als hij pleit voor hogere lonen, want de winsten bij bedrijven zijn hoog. Maar ook de werkgevers hebben een punt als zij zeggen dat de stijging van de lonen opgaat aan hogere lasten.’

Moet het kabinet de lasten verder verlagen?

‘Je ziet dat het kabinet daar al mee bezig is. Volgens het CPB gaan verreweg de meeste Nederlanders er per saldo op vooruit. Maar je kunt je afvragen of de overheid de belastingen en premies niet verder moet verlagen. De overheid heeft nu vijf jaar achter elkaar een overschot op de begroting. Dat is sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw niet voorgekomen. Bovendien is de staatsschuld heel laag. Dus ja, er is zeker ruimte voor meer lastenverlichting.’