Kalifaat wacht op andere oever

Mosul

In Mosul is de frontlijn een vijfsterrenhotel, waar Iraakse scherpschutters met hun geweer steunend op een kast ISIS onder vuur nemen. Hussein Baqr, 23 jaar, sergeant bij de Iraakse speciale eenheden, wijst vanaf het balkon van zijn hotelkamer naar beneden. In de middagzon fonkelt de Tigris, de bijna mythische rivier. Zwem de driehonderd meter naar de overkant en je bent in het kalifaat van ISIS. Verspreid langs de oever liggen de slachtoffers die Baqr de afgelopen dagen maakte.

Links de motorfiets. ‘De bestuurder probeerde de rivier over te steken.’ Dan ter hoogte van het hotelzwembad: een gekantelde vrachtwagen. ‘Een bomauto.’ In het riet heeft Baqr alweer zijn volgende doelwitten ontdekt. ‘Dat zijn ISIS-strijders die met een bootje willen vluchten.’

Geduldig wacht Baqr tot ze dichterbij komen. Als dat lang duurt, zal hij straks een luchtaanval bestellen (‘dat gaat soms sneller’), anders schiet hij zelf. Het is niet moeilijk om scherpschutter te zijn, vindt hij. ‘Moderne wapens hebben daarvoor een aparte functie. Ik leerde het van de Amerikanen in een cursus van 20 dagen.’

Oost-Mosul is bevrijd van ISIS, verklaarde de Iraakse premier Haider al Abadi deze week. ‘De linkeroever’, zeggen ze in de tweede stad van Irak, een metropool die al eeuwenlang in tweeën wordt gedeeld door de Tigris. Het is een herovering die al weken geleden was voorspeld, maar lang op zich heeft laten wachten.

Hoewel in twee stadswijken nog volop wordt gevochten, heropenen in Oost-Mosul de winkels, lopen de straten vol en verschijnen zelfs alweer de eerste files. Maar de andere kant van de stad, de ‘rechteroever’, is nog volkomen in handen van ISIS.

Een strook bruine akkers, daarachter de eerste huizen – het kalifaat oogt non-descript vanaf het dak van het Ninevé International Hotel, onder de Iraakse alleenheerser Saddam Hussein gebouwd als het grand hotel van Mosul. Ook onder ISIS was dit gebouw aanvankelijk in gebruik als hotel. Het zwembad is groen uitgeslagen, maar het panoramaterras oogt alsof de elite van Mosul hier elk moment weer kan komen lunchen en de tuinen zijn door ISIS verrassend goed onderhouden.

In de verwoeste kamers waar de militairen hun intrek hebben genomen, staan nog steeds boxspringbedden. ’s Nachts zien ze vanaf hier de lichten van de auto’s van ISIS die langsrijden op de rechteroever.

drones

In de lucht klinkt een grommend geluid. ‘Weg, weg.’ De militairen rennen naar het uitgebrande trappenhuis. Rondom het hotel vallen circa vijftien mortieren per dag. Zondag was de laatste voltreffer. ISIS beschikt over een nieuw wapen: drones met een explosief eronder. Tot twee weken geleden was dit een wapen dat door internationale elite-eenheden alleen tegen ISIS werd ingezet, maar nu kan de terreurbeweging ze nabouwen.

De ISIS-drones verschenen in de lucht op het moment dat het Iraakse leger voet zette aan de rivieroever. De eerste gewonden zijn al gevallen.

lappendeken

‘ISIS-strijders zijn geen lafaards’, verzucht majoor-generaal Ammar al Waely op een legerbasis van de Iraakse speciale eenheden, de zogenoemde Counter Terrorism Service, de antiterrorismedienst. ‘Ze zijn heel moedig, ze vechten zich dood. Op een dag zagen we aan het eind de lichamen. Drie ISIS-strijders. Ons bataljon was die hele dag opgehouden door slechts drie ISIS-strijders.’

Al Waely draagt een zwart-witte keffiyeh om de hals en omschrijft zichzelf als ‘freelance’ generaal omdat hij voortdurend rondtrekt langs de onsamenhangende lappendeken aan divisies en milities die samen het Iraakse leger vormen. Hij staart in de verte. ‘Ze zijn geen lafaards.’

Wanneer zullen de Iraakse troepen de oversteek wagen naar de rechteroever? Op de legerbasis laat niemand zich hierover uit. De stadsoorlog in West-Mosul zal zelfs nog moeizamer verlopen dan aan de oostkant, zo vreest de coalitie van westerse landen die Irak steunt in deze oorlog. Op de rechteroever bevindt zich de monumentale oude stad, waar de stegen te smal zijn voor tanks of pantservoertuigen.

Voor veel inwoners op de bevrijde linkeroever wordt de opluchting over de bevrijding daarom overschaduwd door zorgen over hun familie aan de overkant van de rivier. Zo is daar de kapper die zich Abu Ali noemt. Deze week heropende hij zijn zaak, de voordeur zit nog vol kogelgaten. Klanten heeft hij maar weinig. ‘We wachten tot de mensen terugkomen uit de vluchtelingenkampen.’

De familie van zijn zus zit in West-Mosul. De verhalen die de kapper bereiken, doen hem het ergste vrezen. ‘Nu ISIS deze oever heeft verloren, zijn ze strenger dan ooit. Ze zoeken een excuus om de bevolking te straffen. Wie nu wordt betrapt met een mobiele telefoon en er tegoed op heeft staan, wordt ter plekke geëxecuteerd.’

Het Iraakse leger heeft vooralsnog de handen vol aan het uitkammen van heroverde stadswijken op verborgen ISIS-cellen. Een militair van de Counter Terrorism Service laat op zijn telefoon zien hoe dat in de praktijk gaat. Deur dicht, pas op dat er geen generaal binnenkomt, het geluid niet te hard – dit mag niemand weten.

Europese fietsen

Het filmpje toont een gearresteerde ISIS-verdachte, een magere man in een leren jasje en met slordig geknipt haar. Hij werd opgepakt toen hij probeerde de stad te ontvluchten in de vluchtelingenstroom. Nu wordt hij ondervraagd over de verblijfplaats van zijn makkers. Op een iPad wijst hij aan waar ze zich volgens hem bevinden. Bijna geestdriftig bewegen zijn vingers over het scherm, alsof zijn leven ervan afhangt. Eén keer aarzelt hij, waarop zijn ondervrager hem een oorvijg geeft.

Wat is er na dit verhoor met de ISIS-strijder gebeurd? ‘Naar de hemel gestuurd’, fluistert de militair.

Dicht bij de rivier tillen een oude man en een kleine jongen hun fiets over de zandhoop die hier een week geleden nog de frontlijn was. Bevrijd Mosul is een stad vol fietsers. ‘Op de andere oever fietsen de meeste mensen ook’, weet Shifa Tariq (40), die langspeddelt op zijn grijze mountainbike. Zijn maat heeft een rode damesfiets met het opschrift Windy. ‘Europese fietsen’, weet Tariq.

Zoals zoveel inwoners leerde hij pas fietsen onder ISIS, toen benzine onbetaalbaar werd. Hij blijft het nu doen, omdat auto’s steevast worden aangehouden bij de tientallen checkpoints in de stad.

draaimolen

De gehavende gevel van het Ninevé International Hotel klappert van uitgaand geweervuur. ‘De schutters bepalen de positie’, zegt sergeant-majoor Raad Jabbar (30), die de circa 70 militairen hier aanvoert. ‘Dat doen we als het rustig is.’ Omdat de hoofdingang van het hotel recht in de vuurlinie van de tegenstander ligt, nemen de humvees die af en aan rijden de route achterlangs. Die voert door het pretpark, langs de botsauto’s, de draaimolen en het reuzenrad van Mosul.

Verderop gaat de rivieroever over in een bos. Honderden militairen zijn hier ondergebracht in rood-witte huisjes op een oud vakantiepark dat ooit moet zijn gebruikt door functionarissen uit het Baath-regime van Saddam Hussein.

De vijand laat zich al dagen niet meer zien aan dit deel van de rivier, vertelt korporaal Ahmed Salem (30). Vorig jaar verloor hij twee vingers bij een explosie tijdens de strijd met ISIS in de provincie Anbar. Nee, hij dacht er niet over om daarna ontslag te nemen uit het leger. ‘Ik heb leren schieten met links.’

Terwijl een inkomende mortier ergens dichtbij ramen kapot doet springen, kijkt hij om zich heen in het vakantiepark van Mosul. ‘Ik ben aan echte vakantie toe.’ <