Wij leven hier goed met drugsbendes

Volledig in het zwart geklede mannen trappen golfplaten deuren in en dringen met mitrailleurs in de aanslag huizen binnen. Op hun mouw prijkt het logo van de Braziliaanse elitetroepen BOPE: een doodshoofd doorstoken met een dolk. Ze zeggen dat ze vrede komen brengen, zegt João, een 55-jarige buschauffeur die minzaam toekijkt hoe tanks vol zwaarbewapende agenten zijn straat binnenrijden. Maar volgens mij ziet vrede er anders uit.

Het is zondagochtend en het wordt langzaam licht in Maré, een sloppenwijkencomplex in het noorden van Rio de Janeiro. Een 1400 man sterke troepenmacht trekt de buurt in met helikopters, tanks en honden. Inwoners kijken verbouwereerd toe hoe de agenten wijkgenoten tegen de muur zetten en hardhandig fouilleren, de loop van de geweren op hun hoofden gericht.

drugsbendes

De bezetting is de eerste stap in de pacificatie van de wijk. De vijftien favelas die onderdeel uitmaken van Maré behoren tot de gewelddadigste buurten van de stad. Drugsbendes maken er sinds jaar en dag de dienst uit en vechten een bloedige strijd met rivaliserende bendes, de politie en milities. De bezetting moet een einde maken aan deze situatie en ruimte geven aan de vredespolitie en stedelijke ontwikkeling.

De afgelopen vijf jaar gingen bijna veertig andere favelas Maré voor. De meeste gepacificeerde wijken liggen in de toeristische zuidzone, of in gebieden die van belang zijn voor het WK voetbal, dat half juni begint. Maré vormt daarop geen uitzondering. De wijk ligt vlak bij het internationale vliegveld en grenst aan een belangrijke verkeersader. Het is voor de regering van groot belang de veiligheidssituatie in Maré onder controle te hebben voordat het WK begint.

vuilnis

Hier heerst Comando Vermelho, staat overal op muren en deuren gespoten. Maar van de aanwezigheid van deze machtige criminele organisatie is vandaag weinig te merken. Zonder ook maar één schot te lossen, nemen de regeringstroepen de controle in de wijk over. De bandieten zijn er eerder deze week al vandoor gegaan, zegt João. Hij wil nog iets zeggen maar wordt overstemd door een helikopter die rakelings over de krotten scheert.

Sommige bewoners zijn hoopvol over de pacificatie. Het kan alleen maar beter worden, zegt een marktkoopman die ondanks de invasie rustig zijn bananen uitstalt. Straks komen er misschien meer verplegers en leraren, die durven nu de wijk niet in. Hij wijst op de grote bergen afval: En wellicht komen ze dan ook het vuilnis eens ophalen.

wantrouwen

Maar de meeste inwoners zijn ronduit negatief. Moordenaars!, schreeuwt Celia (31) woedend naar een groepje agenten. De vrouw, inwoonster van de wijk en werkzaam als straatveger, vertelt over een jongen die vorige week is doodgeschoten door de politie. Het was nog een kind, zegt ze geëmotioneerd. Laat ze oprotten, wij leven hier goed met de drugsbendes. De bevolking heeft een diepgeworteld wantrouwen tegen de politie, zegt Edison Diniz (42), inwoner van Maré en oprichter van mensenrechtenorganisatie Redes. De enige ervaring die ze hebben met de staat, is die van repressie en moord.

Diniz vindt het belangrijk dat er iets gebeurt. Leven onder het juk van de drugsbendes is verschrikkelijk, benadrukt hij. Niemand wil een stel gasten met machinegeweren voor zijn deur. Door de pacificatie zullen minder mensen sterven door verdwaalde kogels.

doolhof

Maar de regering zou moeten focussen op de sociale kant, en minder op de militaire kant, vindt Diniz. Als inwoners meer mogelijkheden hebben, is de kans kleiner dat ze zich aansluiten bij een criminele organisatie. Want aan de drugshandel zal geen einde komen in Maré: De dealers komen terug zodra de eerste ophef voorbij is, aldus Diniz. Dan kopen ze de politie om en gaan door met hun handel. Dat gebeurt telkens.

De BOPE-agenten trekken inmiddels al urenlang door het doolhof van smalle steegjes, op zoek naar criminelen, wapens en drugs. Af en toe werpen ze een nerveuze blik op de wijkbewoners die in steeds grotere groepen hun huizen uitkomen. Een klein meisje kijkt met open mond toe hoe de mannen een afdak kapot trekken. Dat soort dingen doen de drugsdealers niet, zegt Camila Santos (20) gehuld in bikinitopje en minuscule jeans.

mislukking

Over ruim een week trekken nog eens vierduizend militairen de buurt in. Die moeten tot na het WK de veiligheid garanderen. De regering interesseert zich alleen voor het WK, zegt Santos. Als de politie hier ook maar één vrouw verkracht, bezetten we de weg naar het vliegveld. Omstanders vallen haar joelend bij. Santos: Dan zorgen we ervoor dat hun rottige WK een totale mislukking wordt.