Luister naar

Hollandse meesters uit Groot-Brittanië hangen nu in het Haagse Mauritshuis

Nieuws
Beretrots zijn ze bij het Mauritshuis op de 22 zeventiende-eeuwse schilderijen die de komende maanden te bezichtigen zijn. De werken komen uit de Britse koninklijke verzameling, maar zijn van oorsprong zo Nederlands als maar kan.
Linda Stelma Linda Stelma
vrijdag 30 september 2016 om 03:00
Vechtende boeren bij een herberg (1673), Jan Steen.
Vechtende boeren bij een herberg (1673), Jan Steen. royal collection trust / (c) hare majesteit koningin elizabeth ii 2016

De tentoonstellingszaal van het Mauritshuis ademt een serene rust. Het gedempte licht en de sfeer van verwachting zorgen ervoor dat de bezoekers zacht gaan praten zo gauw ze de ruimte betreden.

De ogen gaan vrijwel direct naar de schilderijen aan de wand. Jan Steen, Gerard ter Borch, Pieter de Hooch en Gerrit Dou zijn enkelen van de schilders uit de Gouden Eeuw die hier vertegenwoordigd zijn. Maar het topstuk is volgens het museum zelf toch wel dat ene schilderij van Johannes Vermeer: ‘De muziekles’. Het tafereel laat een vrouw zien die op een virginaal, een soort klavecimbel, speelt. Een man staat ernaast en lijkt te zingen. ‘Dit is het bekendste stuk in deze tentoonstelling, of tenminste, het meest gereproduceerde’, vertelt Quintin Buvelot, hoofdconservator van het Mauritshuis. Volgens hem is het een ‘moeilijk toegankelijk’ schilderij. Maar als je goed kijkt, zie je in spiegel de ezel van Vermeer, zo verklapt hij. ‘Dat is het enige wat de kunstschilder van zichzelf heeft willen prijsgeven.’

deel van je hersenen

Goed kijken. Dat is het advies van Buvelot. De 22 schilderijen zijn ‘genrestukken’. Ze wekken de schijn uit het leven te zijn gegrepen: mensen die inkopen doen, het eten bereiden of een glaasje drinken. Maar schijn bedriegt. ‘Het zijn constructies’, zegt de conservator. ‘In de schilderijen is een morele betekenis te vinden.’ Hij noemt het voorbeeld van ‘De vrouw in de slaapkamer’ van Jan Steen. Daarop is te zien hoe een vrouw haar kousen uittrekt. Dat ze ze niet aantrekt, kun je zien aan de lijnen op haar benen, aldus Buvelot. Het schilderij is volgens de conservator bijna erotisch te noemen. Maar als je beter kijkt, zie je dat op de drempel van de slaapkamer een luit met een gebroken snaar ligt en een doodshoofd. ‘Vermeer duidt hiermee het ‘‘memento mori’’ aan, gedenk te sterven en probeer je te gedragen in het leven.’

Er is veel moois te zien in de tijdelijke tentoonstelling Hollanders in huis. De werken van Adriaen van Ostade bijvoorbeeld. Het is ongelooflijk hoe scherp zijn schilderijen zijn en hoe helder de kleuren. Ze dringen je hoofd binnen en zetten een speciaal deel van je hersenen in werking. Voor je het weet, kijk je glimlachend naar het ‘Interieur van een boerenwoning’. Van Ostade laat een enorme hoeveelheid details zien die je niet in een oogopslag kunt zien. Een jongetje eet pap, een vrouw wiegt een baby en een man kijkt vriendelijk toe. Je blijft kijken en ziet telkens weer nieuwe dingen. Het is het prettigst om alleen voor een schilderij te kunnen blijven staan en je ogen te laten dwalen naar de donkerste hoeken voor de mooiste verrassingen.

de liefde

En dan zijn daar natuurlijk enkele werken van Jan Steen. Zijn schilderijen zijn chaotisch en je moet er echt de tijd voor nemen om alle ‘grapjes’ en symboliek te ontdekken die hij erin heeft gestopt.

En dan nog blijft het raden. Wat betekenen de kapotte eierschalen die je ziet? En wat doen al die honden op zijn schilderijen? Emilie Gordenker, directeur van het Mauritshuis, noemt de werken van Jan Steen ook als voorbeeld van schilderijen waar ze wat langer voor stil is blijven staan. ‘En het ‘Meisje dat uien hakt’ van Gerrit Dou, dat is ook heel bijzonder.’ Ze loopt op het ingelijste tafereeltje af en zegt: ‘Kijk dan hoe fijn de haren zijn getekend en hoe het meisje gloeit.’

De liefde is een steeds terugkerend thema in Hollanders in huis: mannen die vrouwen dronken voeren, een vrijende dienstmeid onder de trap en geliefden die elkaar smachtend aankijken.

De tijdelijke tentoonstelling is niet al te groot. Dat kenmerkt het Mauritshuis, zegt de directeur. ‘Een relatief kleine tentoonstelling overdondert niet zo erg. Van oudsher is het Mauritshuis ‘klein maar fijn’. Dat betekent dat we ongelooflijk kritisch moeten zijn, maar dat we kwalitatief hoogstaande tentoonstellingen hebben.’

grijp je kans

De Hollandse meesters die het museum laat zien, komen alle 22 uit de collectie van het Britse koninklijk huis, beheerd door koningin Elizabeth II. De Britse Royal Collection is een van de laatst overgebleven Europese koninklijke verzamelingen. Voor Gordenker is het vooral genieten de komende maanden. ‘Eerlijk gezegd willen we de schilderijen wel houden’, zegt ze lachend. Als je altijd al een keer een bezoek aan het Mauritshuis hebt willen brengen, grijp dan komende maanden je kans. En iedereen kan genieten van de genrestukken, volgens conservator Buvelot. ‘Met wat gezond verstand en een klein beetje kennis van de zeventiende eeuw komt u een heel eind.’ ¦

Hollanders in huis. Vermeer en tijdgenoten uit de Britse Royal Collection

Mauritshuis, Den Haag. t/m 8 januari 2017

+ prachtige kleuren, veel details en symboliek

- er wordt grote drukte verwacht

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Chris McCandless in de film Into The Wild (2007)

Deze bus trok velen 'into the wild'. Nu staat hij in een museum. Waarom?

Het was een van de bekendste pelgrimages van deze tijd: een levensgevaarlijke wandeling naar de bus uit ‘Into the Wild’. Nu staat het kapotte, roestige voertuig in een museum. Hoe werd het zo’n icoon?

A Hidden Life volgt de katholieke Oostenrijkse boer Franz Jägerstätter. Samen met de andere dorpsbewoners wordt hij opgeroepen voor het leger.

Deze podcasts, films en tentoonstellingen zijn de moeite waard tijdens de Stille Week

Verstilde beelden, muziek die ruimte schept, films die offers tastbaar maken, gesprekken die de ziel raken... Wat kun je luisteren, zien en beleven in de aanloop naar Pasen?

Marina Abramovic, Four Crosses: The Evil (positive), 2019 (detail).

Kunstenaar Marina Abramovic deed een halve eeuw aan hardhandig zelfonderzoek en stelde haar pijn tentoon

Messen, bloed en een poort van licht. Met video’s, sculpturen en spannende performances opent het Stedelijk Museum dit weekend zijn deuren voor kunstenaar Marina Abramovic.

Nick Cave praat in het Theater am Tanzbrunnen in Keulen over zijn boek 'Geloof, Hoop en Ravage'.

Hoe een toornende, wilde God toch lief kan hebben. Nick Cave beschrijft het als geen ander

Rouw is een geschenk, vindt Nick Cave. Het is niet de bedoeling dat je over het verdriet om de dood van een geliefde heen komt. Maar die magneet kan ook kracht geven. Hoop en hunkering. Renaissance door ravage.

Afbeelding

Gerard Timmer stopt als NOS-directeur na aantijgingen

Gerard Timmer stapt op als algemeen directeur van de NOS. Hij heeft besloten te stoppen na aantijgingen dat hij niets zou hebben gedaan tegen misstanden in zijn tijd als directeur van BNNVARA.

Door haar nieuwe show leer je cabaretière Claudia de Breij een stuk beter kennen.

Claudia de Breij zet aan het denken met voorstelling over buitenbeentjes en paradijsvogels

In haar nieuwe show schetst cabaretière Claudia de Breij zichzelf als fabriek, dealer en junkie tegelijk. Haar drug? Adrenaline. Maar diep vanbinnen is ze een introvert en wilde ze vroeger nooit afwijken van de rest.