Oekraïne liquideert Sovjetlegende Antonov

Kiev

‘De wereldberoemde vliegtuigmaker Antonov is niet meer’ – de nostalgie spat uit deze eerste zin van de Russische zender RT over de liquidatie van de beroemde firma. Decennialang waren de machtige Antonov-toestellen een symbool van de Sovjetmacht: indrukwekkend groot en bulderend sterk konden zij tonnen aan hulpgoederen, tanks en zelfs complete onderzeeërs de lucht in sleuren en duizenden kilometers verder afleveren. En nu: weg, stamelen de verbijsterde Russische media. Wat er nog van over is, valt vanaf deze week onder een Oekraïens staatsconcern van Economische Zaken met de bureaucratische naam Ukroboronprom. Het voelt voor Rusland alsof het is bestolen van de staatsjuwelen.

Het pijnlijke voor Moskou is dat het beroemde Antonov wel de trots was van de Sovjet-Unie, maar dat het bedrijf gevestigd is in Oekraïne – ooit een Sovjetrepubliek, maar nu in conflict met Rusland.

Vorig jaar dwong de Oekraïense regering Antonov al het contract met de Russische Verenigde Vliegtuigmaatschappij UAC te verbreken. Nu is besloten ‘alle onderdelen van het concern onder het management van het Ukroboronprom staatsconcern te brengen’. Daarmee maakt Kiev een einde aan een van de legendes die nog stammen uit de Sovjettijd.

De opheffing van het Antonov vliegtuigconcern is een gevolg van de breuk tussen Oekraïne en Rusland.

Het Antonov-concern, dat bestaat uit drie delen, is volgens een verklaring van de regering van Oekraïne opgeheven ‘wegens gebrek aan deelnemers. Dit aangezien de drie bedrijven waaruit het concern bestond, het hebben verlaten en zijn overgebracht naar het Ukroboronprom staatsconcern.’

De bouwer van de grootste transportvliegtuigen ter wereld was al eerder door de regering in Kiev onder haar directe leiding gebracht.

De samenwerking met Rusland werd afgeblazen, wat de Russen – gezien de gezamenlijke geschiedenis – behoorlijk stak.

Toen Oekraïne vorig jaar juni het ontwerp van een nieuw transportvliegtuig presenteerde als ‘een volledig Oekraïens toestel’, haalde het Russische staatspersbureau TASS venijnig uit. Antonov mocht dit niet zeggen, omdat het een doorontwikkeling was van een toestel dat Antonov samen met de Russen had ontwikkeld. Rusland had recht op zeker vijftig procent van ‘het intellectuele eigendom’ dat in het vliegtuig zat, claimde Sergei Kornev van het Russische staatswapenexportbedrijf Rosoboronexport.

hoogst geheim

Met de liquidatie van het Antonovconcern is de breuk met het Sovjetverleden, waarin Antonov dé bouwer was van de Russische militaire en civiele transporttoestellen, compleet. Dat terwijl Rusland had gehoopt de beroemde firma samen met Oekraïne weer nieuw leven in te blazen, om de leverancier te worden van een nieuwe generatie transportvliegtuigen voor de Russische krijgsmacht.

In 2010 hadden Antonov en de Russische Verenigde Vliegtuigmaatschappij UAC een akkoord gesloten om als een gezamenlijk bedrijf verder te gaan.

Van ontwerp en productie tot marketing en verkoop, alles zou samen worden opgepakt.

Voor Moskou voelde dat als het thuisbrengen van de vliegtuigbouwer, die in 1946 als hoogst geheim ontwerpbureau was opgericht in Novosibirsk, in het hart van Rusland. Later verhuisde het bedrijf naar Kiev, toen nog de hoofdstad van de Sovjetrepubliek Oekraïne.

space shuttle

Het meest tot de verbeelding sprekende vliegtuig dat Antonov heeft gebouwd – de gigantische AN-225, die nog steeds het grootste vliegtuig ter wereld is – werd ontwikkeld om de Buran spaceshuttle van de Sovjet-Unie te kunnen vervoeren.

Mriya, Droom, heet het gevaarte en nog steeds staan er drommen vliegtuigspotters langs de start- of landingsbaan als het toestel zijn vracht komt ophalen of afleveren.

Na de instorting van de Sovjet-Unie werden de enorme Antonovs al snel geliefde transportvliegtuigen voor organisaties als de VN en de NAVO, die ze voor de grote transportklussen inhuurden. Ook de enorme AN-225, die na het beëindigen van het Russische spaceshuttleprogramma lange tijd buiten de fabriek in Kiev stond weg te roesten, werd daarvoor na een grondige verbouwing in dienst genomen.

records

Het vliegtuig kan een slordige 250.000 kilo vracht meenemen, en het te vervoeren pakket kan tot zeventig meter lang en tien meter breed zijn. Om dat allemaal aan de grond te krijgen, heeft het toestel 32 wielen, waarvan er maar liefst twintig bestuurbaar zijn. De AN-225 kent op zijn terrein geen gelijke en staat nog steeds met 240 records in de boeken.

Dat dit soort Antonov-toestellen niet meer de eer en de faam van Rusland hooghielden, was al pijnlijk. Maar met de samenwerking in 2010 leek de oude trots weer terug te komen en president Putin bemoeide zich ook persoonlijk met de samenwerking.

tegenhanger

De huidige regering in Kiev heeft deze samenwerking in een paar snelle stappen ontmanteld. In mei 2015 werd als eerste de fabriek Antonov ondergebracht bij Ukroboronprom, de Oekraïense tegenhanger van het Russische staatsconcern voor wapenexport, Rosoboronexport.

In september droeg de regering Antonov op, uit de gezamenlijke onderneming met het Russische UAC te stappen.

Vervolgens werd de rest van het Antonov-concern leeggehaald, tot het deze week officieel is opgeheven.

Het merk Antonov blijft wel bestaan, liet de fabriek in een verklaring weten. Maar echt legendarische toestellen als de Droom staan niet meer op de tekentafel. Wel gaat Antonov dertig kleinere transporttoestellen bouwen voor de Saudische luchtmacht. De regering heeft een prijsvraag uitgeschreven voor een typenaam. De beste kans maakt volgens het Russische Sputnik News de naam ‘Bandera’ – een vrijheidsstrijder volgens Oekraïne, een ‘beruchte marionet van de nazi’s’ volgens Moskou.

Van Sovjetlegende tot nazisymbool – voor Moskou is de roem van de Antonovs een pijnlijke herinnering geworden. <