Voor de EU geldt: een open en vrije samenleving staat op het spel
Brussel
Via Twitter brachten de Russen vrijdagmorgen zelf het omstreden Molotov-Ribbentroppact onder de aandacht. De gangbare opinie onder historici is dat dit niet-aanvalsverdrag, dat de Russische minister Molotov en zijn Duitse collega Von Ribbentrop op 24 augustus 1939 om 02.00 uur tekenden, de Tweede Wereldoorlog in gang heeft gezet. Onzin, vindt de regering-Putin. Moskou werd indertijd door de houding van Frankrijk en Groot-Brittannië ‘gedwongen’ tot samenwerking met de nazi’s.
De geschiedenis leert evenwel dat Hitler na het pact niets te vrezen had van Moskou en een week later Polen kon binnenvallen. Kort daarop deed het Sovjetleger hetzelfde, deze keer vanuit het oosten.
Vanaf 1944 zou Moskou definitief de scepter in Oost-Europa zwaaien, totdat in 1989 het IJzeren Gordijn werd neergehaald. Dat einde werd mede gestimuleerd door de zogenoemde Baltische Weg: op 23 augustus maakten twee miljoen mensen een zeshonderd kilometer lange keten van Tallinn (Estland) tot Vilnius (Litouwen). Ze protesteerden voor onafhankelijkheid en tegen het Molotov-Ribbentroppact, het fundament onder de Sovjet-bezetting van de drie Baltische staten.
niet vanzelfsprekend
Estland, Letland en Litouwen zijn nu EU-leden, net als bijna al die andere voormalige communistische dictaturen aan de oostrand van de Europese Unie. Een van de Oost-Europese vertegenwoordigers, de Tsjechische Eurocommissaris Vera Jourová, gaf vrijdag (samen met collega Frans Timmermans) een verklaring uit ter herdenking van het Molotov-Ribbentroppact. Kort samengevat: een vrij Europa is niet vanzelfsprekend.
In een gesprek met de website Politico herinnert Jourová zich haar leven in Tsjechoslowakije ‘onder communistische tijden’. Dat betekende onder meer: je verstoppen om te kunnen luisteren naar het verboden Radio Free Europe. ‘Dertig jaar later ben ik blij dat mijn land en de hele regio tot de EU zijn toegetreden, waar democratische waarden, gelijkheid en vrijheden voor iedereen een realiteit zijn.’
open, vrij, welvarend
De huidige EU heeft nogal wat te verdedigen. Niet een foutloos samenwerkingsverband; eurocritici weren zich soms terecht. De EU-lidstaten vormen wel een buitengewoon open, vrije en welvarende samenleving met een hoge mate van maatschappelijke gelijkheid.
Over tien dagen zit het reces er voor het Europees Parlement op en gaat Ursula von der Leyen zich opmaken om komend najaar voorzitter te worden van de Europese Commissie. Snel daarna zal zij haar programma voor de komende vijf jaar presenteren.
Een van haar belangrijkste doelen is: de EU versterken op het wereldtoneel. Dat is nodig om die vrije en welvarende samenleving te kunnen garanderen en te voorkomen dat anderen onze normen en waarden, onze spelregels gaan bepalen.
Werken aan de versterking onontkoombaar nu de VS niet meer zo’n betrouwbare bondgenoot is en China en Rusland zich laten gelden. Bovendien verzwakt de EU door de brexit. Het vertrek van de Britten is – om met minister Wopke Hoekstra te spreken – een overwinning voor Peking en Moskou.
spijt
Vrijdag meldde Politico dat Brussel werkt aan een investeringsfonds om Europese bedrijven in strategische sectoren te helpen innoveren. Zo moeten ondernemingen ontstaan die zich kunnen meten met Google, Apple of Amazon.
Als Von der Leyen dit fonds daadwerkelijk van de grond krijgt, kan dit een nieuw fundament worden onder een sterkere EU.
Misschien krijgen de Britten nog wel spijt.