Britten willen goede buur EU zijn

Londen

Theresa May maakte vriend en vijand dinsdag duidelijk dat de Britten zich niet achter de witte kliffen zullen verbergen, maar de wereld in willen trekken. De hand van haar minister van Buitenlandse Zaken, Boris Johnson, was duidelijk zichtbaar. De vijf belangrijkste punten uit de toespraak.

gemeenschappelijke markt

‘Allereerst, welkom in Lancaster House voor de lancering van dit ‘Europa Open voor Zaken-programma’, zo luidden op 18 april 1988 de eerste woorden van Margaret Thatcher waarin ze voorstelde de gemeenschappelijke markt zo snel mogelijk te voltooien. Bijna dertig jaar later kondigde May aan dat de Britten van plan zijn deze gemeenschappelijke markt te verlaten. Europese leiders hebben herhaaldelijk gezegd dat lidmaatschap acceptatie van de vrijheden van goederen, diensten, kapitaal en mensen betekent. Met dat laatste kunnen de Britten niet leven, noch met de jurisdictie van het Europese Hof van Justitie.

In plaats van lidmaatschap van de interne markt wil May er toegang toe door een op maat gesneden vrijhandelsakkoord. De Britten zijn bereid een beperkte financiële bijdrage te leveren en vertrouwen verder op de economische ratio van andere landen. Een Brusselse strafexpeditie zou volgens haar ‘een heilloze daad van zelfpijniging’ zijn. Ze beklemtoonde dat ‘geen akkoord beter is dan een slecht akkoord’.

douane-unie

Lange rijen vrachtwagens in Calais, Harwich of Dover, of aan de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Dat is niet iets wat May graag wil zien na een Brexit. Voortzetting van het lidmaatschap van de grootste douane-unie ter wereld is dus wenselijk, maar er is een groot probleem: de Britse regering wil handelsakkoorden sluiten met landen buiten Europa. ’s Lands nieuwe vriend Donald Trump heeft al een voorzet gegeven. De twee zijn onverenigbaar en daarom mikt ze op het Verenigd Koninkrijk als een associé van de Europese douane-unie.

Daarbij moeten zo veel mogelijk handelsbarrières sneuvelen. Een vangnet vormen de tarieven van de Wereldhandelsorganisatie. Critici noemen dit voorstel een gevalletje ‘van twee walletjes’ eten, maar het raakt het hart van May’s Global Britain-visie. Het land wil zich bevrijden uit de dwangbuis van de EU en op zoek gaan naar ‘oude vrienden en nieuwe bondgenoten elders ter wereld’. Met Ierland wil May een aparte handelsunie aangaan.

migratie

‘Het Verenigd Koninkrijk is een open en tolerant land’, oreerde May toeschietelijk. ‘We willen altijd immigratie uit Europa, en we zullen individuele migranten altijd als vrienden verwelkomen.’ Ze voegde eraan toe dat Londen en niet Brussel bepaalt wie zich op het eiland vestigt, en dat elke immigrant op zijn of haar kwaliteiten zal worden beoordeeld, ongeacht het land van herkomst.

Dat May zoveel waarde hecht aan het controleren van de migratiestromen, het belangrijker vindt dan economische veiligheid, heeft niet alleen te maken met de referendumuitslag, maar ook met haar verleden als minister van Binnenlandse Zaken, een tijd waarin ze vergeefs heeft geprobeerd de immigratiecijfers omlaag te krijgen.

Maar hoe zit het met de drie miljoen EU-migranten die al jaren in het groene en plezante land werken en wonen? De premier zei dat ze hun toekomst, en die van Britten op het vasteland, al veilig had willen stellen, ware het niet dat ‘een of twee Europese landen’ dit hebben tegenhouden.

goede buren

De toon van de toespraak was amicaal. Waar Trump een dag eerder Europese landen had aangeraden het voorbeeld van de Britten te volgen, pleitte May juist voor een sterke unie, met de Britten als goede buren, indachtig het thema van een bekende soapserie. ‘Onze wil om de EU te verlaten, was geen verwerping van de waarden die we delen’, sprak ze. Een succesvolle unie is in het Britse belang, zo verzekerde ze het gehoor van ambassadeurs, politici en journalisten. Om vervolgens het mes op tafel te leggen, iets dat haar behoedzame voorganger had nagelaten. David Cameron heeft nooit serieus gedreigd om de EU te verlaten, wat resulteerde in een akkoord dat, conform deze of gene Europese richtlijn, in de oudpapierbak belandde. Sterk beïnvloed door haar Drie Brexiteers (Fox, Davis en Johnson), gerustgesteld door het uitblijven van een economische malaise en in de wetenschap dat Brexit meer volkse steun geniet dan een halfjaar terug, gaat de reborn-Brexiteer May de onderhandelingen met aan overmoed grenzende bravoure tegemoet.

wat nu?

De volgende stap in het Brexitproces is de uitspraak van het Supreme Court, die volgende week wordt verwacht. Dan zal bekend worden of er parlementaire goedkeuring nodig is voor het in werking stellen van artikel 50, en of wetgeving daarbij noodzakelijk is. Met een harde Brexit in het vooruitzicht valt er meer tegenstand te wachten, bijvoorbeeld van de liberaaldemocratische leider Tim Farron. Deze heeft Mays koers een ‘diefstal van democratie’ genoemd, suggererend dat 51,9 procent van de Britten niet per se voor een harde variant was.

In haar toespraak zei May dat de volksvertegenwoordiging de kans krijgt om over het onderhandelingsresultaat te stemmen. Brexitminister David Davis voegde eraan doe dat de Brexit zelf niet ter discussie zal staan. Om de eurogezinde critici tegemoet te komen, en het bedrijfsleven een cold turkey te besparen, komt er mogelijk een overgangsperiode. Voorzitter Donald Tusk van de Europese Raad noemde Mays speech getuigen van ‘iets meer realisme’. <